Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004653
">
<
pb
pagenum
="
458
"
xlink:href
="
016/01/107.jpg
"/>
aliqua ex parte lædi pateretur, arbitror po
<
lb
/>
tius metallicam fuiſſe, velut ſtibij: nam lu
<
lb
/>
crum abundabat, & in ſingulas vices de auro
<
lb
/>
non minus colligebat pecuniarum, vt ſi ex
<
lb
/>
tam vilibus herbis collecta fuiſſet, haud tam
<
lb
/>
parcè ea vti debuerit.
<
arrow.to.target
n
="
marg646
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004654
">
<
margin.target
id
="
marg646
"/>
Æs.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004655
">Poſt plumbum æs ſuccedit: cuius vſus
<
lb
/>
antiquo tempore non ſolùm ad arma, qui
<
lb
/>
bus teguntur homines, & clypeos, ſed etiam
<
arrow.to.target
n
="
marg647
"/>
<
lb
/>
lanceas vtilis fuit. </
s
>
<
s
id
="
s.004656
">Itaque Homerus Mene
<
lb
/>
laum perſequentem Paridem dixit,
<
foreign
lang
="
grc
">ἔγχει
<
lb
/>
χαλκείῳ. </
foreign
>
</
s
>
<
s
id
="
s.004657
">Æternam habet in conſtructioni
<
lb
/>
bus perſeuerantiam, quòd non vt ferrum,
<
lb
/>
chalybſue tangatur rubigine. </
s
>
<
s
id
="
s.004658
">Cùm enim tria
<
lb
/>
ſint, elementa quæ humorem mittunt, ter
<
lb
/>
ra, aqua, aër: corrumpuntur autem & fer
<
lb
/>
ruginem ducunt metalla ab humore, quod
<
lb
/>
ab humoris iniuria tutum eſt, tutum eſt
<
lb
/>
etiam ſiue ſub dio ſit, ſeu in aquis merſum,
<
lb
/>
ſeu ſepultum in terra. </
s
>
<
s
id
="
s.004659
">Superius verò de
<
lb
/>
monſtrauimus, omnem materiam quæ plus
<
lb
/>
iuſto exuſta ſit, ab humoris iniuria eſſe tu
<
lb
/>
tam, velut eſt æs, quod vel ſolo odore pro
<
lb
/>
dit vſtionem: neceſſe eſt igitur in conſtru
<
lb
/>
ctionibus æs ipſum æternum eſſe: ob quam
<
lb
/>
cauſam in pretio antiquo tempore fuiſſe
<
lb
/>
magis exiſtimo ferro, quòd non atterere
<
lb
/>
tur æuo, nec vſu. </
s
>
<
s
id
="
s.004660
">Nunc cùm auaritiæ con
<
lb
/>
ſulatur, ferro minus vtiliter vtuntur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg648
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004661
">
<
margin.target
id
="
marg647
"/>
Æs in con
<
lb
/>
ſtructionibus
<
lb
/>
cur æter
<
lb
/>
num.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004662
">
<
margin.target
id
="
marg648
"/>
Muſicorum
<
lb
/>
organorum
<
lb
/>
varia imi
<
lb
/>
tatio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004663
">Ære etiam fiſtulæ fiunt organorum mu
<
lb
/>
ſicorum: quædam plumbo candido, aliæ li
<
lb
/>
gno: atque ita in eodem organo audies tu
<
lb
/>
bas, cornua, fiſtulas, tibias, tympana, lyram,
<
arrow.to.target
n
="
marg649
"/>
<
lb
/>
teſtudinem, citharam, mira varietate, tum
<
lb
/>
etiam alias voces alternatis modis reſonan
<
lb
/>
tes. </
s
>
<
s
id
="
s.004664
">Solum deerat humana, quæ eò diffici
<
lb
/>
lius imitatur, quòd ſuauior eſt cæteris. </
s
>
<
s
id
="
s.004665
">Æs
<
lb
/>
propriè tubis conuenit, vt Doricam muſi
<
lb
/>
cam alacri & maximo ſtrepitu excitet, at
<
lb
/>
que ob id homines ad prælium accendat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004666
">Ære noſtro durius Cyprium: duplex hoc,
<
lb
/>
naturàle, interlucentibus aureis maculis,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg650
"/>
<
lb
/>
vt vidi. </
s
>
<
s
id
="
s.004667
">Inuentum referunt in Hiſpania
<
lb
/>
noui orbis inſula fruſtum ponderis librarum
<
lb
/>
200. alibi ferri vel æris legitur: adeò in
<
lb
/>
magnam molem excreſcit. </
s
>
<
s
id
="
s.004668
">Arte etiam con
<
lb
/>
ſtat, vocatur cuprum, vocis ſimilitudine:
<
lb
/>
nobilius in ſingulas æris, libras quatuor ha
<
lb
/>
bet, candidi plumbi, quod ſtannum voca
<
lb
/>
