Sed literæ, quæ arte hac carent, multis
modis delentur: aut tenuiſſimo gladio cha
lybeo, aut puluere noſtri aluminis, quem ſæ
pè vtilem expertus ſum, aut aqua deſtilla
tionis calchanti, & halinitri, lachrymæ quæ
larignæ.
modis delentur: aut tenuiſſimo gladio cha
lybeo, aut puluere noſtri aluminis, quem ſæ
pè vtilem expertus ſum, aut aqua deſtilla
tionis calchanti, & halinitri, lachrymæ quæ
larignæ.
Verùm, plus eſt ſcientiæ in vſus modo,
quàm in inuentione. Siquidem, ſi pulue
re delendæ ſunt, affricandus eſt digitis mol
liter. Si ferro, celerrimè, & leuiſſimè tra
ctandus gladius. Si aqua, caue, ne dum
literas ſtudes abradere, chartam laceres.
Et ad ſummum, ne tam accuratum nego
tium ruditer tractes.
quàm in inuentione. Siquidem, ſi pulue
re delendæ ſunt, affricandus eſt digitis mol
liter. Si ferro, celerrimè, & leuiſſimè tra
ctandus gladius. Si aqua, caue, ne dum
literas ſtudes abradere, chartam laceres.
Et ad ſummum, ne tam accuratum nego
tium ruditer tractes.
Dictum hucuſque de Elementis, Cœlo,
Luce, Miſtione, Metallis, Lapidibus, &
Plantis: tranſeamus iam ad Animalium hi
ſtoriam, & primò ad inſecta.
Luce, Miſtione, Metallis, Lapidibus, &
Plantis: tranſeamus iam ad Animalium hi
ſtoriam, & primò ad inſecta.
76[Figure 76]
ANIMALIVM genera prima
duo ſunt, alterum, quod præ
ciſa parte vitam in ea retinet,
inſectumque dicitur: atque id
ad imperfectionem attinet,
quòd plantis idem contingat. Alia ſunt ani
malia perfecta, quibus id minimè conuenit.
Verùm altius communis animalium hiſto
ria petenda eſt: ac primò quærendum, cur
animalia non in rectum adeò creſcant, vt
plantæ, ſed potiùs in latum atque profun
dum. Deinde cur natura animalium quæ
dam ex ſemine genuit, alia verò abſque ſe
mine? Demùm, cur quædam animalia aliis
veſcuntur, quædam verò plantis ſolis? Ne
que idem eſſe credendum eſt, animalia è
putri materia generari, aut imperfecta eſſe,
aut inſecta. Nam lacertæ, & ſerpentes in
ter inſecta: numerantur, & tamen non ex
putri materia generantur, ſed ex ouis. Atque
viperæ etiam prodeunt ex vtero, quamuis ex
ouis neſcantur: ſed animal tamen, non ouum
naſcitur, quia in vtero ex ouo abſoluitur.
Mures etiam, qui ex materia putrida gene
rantur, inter inſecta non ſunt. Serpentum
etiam multi omnes ſenſus habent, cùm ta
men ex putri materia ortum habuerint. Ita
que ex putredine perfectum animal oriri
haud eſt inconueniens ſicut verſa vice talpa
imperfecta oritur ex animali ſui generis.
Cùm igitur hîc deſerpentibus ſermo habea
tur, tum de inſectis, non eſt tractatio hæc
pura ac generalis, ſed quoniam inſectorum
maxima pars eo modo naſcitur abſque ouo,
& abſque vtero, ne dicam parente, ſimiliter
ſerpentum plurimi eodem modo, ideò de
omnibus his tractandum hîc cenſui. Porrò
vt ad inſtitutum ſermonem reuertar, cauſa
cur plantæ directè plerumque ſursùm creſ
cant, animalia verò non, ſed in latum potiùs
atque profundum, eſt, quoniam humor ani
malium eſt pinguior, ideò vndequaque ma
gis extenditur: plantarum verò calor eſt in
radice, ideò impellit, quà erumpere magis
poteſt: cùm igitur eruperit non tam facilè à
priore motus forma recedere poteſt: vnde fit
vt in molli terra plantæ magis craſſæ, & mi
nùs altæ euadant, & in ſolida tamen iuxta
aquas contrario modo: humor enim ille mi
nùs pinguis eſt. Cur verò animalia quædam
ſolis plantis veſcantur, alia verò ipſis ani
malibus, demonſtrandum. Animalia fuiſſe
ſola, quæ aliorum carnibus veſcerentur, poſ
ſibile non fuit: nam altero alterum comeden
te, nec alio cibo ſuppetente, cum ſemper ali
quid loco excrementi ſuperabundet, quanti
tate primùm moles tota animalium & nu
mero minueret, demum etiam imò breui de
ficeret. Quòd ſi plantis omnia animalia veſ
cerentur, non adepta fuiſſet natura perfe
ctionem quoniam ſanguis ille, & caro non
ex elementis confractis, & optimè tempera
tis conſiſteret. Ob id nullum animal, quod
carne non veſcatur, ſagax eſt, & prudens, ex
cepto elephante. Non ergo aues ſagaces,
non piſces, non animalia pedibus ſolis præ
dita, ſolicita, ſagacia & moribus humanio
ribus facere poterat. Nam quæ carnibus
vtuntur, ſenſu proximioria homini ſunt
quàm quæ plantis, vt canes, vulpes, cercopi
theci, feles, leones, delphini, vrſi, aquilæ. Tria
igitur animalium genera ſunt ciborum va
rietate diſtincta: quædam enim ſolis plantis
veſcuntur, vt equi, aſini, boues, oues, capræ.
