Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.004939">
                <pb pagenum="464" xlink:href="016/01/113.jpg"/>
              oliua, eſt manifeſta, cum haud tum dubiè
                <lb/>
              oliua nutriatur, nec acceſſione creſcat. </s>
              <s id="s.004940">Er­
                <lb/>
              go non fortuita eſt hæc exhalatio, ſed lapis,
                <lb/>
              velut & arbos, quod ſibi maximè conuenit,
                <lb/>
              id maximè ad ſe trahit. </s>
              <s id="s.004941">Pellucidæ erunt,
                <lb/>
              cum à terra fuerint repurgatæ aqueæ partes,
                <lb/>
              & quæ remanſerint tenues, ac aqueo hu­
                <lb/>
              mori miſtæ perfectiſſimè. </s>
              <s id="s.004942">Ea ergo cauſa con­
                <lb/>
              tingit, nullum lapidem ſplendidiſſimum eſſe
                <lb/>
              grauem, neque ex illis quemquam alicuius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg696"/>
                <lb/>
              egregiæ virtutis expertem eſſe. </s>
              <s id="s.004943">Itaque aliæ
                <lb/>
              gemmæ vitæ longitudini, aliæ incolumitati,
                <lb/>
              quædam diuitiis, aliæ amori, aliæ diuinatio­
                <lb/>
              ni, aliæ robori, aliæ bonæ fortunæ fauent, aliæ
                <lb/>
              etiam ſunt infelices: quædam pigros, quæ­
                <lb/>
              dam timidos, quædam lætos, quædam triſtes
                <lb/>
              faciunt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004944">
                <margin.target id="marg696"/>
              Gemmarum
                <lb/>
              nulla expers
                <lb/>
              alicuius in­
                <lb/>
              ſignis virtu­
                <lb/>
              tis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004945">At dices: ſi ſplendidi lapides è tenui con­
                <lb/>
              ſtant humido, pauco etiam terreo, qui fit vt
                <lb/>
              tamen grauiores ſint vitro? </s>
              <s id="s.004946">hoc enim ſi­
                <lb/>
              gnum inter ea, quibus falſæ à veris diſtin­
                <lb/>
              guuntur, appoſitum eſt. </s>
              <s id="s.004947">Sed cauſa eſt, quòd
                <lb/>
              vitrum ſubſtantia grauius eſſet: nam & craſ­
                <lb/>
              ſius adamante: verum adamantis ſubſtantia
                <lb/>
              cum maximè ſolida ſit, vitri autem rara ac
                <lb/>
              poris plena, eò fit vt adamas grauior ſit
                <lb/>
              vitro: nulla tamen gemma grauior nobi­
                <lb/>
              lis eſſe poteſt, vt grauitas ſemper addat vti­
                <lb/>
              litatem.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg697"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004948">
                <margin.target id="marg697"/>
              Cur tenuis
                <lb/>
              ac diluti co­
                <lb/>
              loris gemmæ
                <lb/>
              multæ ma­
                <lb/>
              gnæ raræ au­
                <lb/>
              tem optimi.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004949">coloris.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004950">Dubitabit forſan quiſpiam, cur diluti co­
                <lb/>
              loris ac vitioſi, tum etiam maculoſæ gem­
                <lb/>
              mæ prægrandes non paucæ inueniantur, ele­
                <lb/>
              gantes ac ſine vitio paruæ quidem multæ,
                <lb/>
              magnæ admodum raræ? </s>
              <s id="s.004951">Cauſa eſſe poteſt,
                <lb/>
              quòd materiæ vilioris in vnoquoque gene­
                <lb/>
              re ſemper maior fuit copia, quàm perfectæ.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004952">Altera, quòd plures ſunt immaturæ gem­
                <lb/>
              mæ, quàm quæ perfectam ſint aſſecutæ ma­
                <lb/>
              turitatem. </s>
              <s id="s.004953">Tertia, quæ etiam plurimum ad
                <lb/>
              rem facit, quòd res parua à natura melius
                <lb/>
              elaborari poteſt, ac ad finem deduci: ob id
                <lb/>
              magnæ gemmæ vix vnquam ad exactam
                <lb/>
              maturitatem perduci poſſunt. </s>
              <s id="s.004954">Accidit quòd
                <lb/>
