1olim oleum Titorenſium in Phocide, colo
re atque dulcedine Hiſpano præſtantius: vn
de ad coquenda vnguenta ipſum ſolum ve
lut rex habebatur. Omne igitur ſemen cùm
oleum emittat, eligitur quod vel copio
ſum, vel optimum habet. Optimum ſim
pliciter oliuæ. Quædam verò ad morbos,
vt lini, vel heliotropij. Copia præſtant
oliuæ, lini ſemen, nuces, amygdalæ, he
liotropij ſemen, & rapæ, & henæ herbæ. Sed
& plura alia, quæ ob ignorantiam abiiciun
tur: nam & nuclei omnes, vt ceraſi & pru
ni, oleum continent. Octauo igitur loco
cortex phaſelli Benin adnumeretur. Atque
hæc de oleis compendij familiaris rei cau
ſa, dicta ſint. Naſcitur & arbos in inſula
Portus ſancti, quæ prima eſt ab Hiſpa
nia in Indiam tendentibus, fructum fe
rens ceraſo perſimilem, ſed coloris cæru
lei: exiſtimo eam ex genere ceraſi eſſe, ſed
regionum varietas efficit, vt illius lachry
ma pro lacca in vſu ſit, admodum enim
rubet, ac ſplendet: digeritur in paſtillos,
creditúrque tum maximè antiqua firmare
dentes. Sed lachryma hæc vel ſpontè fluit,
vel etiam ſauciata arbore, quæ inferior eſt
prima.
re atque dulcedine Hiſpano præſtantius: vn
de ad coquenda vnguenta ipſum ſolum ve
lut rex habebatur. Omne igitur ſemen cùm
oleum emittat, eligitur quod vel copio
ſum, vel optimum habet. Optimum ſim
pliciter oliuæ. Quædam verò ad morbos,
vt lini, vel heliotropij. Copia præſtant
oliuæ, lini ſemen, nuces, amygdalæ, he
liotropij ſemen, & rapæ, & henæ herbæ. Sed
& plura alia, quæ ob ignorantiam abiiciun
tur: nam & nuclei omnes, vt ceraſi & pru
ni, oleum continent. Octauo igitur loco
cortex phaſelli Benin adnumeretur. Atque
hæc de oleis compendij familiaris rei cau
ſa, dicta ſint. Naſcitur & arbos in inſula
Portus ſancti, quæ prima eſt ab Hiſpa
nia in Indiam tendentibus, fructum fe
rens ceraſo perſimilem, ſed coloris cæru
lei: exiſtimo eam ex genere ceraſi eſſe, ſed
regionum varietas efficit, vt illius lachry
ma pro lacca in vſu ſit, admodum enim
rubet, ac ſplendet: digeritur in paſtillos,
creditúrque tum maximè antiqua firmare
dentes. Sed lachryma hæc vel ſpontè fluit,
vel etiam ſauciata arbore, quæ inferior eſt
prima.
Proximus huic è plantis colori honos eſt
iſatidi, quo cæruleo colore panni inficiun
tur, Guadum vocat vulgus, nec pro vlla her
ba tantum impenditur argenti: cùm ex tam
vili merce vectigal ad multa aureorum mil
lia aſcendat. Vt verò hæc herba lucroſior,
ita pulcherrima omnium Lithoſpermon, in
ter cuius folia ſemina, lapidea duritie, can
dore margaritarum nitent. Cretenſe di
co: nam Italicum ab hoc non parum de
generat.
iſatidi, quo cæruleo colore panni inficiun
tur, Guadum vocat vulgus, nec pro vlla her
ba tantum impenditur argenti: cùm ex tam
vili merce vectigal ad multa aureorum mil
lia aſcendat. Vt verò hæc herba lucroſior,
ita pulcherrima omnium Lithoſpermon, in
ter cuius folia ſemina, lapidea duritie, can
dore margaritarum nitent. Cretenſe di
co: nam Italicum ab hoc non parum de
generat.
Sed quæret forſan quiſpiam de palmarum
ligno, cur in fornicem incuruetur, quum
alia pondere preſſa flectantur in ſinum?
Vulgaris eſt fama, & tanti etiam miracu
li Theophraſtum teſtem inuenio. Id verò
etiam cantheliis aſinis contingere, auctor
eſt Xenophon. Cauſam eſſe reor, quòd
prius flectatur, quam prematur: dum verò
iam curuata eſt, inflectitur ſurſum: habet
enim neruos, qui ad vnam partem incli
nantur. Aut ſi modò ad vtramque partem
flecti poteſt, ob ſiccitatem id contingit, velut
& in coriis: nam pondus ſiccare poteſt pre
mendo.
ligno, cur in fornicem incuruetur, quum
alia pondere preſſa flectantur in ſinum?
