Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
131
131
132
132
133
133
134
134
135
135
136
136
137
137
138
138
139
139
140
140
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006008">
                <pb pagenum="486" xlink:href="016/01/135.jpg"/>
              Nouembri menſe adhuc viridia colligunt,
                <lb/>
              ac expoſita ſub Sole triduo, nigra efficiunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006009">Cæterum arboris folium plantaginis folio
                <lb/>
              quaſi perſimile, quod pediculo admodum
                <lb/>
              breui adhæret ſurculo iunctum: ſed qua
                <lb/>
              parte pediculo iungitur, folium ea rotundum
                <lb/>
              eſt, in ſummo autem vertice mucronatum,
                <lb/>
              non ſecùs ac medicæ mali, folia illa quæ in
                <lb/>
              mucronem deſinunt: à tergo folij ſeptem
                <lb/>
              nerui ſunt, vt in plantagine: ſed non oriun­
                <lb/>
              tur qui à lateribus, ab eo qui eſt in medio,
                <lb/>
              verùm ex interuallis, ab imo ad ſupremum
                <lb/>
              folij tendentes, medium ſepiunt, obliquè
                <lb/>
              quaſi diſpoſiti, nec ex æquo, nec craſſitu­
                <lb/>
              do illa quæ folio mali medici. </s>
              <s id="s.006010">Longi autem
                <lb/>
              piperis procerior arbor, & folia maiora
                <lb/>
              quàm rotundi, attamen ſimillima. </s>
              <s id="s.006011">Satis au­
                <lb/>
              tem conſtat vt cinamomum arborem lauri
                <lb/>
              eſſe docuimus, ita piper hederæ ſpeciem,
                <lb/>
              regionis cœlo perfectam ac excultam: quip­
                <lb/>
              pe in Calechuto Indiæ naſcitur, atque etiam
                <lb/>
              in agro ſuburbano. </s>
              <s id="s.006012">Huius quod diximus ar­
                <lb/>
              gumentum erit, quòd tranſlata ad nos hæc
                <lb/>
              arbor, paucis propagationibus in hederam
                <lb/>
              tranſibit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006013">
                <margin.target id="marg865"/>
              Garyophy­
                <lb/>
              lum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006014">
                <margin.target id="marg866"/>
              Zingiber.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006015">
                <margin.target id="marg867"/>
              Piper.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006016">Scio hæc aduerſari Dioſcoridi: ſed anti­
                <lb/>
              qui audita ſcripſerunt: audaciores, neceſſi­
                <lb/>
              tate & ſtudio gloriæ, cuius cauſa venia
                <lb/>
              digni ſunt? </s>
              <s id="s.006017">alioqui neque laboribus, nec
                <lb/>
              diligentiæ, aut pecuniæ parcentes. </s>
              <s id="s.006018">Sed à ga­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg868"/>
                <lb/>
              ryophylo fructu flos quidam apud nos ſua­
                <lb/>
              uitate odoris nomen ſumpſit. </s>
              <s id="s.006019">Candidus
                <lb/>
              eſt, alius rubens, alius è duobus colori­
                <lb/>
              bus miſtus: humilis herba, porri foliis,
                <lb/>
              ſed anguſtioribus: maxima cura in vaſis
                <lb/>
              educatur, nec minus iucundus aſpectu quàm
                <lb/>
              odore.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg869"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006020">
                <margin.target id="marg868"/>
              Garyophy­
                <lb/>
              lus flos.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006021">
                <margin.target id="marg869"/>
              Thus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006022">Eſt & thuris planta, cuius lachryma ſuffiri
                <lb/>
              templa ſolent, quòd odore ſit iucundiſſimo,
                <lb/>
              dum ardet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006023">Abies, hæc eſt puſilla: quæ apud Sabæos, ob
                <lb/>
