1geſtandis maximè idoneus.
Ex equo quoque
& aſina, aut equa, & aſino, muli generan
tur, qui plus ferendo poſſunt, quàm ponde
rent. Iidem greſſu firmiſſimo procedunt.
Equis etiam manſuetudo maxima atque do
cilitas, quibus in duobus à nullo ſuperantur
animali. Duriſſimam quoque præter id vn
gulam habent, ac omnis iniuriæ expertem,
excipientémque ſoleas, clauóſque ferreos, in
híſque camelum longè antecellit. Idem cur
ſu atque perenni reliqua ſuperat animalia:
& licet equus vnus ab vno camelo vincatur
dierum ſpatio, plures tamen equi diſpoſiti in
ſtationibus totidem camelos ſuperant. Nam
camelus vbi fatigatus eſt, parum remittit, ac
integer & validus equum æquare curren
tem, vel etiam velitantem non poteſt. Pluri
bus igitur numeris equus nobilitate alia
vincit animalia. Idem ad pugnam ardens, &
gloriæ cupidus, & tubæ ſonitu accenditur,
& fræna intelligit, vt non homo magis ho
minis vocem. Vigilat hic fermè ſemper,
nec recumbit, niſi laſſus, aut piger: & vili
ſumptu alitur, fœno palea, herba, furfure,
auena. Videtúrque hic ſolus ad omnia hu
mana commoda natus: onera fert, vehit,
currit, ſaltat, pugnat. Probatur in vigintiſe
ptem conditionibus: è nouem animalibus
ſumptis, tribus ſcilicet ex vnoquoque. Mu
lieris ætas iuuenilis, quæ in equis à quarto
anno ad octauum extenditur, aut decimum:
manſuetudo & morum comitas, vt non mor
deat, non calcitret, non ſe aquis mergat, non
ſit obſtinatus, & inobediens, ſinat ſe ab om
nibus tractari ac duci: pulchritudo, quæ vt
in mulieribus in facie & pectoris latitudine,
& membrorum concinnitate conſtat. Aqui
læ, vt oculo maximè vigeat, paruum habeat
caput, & illud erectum teneat: Anſerini
pulli, aut roſamachæ, vt ſit vorax, celeriter
comedens, & nihil aſpernetur. Ilia tumida
non contracta habeat, & pedibus diſtanti
bus incedat. Leonis, vt ſit animoſus & for
tis, vt ſit parte anteriore elatus non ſinuatus
in medio, nec altior parte poſtrema, vt ſit
totus oſſeus, ac robuſtus: hæc enim leonis
ſunt propria. Cerui, vt ſit curſor, ſaltator, &
leuis. Aſini, vt vngulas habeat duras, corium
durum, & dorſum robuſtum. Fugies enim
equum qui cùm aſcendis, flectitur, & pon
deri cedit. Vulpis, vt caudam habeat pul
chram: non ſolùm enim ad decorem facit,
ſed roboris ſignum eſt, quòd ex vertebris
dorſi oriatur, & vt facilè in quamlibet par
tem vertatur: nullum enim animal in hoc
agilitatis genere vulpi æquari poteſt, &
quòd pellis pulchritudine præſtet. Bouis, vt
pedem habeat magnum, ac crura moderatè
craſſa: neque enim exilia, bona eſſe poſſunt:
vt breuium iuncturarum & firmarum, vt
ſecurus incedat: bos enim nunquam ceſpi
tat: Equi propria ſunt velociter, ac ſuauiter
incedere, alacrem eſſe, & vt fræno, ac calca
ribus parere ſciat: Commune autem omni
bus atque per ſe manifeſtum eſt, vt ſanus:
ſanitatis etiam pars eſt atque optimum ſi
gnum, quòd in laboribus vix ſudet. Alacritas
dignoſcitur quòd hinniat, nec quieſcere
ſciat, & ſi cogatur, fræna mandat, & pedem
concutiat. Vnde Poëta tuus dicit:
Stat ſonipes & fræna ferox ſpumantia mandit.
