Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
1dentur autem omnes plantæ quæ aliis innaſ­
cuntur
, quippiam habere nobilioris natu­
, ac viribus præſtare: nam ſolet natura
ea
nobiliora facere, quæ aliis indigent.
Finis
enim
rationem habet, quòd in altero & ex al­
tero
fit.
Quæ verò celeriter pereunt, vt vene­
ris
labrum, licet aquam contineat & rorem,
nihil
aliud generant.
Obiter autem in om­
nibus
arboribus plantas generari commune
eſt
, dum cortex dehiſcit, aut ſcinditur, aut
vetuſtate
deficit, vel cum quomodolibet ob
planitiem
ſuccus aliquis, vel aqua colligi­
tur
cum terra.
Dico autem ſuccum, quia
perſæpe
ex proprio plantæ humido nutriun­
tur
, vt hedera: vnde etiam illud, vt hede­
ra
ſerpens vires arbor eas necat, Comico
ſignificante
, Adnatam plantam matri fore
pernicioſam
.
Definiunt igitur ortus plan­
tarum
genera certo modo, non tamen ne­

que
ſemper, neque exquiſitè.
Cupreſſus
enim
cùm magna arbor ſit valde, attamen
in
Creta, aut ſpontè naſcitur, aut è ſemine
minimo
, atque ob id triplex miraculum vi­
deri
poſſet, niſi ſuprà docuiſſemus, eadem
in
plantis & ſpontè, & ex ſemine fieri.
Sed
tantam
arborem ex tam paruo naſci ſemine,
aut
ſine ſemine, quid admirabilius ſit, non
ſat
ſcio.
Eſt autem ſicciſſima arborum, pin­
guiſſimum
habens humidum & maximè
concoctum
: vnde odit fimum.
ſtercora, &
iuxta
aquas areſcit.
Eſt lignum illius odora­
tum
, nec vetuſtate odorem amittit.
nec
tineis
eroditur, nec corrumpitur aliter.
Quinimò folia illius tuſa veſtibus, aut gra­
nis
permiſta, omnem ab animalibus his,
qualia
ſunt tineæ, blattæque, iniuriam pro­

hibeat
.
Illud tamen mirum, quòd ſemen
eius
ametur à formicis.
Lachrymam & hoc
ipſum
lignum emittit, atque vt par eſt
acrem
.
Igitur non ſpeciem mutant planta­
rum
principia, ſed potiùs magnitudinem,
formam
, viréſque augent, aut minuunt.
Sunt autem duo plantarum principia, locus
& ſolum: atque ob id alia aliis locis, vel
ſolo
proueniunt, velut apud Ambroſſenſes

in
Phocide coccus naſcebatur olim, quo
etiam
nunc noſtra purpura tingitur.
Frutex
eſt
, vt Pauſanias veridicus vir refert, rham­
ni
magnitudine, iunco ſimilis, ſed mollio­
ribus
, ac nigrioribus foliis: fructus qualis
ſolano
, magnitudine erui: cùm præmatu­
rus
eſt, naſcitur ex eo animal culici ſimile,
ſed
minus, quòd euolat: ob hoc igitur col­
ligi
ſolet antequàm erumpat.
Simile ratio­
ne
in campis Galliæ abundat herberis, ma­
ximè
Lugdunenſi Prouincia: & in monti­
bus
buxus: nam Gallia, vt dici ſolet, ma­

ximè
pars illa, ſaxoſa eſt & ventoſa & ri­
xoſa
.
Buxus igitur ſolo lapidoſo, cœlo pau­
frigidiore, ventiſque gaudet.
Pinaſter
autem
frigidioribus in vallibus, montibúſ­
que
naſci ſolet.
Sic frumentum contraria

ratione
in inſula B. Thomæ, quæ ſub æqui­
noctij
circulo poſita eſt, ob ſoli & cœli
temperiem
in herbam tranſit fruſtratis agri­
colis
.
Idem contingit in noſtris regionibus,

cùm
nimis imbribus abundauerint.
Et vi­
tes
eadem ratione ob nimias pluuias vuas
mutant
in capreolos.
Ergo cùm cœlum mu­
tare
non liceat, ſolum mutetur.
Id fiet, ſi
certo
cinere, aut terra effoſſa, aut fimo
pingueſcant
arua.
Vt enim fluuij omnes pe­