              ſiccitatem cœli, lachrymam hanc mittit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006024">Vnde Mutuanus Poëta:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              ——Molles ſua thura Sabæi.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006025">Validior quæ ſpontè fluit, imbecillior
                <arrow.to.target n="marg870"/>
                <lb/>
              quæ ex ſaucia arbore: quod in omnibus li­
                <lb/>
              quoribus obſeruatione dignum. </s>
              <s id="s.006026">Sed apud
                <lb/>
              nos, abieti vnica laus eſt, quòd rectà ma­
                <lb/>
              ximè inter arbores aſſurgat: propterea in
                <lb/>
              plaſtices proplaſmatis atque fabrili omni
                <lb/>
              alio opere cunctis aliis lignis præfertur, vt
                <lb/>
              quod vix in aliis nec tutò conſequi arte poſ­
                <lb/>
              ſis, in huius arboris trunco natura optimè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg871"/>
                <lb/>
              præſtet. </s>
              <s id="s.006027">In tantam verò magnitudinem cre­
                <lb/>
              ſcit, vt in Zofingen, Bernenſis Prouinciæ
                <lb/>
              Heluetiorum, pleræque centum & triginta
                <lb/>
              pedes longitudine ſuperent. </s>
              <s id="s.006028">Pars verò re­
                <lb/>
              cta, craſſa, vndique æqualiter & eno­
                <lb/>
              dis, pedes centum & decem. </s>
              <s id="s.006029">Vnde tam
                <lb/>
              longo tractu Ianuam ( ſeu Genuam appel­
                <lb/>
              lare malis ) ad malos nauium fabricandos,
                <lb/>
              vehi merentur: ſiquidem primùm per Aro­
                <lb/>
              lam fluuium adducuntur, inde Rhenum, po­
                <lb/>
              ſtea per mare Anglicum, inde Hiſpanum,
                <lb/>
              demum Mediterraneum deducuntur. </s>
              <s id="s.006030">Vidi­
                <lb/>
              mus nos dum Genuæ eſſemus, plures incre­
                <lb/>
              dibili proceritate, rectitudine, æqualitate
                <lb/>
              atque craſſitie, vt mirari neceſſe eſſet natu­
                <lb/>
              ræ conatum. </s>
              <s id="s.006031">Naſcitur in montibus, teſte
                <lb/>
              Virgilius.
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              ——Abies in montibus altis.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006032">
                <margin.target id="marg870"/>
              Abies ſola ex
                <lb/>
              arboribus,
                <lb/>
              ſpontè recta. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006033">
                <margin.target id="marg871"/>
              Abietis ma­
                <lb/>
              gnitudo in­
                <lb/>
              credibilis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006034">Cauſa horum eſt primùm ſucci copia: ne­
                <lb/>
              que enim ſine materia quicquam magnum
                <lb/>
              eſſe poteſt. </s>
              <s id="s.006035">Inde viuacitas: nam tempore
                <lb/>
              augmentum indiget. </s>
              <s id="s.006036">Eſt etiam minimè mul­
                <lb/>
              tifida natura neruorum, quibus arboris cau­
                <lb/>
              dex conſtat, ſed ſimplex, & enodis, quia
                <lb/>
              humidi ſubſtantia æqualis eſt, & terreo
                <lb/>
              æqualiter miſta. </s>
              <s id="s.006037">Quòd verò nerui ſimplices
                <lb/>
              ſint, hoc contingit ex vi propriæ ſpeciei:
                <lb/>
              nam hypericum vndequaque bifidum eſt,
                <lb/>
              alia ſimiliter in neruorum multitudine ean­
                <lb/>
              dem ſeruant rationem. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006038">Sed ad thuris redeo hiſtoriam. </s>
              <s id="s.006039">Vt ſabina
                <lb/>
              cupreſſo, ita libanotis abieti proxima eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg872"/>
                <lb/>
              quòd arbuſculoſa ex arboris genere ſit: ita­
                <lb/>
              que in Apennino herbam, aut potius ſuf­
                <lb/>
              fruticem libanotidi ſimile, imo ex illius ge­
                <lb/>
              nere, anguſtioribus foliis, acri ſapore, vi­
                <lb/>
              di, quod ita thuris odorem, ſaporémque