Vulgaris eſt fama, & tanti etiam miracu
li Theophraſtum teſtem inuenio. Id verò
etiam cantheliis aſinis contingere, auctor
eſt Xenophon. Cauſam eſſe reor, quòd
prius flectatur, quam prematur: dum verò
iam curuata eſt, inflectitur ſurſum: habet
enim neruos, qui ad vnam partem incli
nantur. Aut ſi modò ad vtramque partem
flecti poteſt, ob ſiccitatem id contingit, velut
& in coriis: nam pondus ſiccare poteſt pre
mendo.
Plutarchus verò cenſet, quoniam ignea
vi polleat, irnitari pondere, atque ſiccatum
reparatis viribus contrahi: vel quia aëre ex
cuſſo robuſtius fiat, & magis flectatur in
aduerſum. Atque vt ex multis vna fiat ſen
tentia, lignum hoc quum pondere vexatur,
diſcutit, ſeu humidum, ſeu aqueum, ſeu
aërem: v unde breuius factum, retrahit ſe
ipſum.
vi polleat, irnitari pondere, atque ſiccatum
reparatis viribus contrahi: vel quia aëre ex
cuſſo robuſtius fiat, & magis flectatur in
aduerſum. Atque vt ex multis vna fiat ſen
tentia, lignum hoc quum pondere vexatur,
diſcutit, ſeu humidum, ſeu aqueum, ſeu
aërem: v unde breuius factum, retrahit ſe
ipſum.
Videtur enim ſimili ratione fieri hoc, ve
lut & de ſycomoriligno, quòd in aëre nun
quam ſiccatur, in alueis tamen fluminum
& aquarum gurgitibus celeriter. Nam
quum humido præpingui abundet, aëri re
ſiſtit, ne ſiccetur: ab aqua autem multis
modis diſſipatur humidum, motu primùm
abradente, frigore verò partim cogente,
& experimente, partim congelante. Ipſum
verò lignum pulchrum eſt, ſolidum atque
nigrum, & ob id, ad multa opera vtile.
Vtrunque igitur horum, à contrariis contra
ria patitur.
lut & de ſycomoriligno, quòd in aëre nun
quam ſiccatur, in alueis tamen fluminum
& aquarum gurgitibus celeriter. Nam
quum humido præpingui abundet, aëri re
ſiſtit, ne ſiccetur: ab aqua autem multis
modis diſſipatur humidum, motu primùm
abradente, frigore verò partim cogente,
& experimente, partim congelante. Ipſum
verò lignum pulchrum eſt, ſolidum atque
nigrum, & ob id, ad multa opera vtile.
Vtrunque igitur horum, à contrariis contra
ria patitur.
Minore admiratione dignum eſt, quòd
ſtatuæ ſudent: nam ratio in promptu eſt,
quum humidum pingue, vi caloris ex
preſſum, ſudoris imaginem præſter. Ob id
maximè ſudant, quæ ligno conſtant cedri,
oliuæ, vitis ac cupreſſi. Contingit hoc ma
gis Auſtris flantibus, quòd humor ſit co
pioſior, ac tenuior. At quæ in terra ſulphu
rea, ac bituminoſa naſcuntur, ſi aërea ac
ignea ſubſtantia ſint, parúmque terræ, ac
aquæ contineant, quales ſunt alnus, abies,
pinus, piceáque dum franguntur, maximè
ſi iam putruerint ſcintillas igneas emitte
re ſolent. Conſimili ratione cortices qua
rundam adeò redduntur vetuſtate candidi
ac ſplendentes, vt nocte prunæ inſtar lu
ceant.
ſtatuæ ſudent: nam ratio in promptu eſt,
quum humidum pingue, vi caloris ex
preſſum, ſudoris imaginem præſter. Ob id
maximè ſudant, quæ ligno conſtant cedri,
oliuæ, vitis ac cupreſſi. Contingit hoc ma
gis Auſtris flantibus, quòd humor ſit co
pioſior, ac tenuior. At quæ in terra ſulphu
rea, ac bituminoſa naſcuntur, ſi aërea ac
ignea ſubſtantia ſint, parúmque terræ, ac
aquæ contineant, quales ſunt alnus, abies,
pinus, piceáque dum franguntur, maximè
ſi iam putruerint ſcintillas igneas emitte
re ſolent. Conſimili ratione cortices qua
rundam adeò redduntur vetuſtate candidi
ac ſplendentes, vt nocte prunæ inſtar lu
ceant.
