1oleæ fermè ſimili: flos in vmbellis.
Iaſeminum.
Illud admiratione certè dignum, quòd
huic nullus fructus, aut nullius vſus, vt nec
alteri nobiliori flori, non lilio, non croco,
roſæ, vaciniis, garyophylo. Cauſa eſſe putant,
quòd virtus tota in flore abſumitur: vel
quum ſint tempora florum & fructus di
uerſa, fructus humida, & craſſa ſubſtantia
conſtant, vt egregij ſint, flores calida & ſic
ca: ita difficillimum arborem inuenire tam
diuerſa temperie, vt vtrique ſui temporibus
ſatisfacere poſſit. Sic rarò patri egregio cla
rus filius, & pueritiæ præter ætatem genero
ſæ, ſenectus decora: quod in Hermogene
Tarſenſi ſophiſta etiam Philoſtratus ani
maduertit.
huic nullus fructus, aut nullius vſus, vt nec
alteri nobiliori flori, non lilio, non croco,
roſæ, vaciniis, garyophylo. Cauſa eſſe putant,
quòd virtus tota in flore abſumitur: vel
quum ſint tempora florum & fructus di
uerſa, fructus humida, & craſſa ſubſtantia
conſtant, vt egregij ſint, flores calida & ſic
ca: ita difficillimum arborem inuenire tam
diuerſa temperie, vt vtrique ſui temporibus
ſatisfacere poſſit. Sic rarò patri egregio cla
rus filius, & pueritiæ præter ætatem genero
ſæ, ſenectus decora: quod in Hermogene
Tarſenſi ſophiſta etiam Philoſtratus ani
maduertit.
Floribus o
doratis cur
nulli fructus
nobiles ſuc
cedant.
doratis cur
nulli fructus
nobiles ſuc
cedant.
Vt verò plantarum bene olentium hiſto
riam abſoluam, Ocymi mentio habenda eſt,
quòd hæc herba bene oleat, & paſſim oria
tur, adeò vt vniuerſa Æthiopia illo abundet.
Videtur autem non abſque ratione vtilium
copiam natura excogitaſſe. Et quædam quum
vbique abundent, mutato colore, diuerſa eſſe
videntur quemadmodum Cyperus in Italia,
Galanga in Babylonia, & Curcuma mediis
in regionibus: facultate quidem & natura
eadem, formâ verò & viribus diſſimilia.
Nam Galanga quantò robuſtior eſt Curcu
ma, tantò Cyperus eadem imbecillior. Vide
tur tamen Cyperus Curcuma odoratior. Sed
cœlo, ſoloque variari plantas ſuperiùs do
cuimus. Similiter & fructibus: nam Myrabo
lani ( non ego dicam falsò Myrobalanum,
vnguentariam glandem ) è prunorum ſunt
genere, atque hi, vt Ariſtoteles refert, dul
ces ſunt ante maturitatem: in calidiſſimis
enim regionibus orti aqueo, nec pingui hu
mido, raraque ſubſtantia, celerrimè conco
quuntur & abſoluuntur, contraria ratione
Tamarindorum, qui ob humidum pinguius
ac terreum ſemper acerbi manent & acidi.
Oriuntur hi in Æthiopiæ parte, quam vo
cant Bernagaſſum, vltra Cancri circulum
iuxta mare Rubrum, parte Occidentaliore
inter nemora, ex arbore prægrandi fructum
vuarum racemis ſimilem ferente. Oſſa, fabis
magnitudine & forma ſimillima: cortice
etiam, niſi quòd colos ferrugineus eſt, ac
fuſcus: vtraque pars oui figuram
refert: lineis nigris, vt à latere
vides, per tranſuerſum ductis.
Cortex oſſis amarus valde, nu
70[Figure 70]
cleus candidus, durus, inſipidus. Fructus
oblongus, magnus, pruno non abſimilis.
riam abſoluam, Ocymi mentio habenda eſt,
quòd hæc herba bene oleat, & paſſim oria
tur, adeò vt vniuerſa Æthiopia illo abundet.
Videtur autem non abſque ratione vtilium
copiam natura excogitaſſe. Et quædam quum
vbique abundent, mutato colore, diuerſa eſſe
videntur quemadmodum Cyperus in Italia,
Galanga in Babylonia, & Curcuma mediis
in regionibus: facultate quidem & natura
eadem, formâ verò & viribus diſſimilia.
Nam Galanga quantò robuſtior eſt Curcu
ma, tantò Cyperus eadem imbecillior. Vide
tur tamen Cyperus Curcuma odoratior. Sed
cœlo, ſoloque variari plantas ſuperiùs do
cuimus. Similiter & fructibus: nam Myrabo
lani ( non ego dicam falsò Myrobalanum,
vnguentariam glandem ) è prunorum ſunt
genere, atque hi, vt Ariſtoteles refert, dul
ces ſunt ante maturitatem: in calidiſſimis
enim regionibus orti aqueo, nec pingui hu
mido, raraque ſubſtantia, celerrimè conco
quuntur & abſoluuntur, contraria ratione
Tamarindorum, qui ob humidum pinguius
ac terreum ſemper acerbi manent & acidi.