& aſina, aut equa, & aſino, muli generan
tur, qui plus ferendo poſſunt, quàm ponde
rent. Iidem greſſu firmiſſimo procedunt.
Equis etiam manſuetudo maxima atque do
cilitas, quibus in duobus à nullo ſuperantur
animali. Duriſſimam quoque præter id vn
gulam habent, ac omnis iniuriæ expertem,
excipientémque ſoleas, clauóſque ferreos, in
híſque camelum longè antecellit. Idem cur
ſu atque perenni reliqua ſuperat animalia:
& licet equus vnus ab vno camelo vincatur
dierum ſpatio, plures tamen equi diſpoſiti in
ſtationibus totidem camelos ſuperant. Nam
camelus vbi fatigatus eſt, parum remittit, ac
integer & validus equum æquare curren
tem, vel etiam velitantem non poteſt. Pluri
bus igitur numeris equus nobilitate alia
vincit animalia. Idem ad pugnam ardens, &
gloriæ cupidus, & tubæ ſonitu accenditur,
& fræna intelligit, vt non homo magis ho
minis vocem. Vigilat hic fermè ſemper,
nec recumbit, niſi laſſus, aut piger: & vili
ſumptu alitur, fœno palea, herba, furfure,
auena. Videtúrque hic ſolus ad omnia hu
mana commoda natus: onera fert, vehit,
currit, ſaltat, pugnat. Probatur in vigintiſe
ptem conditionibus: è nouem animalibus
ſumptis, tribus ſcilicet ex vnoquoque. Mu
lieris ætas iuuenilis, quæ in equis à quarto
anno ad octauum extenditur, aut decimum:
manſuetudo & morum comitas, vt non mor
deat, non calcitret, non ſe aquis mergat, non
ſit obſtinatus, & inobediens, ſinat ſe ab om
nibus tractari ac duci: pulchritudo, quæ vt
in mulieribus in facie & pectoris latitudine,
& membrorum concinnitate conſtat. Aqui
læ, vt oculo maximè vigeat, paruum habeat
caput, & illud erectum teneat: Anſerini
pulli, aut roſamachæ, vt ſit vorax, celeriter
comedens, & nihil aſpernetur. Ilia tumida
non contracta habeat, & pedibus diſtanti
bus incedat. Leonis, vt ſit animoſus & for
tis, vt ſit parte anteriore elatus non ſinuatus
in medio, nec altior parte poſtrema, vt ſit
totus oſſeus, ac robuſtus: hæc enim leonis
ſunt propria. Cerui, vt ſit curſor, ſaltator, &
leuis. Aſini, vt vngulas habeat duras, corium
durum, & dorſum robuſtum. Fugies enim
equum qui cùm aſcendis, flectitur, & pon
deri cedit. Vulpis, vt caudam habeat pul
chram: non ſolùm enim ad decorem facit,
ſed roboris ſignum eſt, quòd ex vertebris
dorſi oriatur, & vt facilè in quamlibet par
tem vertatur: nullum enim animal in hoc
agilitatis genere vulpi æquari poteſt, &
quòd pellis pulchritudine præſtet. Bouis, vt
pedem habeat magnum, ac crura moderatè
craſſa: neque enim exilia, bona eſſe poſſunt:
vt breuium iuncturarum & firmarum, vt
ſecurus incedat: bos enim nunquam ceſpi
tat: Equi propria ſunt velociter, ac ſuauiter
incedere, alacrem eſſe, & vt fræno, ac calca
ribus parere ſciat: Commune autem omni
bus atque per ſe manifeſtum eſt, vt ſanus:
ſanitatis etiam pars eſt atque optimum ſi
gnum, quòd in laboribus vix ſudet. Alacritas
dignoſcitur quòd hinniat, nec quieſcere
ſciat, & ſi cogatur, fræna mandat, & pedem
concutiat. Vnde Poëta tuus dicit:
Stat ſonipes & fræna ferox ſpumantia mandit.