              reges ipſi, apud quos gemmæ ipſæ gignun­
                <lb/>
              tur, quaſcunque magnitudine, & pulchri­
                <lb/>
              tudine eminere cernunt, apud ſe retinent:
                <lb/>
              ſolùm paruas, aut diluti coloris, aut vitio­
                <arrow.to.target n="marg698"/>
                <lb/>
              ſas ad nos deferri permittunt. </s>
              <s id="s.004955">Refert Ludo­
                <lb/>
              uicus Vartomanus Romanus, regem Pege
                <lb/>
              ( hæc eſt ciuitas in India ) Pyropos habere
                <lb/>
              tantæ magnitudinis & ſplendoris, vt ſi quis
                <lb/>
              regem ipſum in tenebris conſpicatus fuerit,
                <lb/>
              non aliter lumine claro eum ſplendere vi­
                <lb/>
              deat, quàm ſi Solis radiis illuſtretur. </s>
              <s id="s.004956">Pyro­
                <lb/>
              pum vocare conſueuerunt Carbunculi genus
                <lb/>
              nobilius: quippe tria ſunt illius genera: pri­
                <lb/>
              mum, quòd in tenebris ſplendet, qualem
                <lb/>
              vidiſſe ſe Albertus teſtatur: hunc igitur Py­
                <lb/>
              ropum vocant. </s>
              <s id="s.004957">Proximus illi, qui dum in
                <lb/>
              vaſe nigro ſplendido ponitur, ſuperfuſa
                <lb/>
              aqua in tenebris ſplendet. </s>
              <s id="s.004958">Tertius autem vi­
                <lb/>
              lior, cuius ſolùm lux eſt conſpicua alie­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg699"/>
                <lb/>
              no lumine, ſcilicet diei aut candelæ. </s>
              <s id="s.004959">Pro­
                <lb/>
              prium eſt carbunculi, animum incitare, &
                <lb/>
              alacrem facere: colores enim ſpiritus iuuant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004960">Latet tamen illius vtilitas, cùm lapis fue­
                <lb/>
              rit vitioſus, aut paruus, aut qui geſtauerit
                <lb/>
              inconſtans, vt puer, aut nimiis ac grauio­
                <lb/>
              ribus curis obſtrictus, vt Principes ſunt ac
                <lb/>
              ſapientes. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004961">
                <margin.target id="marg698"/>
              Carbuncu­
                <lb/>
              lus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004962">
                <margin.target id="marg699"/>
              Carbunculo
                <lb/>
              propria.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004963">Sunt & carchedonij carbunculi, quales
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg700"/>
                <lb/>
              Germania mittit, pulchri, ſed molles, &
                <lb/>
              ob id nullius penè vſus. </s>
              <s id="s.004964">Sub fluorum ge­
                <lb/>
              nere ob teneritudinem continentur. </s>
              <s id="s.004965">Theo­
                <lb/>
              phraſtus
                <foreign lang="grc">ἐκ συῤῥόης</foreign>
              , id eſt, confluxu illos fie­
                <lb/>
              ri exiſtimat, colore quidam aqueo, quidam
                <lb/>
              amethyſtino, alij hyacintho, alij rubeo
                <lb/>
              ſunt, quos carbunculos vocant. </s>
              <s id="s.004966">Omnibus
                <lb/>
              ineſt carbunculis, vt cælati rapiant ce­
                <lb/>
              ram ſecum, ob hoc ſcalpere illos nefas eſt,
                <lb/>
              tum maximè quòd alacri illo nitore deſti­
                <lb/>
              tuuntur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.004967">
                <margin.target id="marg700"/>
              Gemmæ
                <lb/>
              molles.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.004968">Pulchrior carbunculo eſt opalus: adii­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg701"/>
                <lb/>
              ciam in re tam præclara, vt ſi contingat in­
                <lb/>
              uenire, non neſcius ſis quanti debeat exi­
                <lb/>
              ſtimari, Plinij verba: is inquit, Eſt opalo
                <lb/>
              carbunculi tenuior ignis, eſt amethyſti ful­
                <lb/>
              gens purpura, eſt ſmaragdi virens mare, &
                <lb/>
              cuncta pariter incredibili miſtura lucentia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.004969">Alij ſummo fulgoris argumento colores pi­