Oriuntur hi in Æthiopiæ parte, quam vo
cant Bernagaſſum, vltra Cancri circulum
iuxta mare Rubrum, parte Occidentaliore
inter nemora, ex arbore prægrandi fructum
vuarum racemis ſimilem ferente. Oſſa, fabis
magnitudine & forma ſimillima: cortice
etiam, niſi quòd colos ferrugineus eſt, ac
fuſcus: vtraque pars oui figuram
refert: lineis nigris, vt à latere
vides, per tranſuerſum ductis.
Cortex oſſis amarus valde, nu
70[Figure 70]cleus candidus, durus, inſipidus. Fructus
oblongus, magnus, pruno non abſimilis.
Ocymum
fermè vbi
que naſci
tur.
fermè vbi
que naſci
tur.
Cyperus, Ga
langa &
Curcuma
eiuſdem
ſpeciei.
langa &
Curcuma
eiuſdem
ſpeciei.
Myrabolani.
Tamarindi.
Mirabilia ſunt naturæ opera, atque illius
induſtria in memoriam reuocauit Balſami
næ fructum à virium & plantæ ſimilitudine
ſic appellatum. Fructus enim vulnera recen
tia celerrime ſanat fructus, & arbos ipſa ſer
pit, vt olim balſamus, palos ſcandens, qui
bus ſuffulta eſt. Mirum, quòd fructus eius,
qui ruber eſt, & Halicacabo, quaſi perſimi
lis, quum in terram decidens paululùm diſ
rumpitur, ſpontè totus ſcindatur. Cauſa eſt,
quòd ſubſtantia teneriore conſtat, & nul
lis villis ſecundum latitudinem contineatur,
ob id ab impetu ſcinditur videtur & glacies
eodem modo abrupta parte diuidi quod enim
villis caret omninò, & grauitate dehiſcit, ob
illam, fractum neceſſariò totum diſrumpi
tur: partes enim prægràuant, & rectæ cùm
ſitn, diſtant æqualiter, igitur ſecundum to
tum diuiduntur.
induſtria in memoriam reuocauit Balſami
næ fructum à virium & plantæ ſimilitudine
ſic appellatum. Fructus enim vulnera recen
tia celerrime ſanat fructus, & arbos ipſa ſer
pit, vt olim balſamus, palos ſcandens, qui
bus ſuffulta eſt. Mirum, quòd fructus eius,
qui ruber eſt, & Halicacabo, quaſi perſimi
lis, quum in terram decidens paululùm diſ
rumpitur, ſpontè totus ſcindatur. Cauſa eſt,
quòd ſubſtantia teneriore conſtat, & nul
lis villis ſecundum latitudinem contineatur,
ob id ab impetu ſcinditur videtur & glacies
eodem modo abrupta parte diuidi quod enim
villis caret omninò, & grauitate dehiſcit, ob
illam, fractum neceſſariò totum diſrumpi
tur: partes enim prægràuant, & rectæ cùm
ſitn, diſtant æqualiter, igitur ſecundum to
tum diuiduntur.
Balſamina.
Ob has igitur duas cauſas, cùm villis
ſecundum latitudinem caruerint, ſecun
dum longitudinem diuiduntur. Quamo
brem medicamentum ſiccum eſſe neceſſe
eſt: ligna enim ſicca ſic parte diuiſa diui
duntur.
ſecundum latitudinem caruerint, ſecun
dum longitudinem diuiduntur. Quamo
brem medicamentum ſiccum eſſe neceſſe
eſt: ligna enim ſicca ſic parte diuiſa diui
duntur.
Sed in lignis, quòd villos habeant ſecun
dum latitudinem, pars integra diuiſam in
vnum cogit, in balſaminæ fructu diuiſa ſe
parat integram.
dum latitudinem, pars integra diuiſam in
vnum cogit, in balſaminæ fructu diuiſa ſe
parat integram.
Balſamum verò, vt ad rem redeam, nihil
cum hoc commune verè habet, ſed ſuccus
ipſe aureo colore erat, & ipſe vulneribus ſa
nandis aptiſſimus: rugas tollebat, & mor
tuorum faciem à corruptione vindicabat,
lapidemque renum comminuebat, delebat
oculorum maculas, venenis reſiſtens, ma
ximè aconito, & rigoribus febrium ipſa
rum, atque in his omnibus vires Balſami
excellebat.
cum hoc commune verè habet, ſed ſuccus
ipſe aureo colore erat, & ipſe vulneribus ſa
nandis aptiſſimus: rugas tollebat, & mor
tuorum faciem à corruptione vindicabat,
lapidemque renum comminuebat, delebat
oculorum maculas, venenis reſiſtens, ma
ximè aconito, & rigoribus febrium ipſa
rum, atque in his omnibus vires Balſami
excellebat.