                <lb/>
              refert, vt non dubium ſit, thus non ex alio
                <lb/>
              plantæ genere fluere. </s>
              <s id="s.006040">Ergo thuris arbor,
                <lb/>
              abies, libanotiſque, eiuſdem ſunt generis,
                <lb/>
              ſed
                <expan abbr="regionũ">regionum</expan>
              qualitate & naturæ robore dif­
                <lb/>
              ferunt, Thus in Arabia fœcunditate ſoli
                <lb/>
              prodit è planta: frigore cœlo abies in arbo­
                <lb/>
              rem creſcit, & lachrymam minus effica­
                <lb/>
              cem, copioſiorem tamen, emittit. </s>
              <s id="s.006041">Liba­
                <lb/>
              notis nomine thus referens, ſiccior abiete,
                <lb/>
              non excreſcit in arborem, frigidior thure
                <lb/>
              lachrymam emittere nequit. </s>
              <s id="s.006042">Vires tamen
                <lb/>
              ex his coniectari & vſum transferre licet,
                <lb/>
              mirarique naturæ in his opera: nam eadem
                <lb/>
              fermè ratio in cunctis arborum, & herba­
                <lb/>
              rum generibus. </s>
              <s id="s.006043">Thus verò ipſum ſeu lachry­
                <lb/>
              ma non eiuſdem generis, nec æqualis apud
                <lb/>
              omnes. </s>
              <s id="s.006044">Æthiopicum nanque adeò fragrat,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg873"/>
                <lb/>
              vt noſtrum hoc thus dici non mereatur: ſed
                <lb/>
              non omne, verùm ſpecies tantùm quædam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006045">Indicio eſt quòd rarum id ſit, & etiam apud
                <lb/>
              illos in pretio: quamobrem eo ſolùm vtun­
                <lb/>
              tur Reges, quos Neguz materna lingua vo­
                <lb/>
              cant, ad ſuffitus ceremoniarum. </s>
              <s id="s.006046">Neque mi­
                <lb/>
              rum: ſpecies enim ſunt & equorum, & ca­
                <lb/>
              num, atque ſingulorum quædam genero­
                <lb/>
              ſiores, nonnihil conferente ſolo. </s>
              <s id="s.006047">Facit & ad
                <lb/>
              id arborum cultus, vt quæ inter lapides, &
                <lb/>
              in apricis locis, & colligendi ſucci modus,
                <lb/>
              aut quoniam ſyncerum omnino eſt, aut quia
                <lb/>
              ſpontè manat, velut de vinis, quorum diſ­
                <lb/>
              crimina colligendi atque extrahendi ratione
                <lb/>
              tam multa ac varia ſunt, atque adeò ma­
                <lb/>
              gna, vt vix credere cuiquam liceat, qui non
                <lb/>
              experiatur. </s>
              <s id="s.006048">Nam plerique ſucci igne adu­
                <lb/>
              runtur: & qui inter eos arteriaci vocantur,
                <lb/>
              peſſimi: vt liquiritiæ ſeu glycyrrhizæ. </s>
              <s id="s.006049">Op­
                <lb/>
              timus ſuccus omnis, qui tranſlucet & con­
                <lb/>
              ſiſtit: nam quia tranſlucet, purus eſt, &
                <lb/>
              minimè aduſtus: quum conſiſtit, pingui hu­
                <lb/>
              mio abundat. </s>
              <s id="s.006050">Sic aloës optima, & reliqui
                <lb/>
              ſucci, tum lachrymæ. </s>
              <s id="s.006051">Sed thymiamatum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg874"/>
                <lb/>
              ratio longè diuerſa: nam odor eſt in ſiccato
                <lb/>
              humido: nec comburi debet, ignis enim
                <lb/>
              non olet, ſed fumus: non igitur puluis,
                <lb/>
              exuritur enim, & non emittit fumum. </s>
              <s id="s.006052">Quæ­
                <lb/>
              cunque igitur olent, craſſa eſſe oportet: &
                <lb/>
              quæ ſubſtantia ſunt craſſiore, vt thus, mo­
                <lb/>
              dicè contrita. </s>
              <s id="s.006053">Puluis autem tenuiſſimus ni­
                <lb/>
              hil olet, & quanto rei fuerit ſubſtantiæ te­
                <lb/>
              nuioris. </s>
              <s id="s.006054">Sed & aqueum humidum impedit </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>