                <lb/>
              gmentorum æquauêre, aliis ſulphuris ar­
                <lb/>
              dentem flammam, aut etiam ignis oleo ac­
                <lb/>
              cenſi. </s>
              <s id="s.004970">Magnitudo eius vt auellanæ: propter
                <lb/>
              hunc lapidem Nonium Senatorem ab An­
                <lb/>
              tonio propſcriptum recitat. </s>
              <s id="s.004971">Nihil igitur in­
                <lb/>
              ter gemmas pulchrius eſſe poteſt. </s>
              <s id="s.004972">Inuenitur
                <lb/>
              in inſula Zeilam orientalis Indiæ, arte po­
                <lb/>
              tius naturam adiuuante, quàm quod talis
                <lb/>
              ſpontè naſcatur. </s>
              <s id="s.004973">Ignibus enim tam multi­
                <lb/>
              plex color paratur, vt referunt. </s>
              <s id="s.004974">Sed videtur
                <lb/>
              mihi certum genus lapidis eſſe, ſi is eſt,
                <lb/>
              quem nunc habeo. </s>
              <s id="s.004975">Septem enim conditio­
                <lb/>
              nibus dignoſcitur: primum quod (vt dixi)
                <lb/>
              diuerſis coloribus intermiſtis niteat, velut
                <lb/>
              viridi aureo, rubróque præcipuè, quod nul­
                <lb/>
              li alij conuenit gemmæ. </s>
              <s id="s.004976">Sed & nitet pluri­
                <lb/>
              mum ac fulget: in medio autem conuexita­
                <lb/>
              tis linea niue candidior nobis refertur, quæ
                <lb/>
              mutato paululum aſpectu, vt multa alia de­
                <lb/>
              liteſcit, nec vllibi conſpicitur. </s>
              <s id="s.004977">Eſt quoque
                <lb/>
              ponderoſiſſima gemma: vt cum noſtra bre­
                <lb/>
              uior ſit faba, alioqui non maior, tamen de­
                <lb/>
              narios duos, id eſt, frumenti pene quinqua­
                <lb/>
              ginta grana pendeat: quo fit, vt ſui gene­
                <lb/>
              ris omninò ſit: non notarum aliqua igne
                <lb/>
              elaborata, mirúmque ſit adeò eſſe perſpi­
                <lb/>
              cuam, tum ob id, tum ob colorum varieta­
                <lb/>
              tem. </s>
              <s id="s.004978">Solent enim gemmæ bene coloratæ
                <lb/>
              non admodum eſſe perſpicuæ, vt ſmaragdus
                <lb/>
              hyacinthus, carbunculus, ſapphirus: ſed
                <lb/>
              & duritie eximia huic ſimilis eſt. </s>
              <s id="s.004979">Vnde ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt, vt aquea ſubſtantia, tenui ac den­
                <lb/>
              ſa admodum vmbra ( vt ita dicam
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              ſolùm
                <lb/>
              terræ permiſta conſtet. </s>
              <s id="s.004980">Atque ideo grauem
                <lb/>
              efficiat, & neſcio quid diuinum geſtanti in­
                <lb/>
              fluat. </s>
              <s id="s.004981">Ego aureis 15. coronatis emi: nec ta­
                <lb/>
              men minorem voluptatem capio, quam ex
                <lb/>
              adamante pretij 500. aureorum: at non tan­
                <lb/>
              ti æſtimatur? </s>
              <s id="s.004982">Fateor: ſed incognita eſt gem­
                <lb/>
              mariis, & vulgò putant nihil aliud eſſe quam
                <lb/>
              pſeudopalum. </s>
              <s id="s.004983">Sed hæc ſi gemma eſt mollis,
                <lb/>
              eſt nec vlla in parte illi comparabilis, vtrum
                <lb/>
              verò opalus ſit? </s>
              <s id="s.004984">exiſtimarim, etſi nec ame­
                <lb/>
              thyſti purpura fulgeat eum eſſe. </s>
              <s id="s.004985">Siquidem
                <lb/>
              nulla in gemma alia tot colorum varietates
                <lb/>
              intermiſtæ, támque nitentes inueniuntur
                <lb/>
              plures etiam eſſe ſpecies credendum. </s>
              <s id="s.004986">Et in
                <lb/>
              quibus pro albo colores illi refulgent, eas
                <lb/>
              præcellere, hanc tamen ex Germanis vn­
                <lb/>
              ciam eſſe crediderim: quod nec antiquus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>