Nunc verò ex Hiſpaniola genus aliud
Balſami defertur colore iuiubarum, ſplen
dens ac tenax, odoris ſuauitate admirabi
li, adeò vt quiſquam exiſtimare nequeat
quam iucundus ſit. Vidimus ipſum apud
Sebaſtianum Serlium Bononienſem archi
tectum regium Lugduni, virum certè inge
nioſum, noſtrique amantem, ibique tracta
uimus. Alias Ianuæ ( ſiue Genuæ ) videra
mus, quod linguam feriret vt piper: ſed
illud ( opinor ) corruptum erat ab igne:
exuſtum enim quippiam & grauè ole
bar.
Balſami defertur colore iuiubarum, ſplen
dens ac tenax, odoris ſuauitate admirabi
li, adeò vt quiſquam exiſtimare nequeat
quam iucundus ſit. Vidimus ipſum apud
Sebaſtianum Serlium Bononienſem archi
tectum regium Lugduni, virum certè inge
nioſum, noſtrique amantem, ibique tracta
uimus. Alias Ianuæ ( ſiue Genuæ ) videra
mus, quod linguam feriret vt piper: ſed
illud ( opinor ) corruptum erat ab igne:
exuſtum enim quippiam & grauè ole
bar.
Balſamum
Indum, &
eius vires.
Indum, &
eius vires.
Hoc verò qualecunque ſit, vulnera &
ipſum recentia celerrimè ( ſi quid aliud ) ſa
nat, & rugas tollit. Crediderim, ſi non cer
tè ad omnia, ad plurima ſaltem, id olei ge
nus eſſe efficax: ad quæ & Balſamum
verum.
ipſum recentia celerrimè ( ſi quid aliud ) ſa
nat, & rugas tollit. Crediderim, ſi non cer
tè ad omnia, ad plurima ſaltem, id olei ge
nus eſſe efficax: ad quæ & Balſamum
verum.
Inueniſſe fertur Codrus medicus Italus,
qui auidus eò vſque fuit nouarum rerum
quærendarum, vt cùm eſſet prædiues, mor
tuus tamen ſit ſenex in Orbis noui Auſtra
li parte, iuxta Pumidæ portum, inſuraſque
Zorobari.
qui auidus eò vſque fuit nouarum rerum
quærendarum, vt cùm eſſet prædiues, mor
tuus tamen ſit ſenex in Orbis noui Auſtra
li parte, iuxta Pumidæ portum, inſuraſque
Zorobari.
Codrus me
dicus.
dicus.
Igitur vt ad hiſtoriam reuertar, arbos
quæ oleum iſtud parit Goacomax, Puni
cæ forma & magnitudine fermè ſimilis, ſed
tamen folio paulò maiore, tenuioreque
cortice quaſi arido, ligno quod ardet vt tæ
da, fructus vt vuarum racemi, rarioribus ta
men & paulò maioribus acinis, vinoſi co
loris, qui cum ſurculis aquæ diu incocti, id
olei genus reddunt. Sic facilè oleum odo
rem, ac vires plantæ referens, in his quæ
oleum abundè continent, exprimitur. Oleæ
enim fiunt, aut ſeruandæ ſubſtantiæ, aut vi
rium excipiendarum cauſa. Vix excipitur
alieno oleo: aut repentè, velut cùm oleo
quadruplum aquæ adiungitur pluſve, aut
minus: minus quidem, pro floribus aut fo
liis: plus autem, pro lignis: mediocriter,
pro radicibus atque fructibus: inde igne
tamdiu excoquuntur, vt quicquid eſt aquæ
abſumatur. Si verò non repentè excipere
conſilium eſt, id commodius fiet calore tem
perato: is erit aut Solis, aut cineris, vel bal-
quæ oleum iſtud parit Goacomax, Puni
cæ forma & magnitudine fermè ſimilis, ſed
tamen folio paulò maiore, tenuioreque
cortice quaſi arido, ligno quod ardet vt tæ
da, fructus vt vuarum racemi, rarioribus ta
men & paulò maioribus acinis, vinoſi co
loris, qui cum ſurculis aquæ diu incocti, id
olei genus reddunt. Sic facilè oleum odo
rem, ac vires plantæ referens, in his quæ
oleum abundè continent, exprimitur. Oleæ
enim fiunt, aut ſeruandæ ſubſtantiæ, aut vi
rium excipiendarum cauſa. Vix excipitur
alieno oleo: aut repentè, velut cùm oleo
quadruplum aquæ adiungitur pluſve, aut
minus: minus quidem, pro floribus aut fo
liis: plus autem, pro lignis: mediocriter,
pro radicibus atque fructibus: inde igne
tamdiu excoquuntur, vt quicquid eſt aquæ
abſumatur. Si verò non repentè excipere
conſilium eſt, id commodius fiet calore tem
perato: is erit aut Solis, aut cineris, vel bal-