Memorantur duo fuiſſe egregij equi in
hiſtoriis, alter Alexandri Magni, cui nomen
Bucephalus, ſeu quòd magno eſſet capite, ſeu
eleganti, βοῡ enim vox apud Græcos vtrun
que ſignificat: cui mortuo in India cum Poro
rege pugnanti, ciuitatem Bucephalam equi
nomine condidit: tantum rex maximus, vel
illius meritis tribuit, vel quantum in equo
Principi repoſitum ſit, intelligere ſe oſten
dit. Alter vnguibus humanis, qui C. Iulij Cæ
ſaris cum eſſet, orbis imperium illi porten
dit. Neque tamen vngulas cum digitis ha
buiſſe credendum eſt, nam ſeſſorem ferre ne
quiuiſſet: ſed vt de elephante dictum eſt,
diſcrimina in vngula abſque diuiſione ſub
digitorum imagine fuerunt. Bucephalus ne
minem admittebat tergo, præter vnum Ale
xandrum, non tam ferocitate quàm ambi
tione, quæ illi equo inerat: vnde ambitioſiſ
ſimo Regi chariſſimus fuit.
hiſtoriis, alter Alexandri Magni, cui nomen
Bucephalus, ſeu quòd magno eſſet capite, ſeu
eleganti, βοῡ enim vox apud Græcos vtrun
que ſignificat: cui mortuo in India cum Poro
rege pugnanti, ciuitatem Bucephalam equi
nomine condidit: tantum rex maximus, vel
illius meritis tribuit, vel quantum in equo
Principi repoſitum ſit, intelligere ſe oſten
dit. Alter vnguibus humanis, qui C. Iulij Cæ
ſaris cum eſſet, orbis imperium illi porten
dit. Neque tamen vngulas cum digitis ha
buiſſe credendum eſt, nam ſeſſorem ferre ne
quiuiſſet: ſed vt de elephante dictum eſt,
diſcrimina in vngula abſque diuiſione ſub
digitorum imagine fuerunt. Bucephalus ne
minem admittebat tergo, præter vnum Ale
xandrum, non tam ferocitate quàm ambi
tione, quæ illi equo inerat: vnde ambitioſiſ
ſimo Regi chariſſimus fuit.
Cùm igitur equus offertur primum illius
caput, quod paruum eſſe debet, inſpicito, at
que decorum, erectum, oculis viuacibus at
que vitio omni carentibus, auribus paruis,
rectíſque, collo breui, amplo, coma decora,
pectore lato, parte anteriore ſublimore pa
rum, tergo rectè rigente, in quo nulla ſint
cicatricum veſtigia, latiore ſpina, iliis ro
tundis, lumbis plenis, cauda pulchra, cruri
bus rectis, miniméque dum incedit, aut intus
ſe collidentibus, aut extrà deflexis, iuncturis
firmis breuibúſque, pede lato & vngula craſ
ſiore. Inde inſpice dentes, vt ætatem agnoſ
cas, & guttur comprime: nam ſi anhelitu
ſit haud integro, moleſtè feret. Trahe poſt
modum caudam, ſi cedit, eſt imbecillis: inde
iuncturas ſingulas, maximè iuxta pedes,
comprime, & paululum inuerte: ſi dolet
quieſcere non vult, & morbum patitur anti
quum. Colorem etiam conſidera, optimus
enim eſt qui ſplendet: quoniam generoſio
rem & bene curatum equum ſignificat. Inter
cæteros præſtat muſtelinus obſcurus, quem
materna lingua baium vocant. Pòſt aſcende,
& videbis ſi ſeſſorem refugiat, ſi ſinuetur
dorſum: hæc enim male valde. Inde circum
uerte ad vtranque partem, intelligéſque an
verſatilis. Fac vt eat, agnoſces ſuauitatem
greſſus, & celeritatem, genúſque eundi. Expe