Quædam ſolis animalibus, vt leones, delphi
ni, pantheræ. Quædam vtroque genere, vt
homines, cercopitheci, gallinæ, ſues. Quæ
animalibus veſcuntur, ſi animalia excipias,
quæ illis loco cibi ſunt, cum reliquis ciuilia
ſunt, velut coruo cum vulpe, pifici cum mil
uis, vulpi cum ſerpente, crocodilo cum regu
lo, aut lupo piſci cum mugili. Sed quæ plan
tis veſcebantur, dentibuſque obtuſioribus
indigebant: alia vngulis armauit, vt equos,
aſinos, & camelos, alia cornibus, vt
boues, & capras. Et quoniam paruis
animalibus vngularum, & cornuum præ
ſidium fugam retardaſſet, & ob virium
imbecillitatem parum attuliſſet auxilij, ob
id vtrumque illis negauit, vt leporibus, cu-
duo ſunt, alterum, quod præ
ciſa parte vitam in ea retinet,
inſectumque dicitur: atque id
ad imperfectionem attinet,
quòd plantis idem contingat. Alia ſunt ani
malia perfecta, quibus id minimè conuenit.
Verùm altius communis animalium hiſto
ria petenda eſt: ac primò quærendum, cur
animalia non in rectum adeò creſcant, vt
plantæ, ſed potiùs in latum atque profun
dum. Deinde cur natura animalium quæ
dam ex ſemine genuit, alia verò abſque ſe
mine? Demùm, cur quædam animalia aliis
veſcuntur, quædam verò plantis ſolis? Ne
que idem eſſe credendum eſt, animalia è
putri materia generari, aut imperfecta eſſe,
aut inſecta. Nam lacertæ, & ſerpentes in
ter inſecta: numerantur, & tamen non ex
putri materia generantur, ſed ex ouis. Atque
viperæ etiam prodeunt ex vtero, quamuis ex
ouis neſcantur: ſed animal tamen, non ouum
naſcitur, quia in vtero ex ouo abſoluitur.
Mures etiam, qui ex materia putrida gene
rantur, inter inſecta non ſunt. Serpentum
etiam multi omnes ſenſus habent, cùm ta
men ex putri materia ortum habuerint. Ita
que ex putredine perfectum animal oriri
haud eſt inconueniens ſicut verſa vice talpa
imperfecta oritur ex animali ſui generis.
Cùm igitur hîc deſerpentibus ſermo habea
tur, tum de inſectis, non eſt tractatio hæc
pura ac generalis, ſed quoniam inſectorum
maxima pars eo modo naſcitur abſque ouo,
& abſque vtero, ne dicam parente, ſimiliter
ſerpentum plurimi eodem modo, ideò de
omnibus his tractandum hîc cenſui. Porrò
vt ad inſtitutum ſermonem reuertar, cauſa
cur plantæ directè plerumque ſursùm creſ
cant, animalia verò non, ſed in latum potiùs
atque profundum, eſt, quoniam humor ani
malium eſt pinguior, ideò vndequaque ma
gis extenditur: plantarum verò calor eſt in
radice, ideò impellit, quà erumpere magis
poteſt: cùm igitur eruperit non tam facilè à
priore motus forma recedere poteſt: vnde fit
vt in molli terra plantæ magis craſſæ, & mi
nùs altæ euadant, & in ſolida tamen iuxta
aquas contrario modo: humor enim ille mi
nùs pinguis eſt. Cur verò animalia quædam
ſolis plantis veſcantur, alia verò ipſis ani
malibus, demonſtrandum. Animalia fuiſſe
ſola, quæ aliorum carnibus veſcerentur, poſ
ſibile non fuit: nam altero alterum comeden
te, nec alio cibo ſuppetente, cum ſemper ali
quid loco excrementi ſuperabundet, quanti
tate primùm moles tota animalium & nu
mero minueret, demum etiam imò breui de
ficeret. Quòd ſi plantis omnia animalia veſ
cerentur, non adepta fuiſſet natura perfe
ctionem quoniam ſanguis ille, & caro non
ex elementis confractis, & optimè tempera
tis conſiſteret. Ob id nullum animal, quod
carne non veſcatur, ſagax eſt, & prudens, ex
cepto elephante. Non ergo aues ſagaces,
non piſces, non animalia pedibus ſolis præ
dita, ſolicita, ſagacia & moribus humanio
ribus facere poterat. Nam quæ carnibus
vtuntur, ſenſu proximioria homini ſunt
quàm quæ plantis, vt canes, vulpes, cercopi
theci, feles, leones, delphini, vrſi, aquilæ. Tria
igitur animalium genera ſunt ciborum va
rietate diſtincta: quædam enim ſolis plantis
veſcuntur, vt equi, aſini, boues, oues, capræ.
Quædam ſolis animalibus, vt leones, delphi
ni, pantheræ. Quædam vtroque genere, vt
homines, cercopitheci, gallinæ, ſues. Quæ
animalibus veſcuntur, ſi animalia excipias,
quæ illis loco cibi ſunt, cum reliquis ciuilia
ſunt, velut coruo cum vulpe, pifici cum mil
uis, vulpi cum ſerpente, crocodilo cum regu
lo, aut lupo piſci cum mugili. Sed quæ plan
tis veſcebantur, dentibuſque obtuſioribus
indigebant: alia vngulis armauit, vt equos,
aſinos, & camelos, alia cornibus, vt
boues, & capras. Et quoniam paruis
animalibus vngularum, & cornuum præ
ſidium fugam retardaſſet, & ob virium
imbecillitatem parum attuliſſet auxilij, ob
id vtrumque illis negauit, vt leporibus, cu-