Nec verebor inter plantarum miracula
reponere, quòd Theophraſtus in quarto re
citat de fruticibus, herbam ab Indo allatam,
qua commanducata coïtum ſeptuagies ille
in die explere poſſet. Sitne hoc verum vel
non, nolim affirmare: quòd tantum eſt præ
ſentis inſtituti, adiiciam, in Venere ſcili
cet duo eſſe neceſſaria, flatum & ſemen. Er
go vt in ſatyriaſi citra coëundi appetitum
immodicè tenditur veretrum, ita nihil pro
hibet herbam eſſe, quæ guſtata idem effi
74[Figure 74]
ciat: quòd ſi ſenſim edatur, ſen
ſim etiam ſemen procreabit. In
di nunc, Bethel in ore, perpe
tuò ferunt huius cauſa: quan
quam non admodum ſalaces,
forſan repugnante loci natura,
quæ nimio calore illos eneruat.
Viride autem Veneri plurimum
prodeſſe videtur. Denigrat au
tem dentes, ſi maſticetur. Ser
pit eius planta vt hedera: fo
lium lauro ſimile, quinque li
neis, vt in figura vides, diſtinctum. Ma
gnitudine palmum excedit, & ſapore lau
rum ad vnguem refert, nerui interiores
margini, quàm medio propinquiores: ſyl
ueſtri parte multum prominent: non er
go malabathrum: nec Dioſcoridi nota
planta. Diligentius tamen eius explica
tionem proſequutus ſum, quòd aſſumptum
illius folium copioſius, mirum in modum
hominem exhilaret: adeóque vehemen
ter, vt inſtantis mortis curam omnem
tollat, ſenſu tamen ſtante. Hoc autem il
li præcipuum: nam ſenſum ſi auferas, au
feres & triſtitiam, & timorem, vt in
ebriis, ſtultis, & his qui halicacabum,
aut ſtrimoniæ fructus ederint. At ſtante
ſenſu, omnem poſſe abiicere curam, om
némque timorem, hac mirum eſt, atque
rarum. Turcæ huius cauſa opio vti di
cuntur. Sunt qui croco hoc tribuunt. Iti
dem Indi ad Venerem excitandam Am
phiam medicamento, quod Hiſpani opium
eſſe dicunt, vti ſolent.
reponere, quòd Theophraſtus in quarto re
citat de fruticibus, herbam ab Indo allatam,
qua commanducata coïtum ſeptuagies ille
in die explere poſſet. Sitne hoc verum vel
non, nolim affirmare: quòd tantum eſt præ
ſentis inſtituti, adiiciam, in Venere ſcili
cet duo eſſe neceſſaria, flatum & ſemen. Er
go vt in ſatyriaſi citra coëundi appetitum
immodicè tenditur veretrum, ita nihil pro
hibet herbam eſſe, quæ guſtata idem effi
74[Figure 74]ciat: quòd ſi ſenſim edatur, ſen
ſim etiam ſemen procreabit. In
di nunc, Bethel in ore, perpe
tuò ferunt huius cauſa: quan
quam non admodum ſalaces,
forſan repugnante loci natura,
quæ nimio calore illos eneruat.
Viride autem Veneri plurimum
prodeſſe videtur. Denigrat au
tem dentes, ſi maſticetur. Ser
pit eius planta vt hedera: fo
lium lauro ſimile, quinque li
neis, vt in figura vides, diſtinctum. Ma
gnitudine palmum excedit, & ſapore lau
rum ad vnguem refert, nerui interiores
margini, quàm medio propinquiores: ſyl
ueſtri parte multum prominent: non er
go malabathrum: nec Dioſcoridi nota
planta. Diligentius tamen eius explica
tionem proſequutus ſum, quòd aſſumptum
illius folium copioſius, mirum in modum
hominem exhilaret: adeóque vehemen
ter, vt inſtantis mortis curam omnem
tollat, ſenſu tamen ſtante. Hoc autem il
li præcipuum: nam ſenſum ſi auferas, au
feres & triſtitiam, & timorem, vt in
ebriis, ſtultis, & his qui halicacabum,
aut ſtrimoniæ fructus ederint. At ſtante
ſenſu, omnem poſſe abiicere curam, om
némque timorem, hac mirum eſt, atque
rarum. Turcæ huius cauſa opio vti di
cuntur. Sunt qui croco hoc tribuunt. Iti
dem Indi ad Venerem excitandam Am
phiam medicamento, quod Hiſpani opium
eſſe dicunt, vti ſolent.
Amphiam.