riare cursum: cùm retinetur quàm pareat fræ
no & habenis: currendo, quantum calcaribus:
ſimul etiam intelliges quàm ſit leuis, quàm
velox: quàm tutus, quámque ſpiritu graui, aut
facili. Deinde ad aquas deducito, agnoſces
an ſe vltrò in aquam iactet. Permitte bibere,
ſi totas nares præteros mergit, maximè poſt
curſum, ſanus eſt pectore atque ſpiritu. Illum
etiam iuxta rotas quæ circumuertuntur de
ducito: ſi ægrè accedit, pauidus eſt: ſi accede
re non vult, omninò obſtinatus. Hunc mater
na lingua reſtium vocant. Inde offer cibum, ſi
alacriter edit, bonum: ſi ſegniter, vel iners eſt
vel guloſus. Interim oblata auena ſi calcitro
ſus eſt, aut mordax, tunc maximè dignoſci
tur. Abſumpta auena ſi recumbit ſegnis eſt,
nec ad labores promptus: generoſus enim
equus, niſi magno ex labore non decum
bit. Dum verò inſtructus eſt fræno, habenis,
caput, quod paruum eſſe debet, inſpicito, at
que decorum, erectum, oculis viuacibus at
que vitio omni carentibus, auribus paruis,
rectíſque, collo breui, amplo, coma decora,
pectore lato, parte anteriore ſublimore pa
rum, tergo rectè rigente, in quo nulla ſint
cicatricum veſtigia, latiore ſpina, iliis ro
tundis, lumbis plenis, cauda pulchra, cruri
bus rectis, miniméque dum incedit, aut intus
ſe collidentibus, aut extrà deflexis, iuncturis
firmis breuibúſque, pede lato & vngula craſ
ſiore. Inde inſpice dentes, vt ætatem agnoſ
cas, & guttur comprime: nam ſi anhelitu
ſit haud integro, moleſtè feret. Trahe poſt
modum caudam, ſi cedit, eſt imbecillis: inde
iuncturas ſingulas, maximè iuxta pedes,
comprime, & paululum inuerte: ſi dolet
quieſcere non vult, & morbum patitur anti
quum. Colorem etiam conſidera, optimus
enim eſt qui ſplendet: quoniam generoſio
rem & bene curatum equum ſignificat. Inter
cæteros præſtat muſtelinus obſcurus, quem
materna lingua baium vocant. Pòſt aſcende,
& videbis ſi ſeſſorem refugiat, ſi ſinuetur
dorſum: hæc enim male valde. Inde circum
uerte ad vtranque partem, intelligéſque an
verſatilis. Fac vt eat, agnoſces ſuauitatem
greſſus, & celeritatem, genúſque eundi. Expe
riare cursum: cùm retinetur quàm pareat fræ
no & habenis: currendo, quantum calcaribus:
ſimul etiam intelliges quàm ſit leuis, quàm
velox: quàm tutus, quámque ſpiritu graui, aut
facili. Deinde ad aquas deducito, agnoſces
an ſe vltrò in aquam iactet. Permitte bibere,
ſi totas nares præteros mergit, maximè poſt
curſum, ſanus eſt pectore atque ſpiritu. Illum
etiam iuxta rotas quæ circumuertuntur de
ducito: ſi ægrè accedit, pauidus eſt: ſi accede
re non vult, omninò obſtinatus. Hunc mater
na lingua reſtium vocant. Inde offer cibum, ſi
alacriter edit, bonum: ſi ſegniter, vel iners eſt
vel guloſus. Interim oblata auena ſi calcitro
ſus eſt, aut mordax, tunc maximè dignoſci
tur. Abſumpta auena ſi recumbit ſegnis eſt,
nec ad labores promptus: generoſus enim
equus, niſi magno ex labore non decum
bit. Dum verò inſtructus eſt fræno, habenis,