mus libram: & vſque ad octauam partem
<
lb
/>
æris immiſtum plumbum candidum, nobi
<
lb
/>
le reddit cuprum. </
s
>
<
s
id
="
s.004669
">Quòd ſi aurichalcum albi
<
lb
/>
plumbi loco ſubiiciatur, vilius erit. </
s
>
<
s
id
="
s.004670
">Si ni
<
lb
/>
grum impenſæ vitandæ ( vt ſolet) cauſa,
<
lb
/>
plumbum loco candidi æri miſceatur, vi
<
lb
/>
liſſimum fit. </
s
>
<
s
id
="
s.004671
">Cupri vſus ad machinas ma
<
lb
/>
gnas igneas, ad ollas, & ad lebetes. </
s
>
<
s
id
="
s.004672
">Præſtat
<
lb
/>
in hoc æri multum, quòd etiam abſque
<
lb
/>
ſtanno non inficiat edulia ſapore vllo, vel
<
lb
/>
odore.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg651
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004673
">
<
margin.target
id
="
marg649
"/>
Æs cyprium
<
lb
/>
naturale.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004674
">
<
margin.target
id
="
marg650
"/>
Aes cyprium
<
lb
/>
quomodo
<
lb
/>
fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004675
">
<
margin.target
id
="
marg651
"/>
Aurichal
<
lb
/>
cum, & eius
<
lb
/>
compoſitio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004676
">Aurichalcum & ipſum arte conſtat, &
<
lb
/>
antiquum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004677
">Apollonius in Argonau
<
lb
/>
tica:
<
lb
/>
<
emph
type
="
quote
"/>
<
foreign
lang
="
grc
">Λαμπετίη δ´ ἐπὶ βουσὶν ὀρειχάλκειο φαεινοῦ,
<
lb
/>
Πάλλεν ὀπιδέουτα ἠναλαύρόπα</
foreign
>
.
<
emph.end
type
="
quote
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg652
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004678
">
<
margin.target
id
="
marg652
"/>
Ariſtotelis
<
lb
/>
liber de Ar
<
lb
/>
canis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004679
">Refert ad tempora Argonautarum, vo
<
lb
/>
catque Orichalcum, Plautus aurichalcum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004680
">Cælius recitat Ariſtotelem dixiſſe in arca
<
lb
/>
nis, aurichalcum ſeu orichalcum nuſquam
<
lb
/>
effodi. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004681
">Ferrum verò effoditur contraria ratione,
<
lb
/>
nec eſt factitium viliſſimum, nobiliſſimum,
<
lb
/>
bonis ac malis vſibus æquè inſeruiens.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004682
">Molleſcit ſucco corticum fabæ aut maluæ, ſi
<
arrow.to.target
n
="
marg653
"/>
<
lb
/>
in his, non aqua, extinguatur. </
s
>
<
s
id
="
s.004683
">Vt verò cùm
<
lb
/>
foditur, ductile fiat, torretur gleba, ac ſub
<
lb
/>
dio exponitur: imbribus molleſcit quod
<
lb
/>
terreum eſt, ſole colliquatur quod eſt hu
<
lb
/>
midum, ignibus acrior pars, & quæ quaſi
<
lb
/>
illi venenum eſt, abſumitur. </
s
>
<
s
id
="
s.004684
">Ita dum ſæ
<
lb
/>
piùs torretur, dio exponitur, molle fit ac
<
lb
/>
quantumvis tractabile. </
s
>
<
s
id
="
s.004685
">Fila etiam ferrea ſi
<
lb
/>
ignita per ſe refrigerati permittantur, adeò
<
lb
/>
ductilia euadunt, vt vice lini ad vincien
<
lb
/>
dum vti poſſis. </
s
>
<
s
id
="
s.004686
">Præſtat tamen filum per ſe
<
lb
/>
molle ac tenax primò elegiſſe, quale refe
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg654
"/>
<
lb
/>
runt apud Suedones Germaniæ populos
<
lb
/>
eſſe, quod Oſemutum vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.004687
">Molle itaque
<
lb
/>
ferrum hoc modo cælatur: pingitur quod
<
lb
/>
fingere cupis in ferro, ex aduerſo pila plum
<
lb
/>
bea ſubiicitur, inde malleolo tunditur pars
<
lb
/>
quam compreſſam cupis: quæ prominere
<
lb
/>
debet, plumbo excepta non ſubſidet: ita
<
lb
/>
animalium & plantarum ſubtiliter imagi
<
lb
/>
nes referunt, vt cera expreſſas & elaboratas
<
lb
/>
acutis ſcapellis diceres. </
s
>
<
s
id