culiares
herbas alunt, aut arbores, ita &
putreſcentes
materiæ, aut cineres alij aliis
conueniunt
.
Generaliter tamen omnes ſuis
ramentis
plantæ haudent: quoniam dum
corrumpitur
materia, aliquid prioris natu­
ſeruat, atque ob id ſimile manet.
Tranſ­
mutatio
autem & nutritio melior, atque fa­
cilior
ex ſimilibus.
Maximè autem hac ſimi­
litudine
gaudet ceraſus.
Nec ſolùm plan­
tis
hæc ratio conuenit, ſed animalibus ple­
riſque
, quæ ex putrida materia ortum ha­
bent
.
Vnde vermium cinis fomitem ver­
mium
retinet, atque alios generat vermes,
& ſcorpionum ſordes ſcorpiones: & gene­
raliter
ſimilia à ſui generis putredine gene­

rantur
, vt etiam ſuperiùs docuimus.
Mu­
tant
igitur alimenta plantas, adeò vt ana­
cardus
fructum ferat exurentem rubeum,
fabæ
ſimilem, ſeu paruæ amygdalæ, mel
intus
continentem.
Gignitur inter Siciliæ
incendia
, & rarò alibi.
Poterat forſan amyg­
dalæ
arbore comparari, nam præter mel nu­
cleus
in fructum paruæ amygdalæ ſimilis
continetur
candidus.
Nigreſcit totus vetu­
ſtate
, ita Solis & loci qualitate planta mi­
tiſſima
in venenum tranſit.
Nec ſolùm re­
gio
, ſed ſitus multum facit: nam plantæ,
quæ
exorientem excipiunt ſolem, celeriter

creſcunt
: quæ occidentem, ſerò.
Chryſo­
comos
quòd auream habeat comam, foliis
ac
fructu caret, corymbis aureis, & radice
nigra
: naſcitur locis aridis & opacis: frigi­
da
igitur & ſicca, & ob id foliis & fructu
carens
.
Videntur igitur in plantarum gene­
re
velut animalium, manca quædam atque
oblæſa
: ſic igitur alimentum omnia mutat.
In Hiſpania lac ſerum, aut nullum habet,

aut
perquàm exiguum.
Vnde dum coagula­
re
ſtudent, etiam aquam addunt: ſunt enim
paſcua
aridiora: ideò non vbique, neque
ſemper
, quæ regula generaliter intelligen­
da
eſt, cùm de erroribus naturæ loquimur.
Aberrat autem natura non ſpontè quidem,
ſed
materiæ vitio.
Aſininum autem lac ob ani­
malis
naturam caſei habet minimum, at­
que
ob id egregiè purgat, & ſalutare eſt.
Sunt enim in lacte partes ſex, ſpuma, pin­

guedo
, butyrum, caſeus, coloſtra, ſerum.
Neque prohibet quicquam, quin etiam plu­
res
numero ſint.
Serum eſt pars aquea, quæ
pingui
omni extracta materia remanet.
Co­
loſtra
alij vocant recoctam, quòd extracto
butyro
, caſeóque coquendo ſerum colliga­
tur
, ſomnifera & vehementer humida, ac
frigida
.
Porrò ſpuma, butyrum, & pingue­
do
eadem conſtant materia, quamobrem de­
tracto
vno, reliqua eſſe deſinunt.
Pinguedo
dulciſſima
atque iucundiſſima: cùm verò
embola
lac agitatur in modiolo inani pin­
guedinis
pars melior cogitur in butyrum.
Eadem agitata facit ſpumam. In vniuerſum
autem
, quemadmodum & in vino & ſan­
guine
, lac partes tres continet: aqueam,
quæ
eſt ſerum: terream, caſeum: aëream,
butyrum
.
Vnde etiam manifeſtum eſt,
quod
aliàs ſæpe diximus, tria tantùm eſſe
elementa
: nam plures his ſubſtantias, ne­
que
in oleo, neque melle, lacte, vino,

Text layer

  • Dictionary
  • Places

Text normalization

  • Original
  • Regularized
  • Normalized

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index