="
s.004688
">Si verò aqua frigida
<
lb
/>
ferrum dum candet, extinguatur, & durum,
<
lb
/>
& minimè ductile, & fragile euadere neceſſe
<
lb
/>
eſt: nam aquæ frigore cogitur ignis qui in
<
lb
/>
tus eſt, humidumque innatum ferri celeri
<
lb
/>
ter abſumit: quo cùm ductile eſſet, ac ob
<
lb
/>
id molle, ſublato, fragile & durum euade
<
lb
/>
re neceſſe eſt: vnde patet, nihil quod tenax
<
lb
/>
ſit, durum valde eſſe poſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.004689
">Refert Gonzalus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg655
"/>
<
lb
/>
Fernandus Ouiedus in ſeptimo Indicarum
<
lb
/>
rerum noui orbis orbis ( autor inſignis, ac
<
lb
/>
meo iudicio verax atque eruditus, adeò vt
<
lb
/>
hunc ſolùm antiquis inter hiſtoricos noſtræ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg656
"/>
<
lb
/>
ætatis adnumerari dignum cenſeam, cuius
<
lb
/>
librum dedit mihi vir illuſtris Franciſcus
<
lb
/>
Duardus Hiſpanus, Cæſaris in Italia quæ
<
lb
/>
ſtor, patritius, humanitatis, iuſtitiæ, pruden
<
lb
/>
tiaque ſingularis, & erga eruditos mirum in
<
lb
/>
modum animo propenſus ) Indos captiuos
<
lb
/>
Cabuiæ herbæ filo & arena compedes ſeca
<
lb
/>
re, atque ita fugæ conſulere: eſſeque hoc
<
lb
/>
frequens in ea inſula Hiſpaniola. </
s
>
<
s
id
="
s.004690
">Quòd ſi
<
lb
/>
ita eſt, contumax oportet eſſe filum illud
<
lb
/>
Cabuiæ, vt trahi poſſit multum, & celeriter
<
lb
/>
duci, tum latum & planum, ne arena ſubſi
<
lb
/>
liat: arenam verò tenuem, & aſperam, ac
<
lb
/>
duram, qualis vt dicemus Smirij lapidis: nam
<
lb
/>
non aliter ferrum ſcindi poterit. </
s
>
<
s
id
="
s.004691
">Sic etiam
<
lb
/>
anchoras diuiſas refert: nam diuturno, aſſi
<
lb
/>
duo, celerique tractu, ſi duriores lapides di
<
lb
/>
uiduntur, quid mirum de ferro? </
s
>
<
s
id
="
s.004692
">Præſtat limæ
<
lb
/>
modus hic, quòd non exaudiatur: vnde limæ
<
lb
/>
ſurdæ, quæ tenues,
<
expan
abbr
="
lẽtè
">lentè</
expan
>
, ſed
<
expan
abbr
="
abſq;
">abſque</
expan
>
ſono
<
expan
abbr
="
ſecãt
">ſecant</
expan
>
. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004693
">
<
margin.target
id
="
marg653
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo mol
<
lb
/>
leſcat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004694
">
<
margin.target
id
="
marg654
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo cæle
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004695
">
<
margin.target
id
="
marg655
"/>
Ferrum quo
<
lb
/>
modo filo di
<
lb
/>
uidetur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004696
">
<
margin.target
id
="
marg656
"/>
Franciſcus
<
lb
/>
Duardus
<
lb
/>
Cæſareus
<
lb
/>
Quæſtor.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004697
">Sed ferro nobilior chalybs, duplex, natiuus
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg657
"/>
<
lb
/>
atque factitius, vrerque duriſſimus, atque ea
<
lb
/>
(vt dixi) cauſa, eo ferro fragilior. </
s
>
<
s
id
="
s.004698
">Factitius ex
<
lb
/>
duriſſimo ferro repurgato, & marmore con
<
lb
/>
ſtat. </
s
>
<
s
id
="
s.004699
">Optimus, qui minutiſſimis granis ac ni
<
lb
/>
tentibus lucet, ferrugine nulla, nullis rimis
<
lb
/>
ferroque leuior. </
s
>
<
s
id
="
s.004700
">Repurgatus optimè, inde
<
lb
/>
candens, extinctus ſucco raphani & aqua
<
lb
/>
terreſtrium vermium pari menſura terue
<
lb
/>
quaterve, ferrum vt plumbum ſcindit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004701
">Nam expertum hoc Albertus ſe, refert.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004702
">Contingit hoc, cuius experimentum adhuc </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>