1ephippiis, ſi hinnit ſi fræna mandit maximè
etiam edita ſpuma, ſi humum pede percutit
auréſque dirigit, ferox eſt, & alacer. Fac
etiam vt ſaltet, leuitatem eius, & dorſi ro
bur agnoſces. Morbos autem, morborum
que curas in libris de Rerum varietate do
cuimus. Nunc verò tempus vt id quod ma
ximè vtile eſt, propter quod ſermonem in
ſtituimus, ſcilicet quoniam ſubtilis ſit con
templationis, aggrediamur. Eſt autem id
tractatio de equorum inſedendi varietate,
vt ad celeritatem, & commodum pertinet.
Celeritatis inceſſus cauſa in tribus conſtat.
Primum, vt celeriter moueat crura, atque
ſic velocior eſt curſus velitatione. Secundum
vt duos ſimul moueat pedes, non vnum
tantùm: nam duobus motis pedibus ſimul,
gemino motu equus progreditur: ſi vno
tantùm, quatuor motibus indiget vt pro
grediatur. Sic igitur velitatio & gradarius(vt
ita dicam) inceſſus, velociores ſunt ſimpli
ci inceſſu. Tertium eſt, vt pedes multum
ſpacij amplectantur, cùm in iunctura crus,
velut in axe procedendo vertitur: atque in
hoc pedes poſteriores maximè obſeruant:
nam ſi eorum veſtigia, anteriorum veſtigia
antecedant, neceſſarium eſt, vt equus duo
rum pedum motu, poſterioris ſcilicet & an
terioris plus progrediatur, quàm ſit ſpa
cium quod inter pedes eſt poſteriorem at
que anteriorem: hoc autem velocis proceſ
ſus cauſam magnam eſſe quis non intelligit?
Ponantur enim pedes equi anteriores A B,
poſteriores CD, amoto A ſi C ponatur in
loco A, amoto B D ponetur in loco B, igi
tur equus procedit ex C D in A B, & ita
quantum poſteriores pedes eius diſtant ab
anterioribus. Quòd ſi C ponatur amoto A
in E, D ponetur amoto B in F, erit igitur
proceſſus equi ex CD in EF plus diſtantia
pedum poſteriorum ab anterioribus: verùm
id vix contingit. Quòd ſi C ponatur in G
tantùm, & D in H, par eſt vt inceſſus hic
ſit generalis omnibus fermè equis. Manife
ſtum eſt autem & in luce clarius, quòd ſi C
ponatur in E, & D in E, & A in L, & B, in
M, quòd tantum diſtat L ab A, & M à B,
quantum E à C, & F à D. Aliter ſi magis
aut minus, C & D, ſenſim, vel tantùm ap
proximabuntur A & B, vel tantum remo
uebuntur, vt equus cadat: quod cùm nun
quam ob id contingere videamus, certum
eſt pedes anteriores æqualiter cum poſterio
ribus ſemper moueri. Non tamen in ante
rioribus æquè facilè videre eſt proceſſum,
ſicut in poſterioribus, quia veſtigia magis
confunduntur. Nec tam facile eſt neſcien
tibus hoc quòd poſteriores pedes æqualiter
ſemper cum anterioribus mouentur, conclu
dere, quòd anterioribus multum proceden
tibus equus celeriter moueatur. Ob id ex
poſteriorum pedum motu progreſſum equo
rum, non anteriorum, quamuis vna & ea
dem ſit ratio, ſolent metiri. Illud quoque ob
ſeruatione dignum, equos non ſolùm ſi re
cte animaduertas, ſed animalia omnia reli
qua dextrum pedum anteriorem mouere
prius ſecundum naturam, inde ſiniſtrum po
ſteriorem, deinde ſiniſtrum anteriorem, &
dextrum poſteriorem. Nam ſi duo anterio
res ſimul mouerentur, vt ex AB in EF, tunc
animal diſtenderetur ex CD in EF: id verò
incommodum illi naturaliter progredienti.
Si verò dextro anteriori ſuccedere dexter
poſterior, ſi ſimul fiat, diſtorquetur animal
nec habet quò ſuſtineatur: commodius igi
tur eſt, vt dextro anteriori pes ſiniſter ſuc
cedat poſterior, nam ſic dextro poſteriore &
ſiniſtro anteriore ſuſtinetur interim animal.
Homines verò eum motum ſibi commodum
experiuntur, in quo pars vna quieſcit alte
ra mota: cùm enim homo ambos pedes ſi
mul mouet, neceſſariò veluti ſaltando con
quaſſatur: deambulando enim & currendo
ſemper pes vnus altero moto quieſcit. Si
igitur totus homo eleuatur, totus etiam ne
ceſſariò decidit, atque ob id conquaſſatur.
Quòd ſi aſſiduè per totamque diem quis ſal
tet, nonne viſcera omnia diſrupta habere
videtur? Quòd ſi idem in equo contingat,
eadem etiam prorſus euenient equitanti, ni
ſi quòd pedes non dolebunt, quia propriis
pedibus non inſidet eques, ſed ephippiis at
que equo. Non igitur equus quatuor pedi
bus ſimul moueri poteſt: nam homo ſalien
do inflectit genua neceſſariò, equus autem
non inflectit genua antequam eleuetur, igi
tur equus quatuor pedes ſimul mouere non
poteſt. At neque tres, abſurdum enim:
vel igitur vnum, vel duos pedes ſimul mo
uet. Iuxta hanc rationem octo modi motus
equorum conſurgunt, tres vnius pedis, &
quinque duorum. Cùm igitur mouetur pes
dexter anterior, inde ſiniſter poſterior, vel
etiam dexter, hoc enim in aliquibus etiam
contingere animaduertimus, nec multum
progreditur, ſimplex inceſſus appellatur
mollis & lentus: lentus, quia vno pede fit,
& parum ſpatij ſuperante: mollis, quia ho
mo, qui inſidet, parte vna tantùm moue
tur, dextra ſcilicet alternatim, atque ſini
ſtra. Hic inceſſus equis eſt commodior, &
nulla in parte equum fatigat, quum ſit ſe
cundùm naturam. Quum verò pes poſterior
locum prioris fermè æquat, & celeriter pes
pedem ſequitur, Propaſſus dicitur, id eſt,
inceſſus maior. Hic commodus eſt, multi
tamen equi ob hoc, velut & tortores, pedes
poſteriores allidunt anterioribus. Allidunt
igitur pedes equi, quum tardi ſunt, & ſpa
cium maius motu pedum ſperant. Si verò
moto pede dextro anteriore, dexter poſte
rior, non ſiniſter, celeriter ſubſequatur, in
ceſſus fit mollis, quem Trainam vulgus vo
cat: qui proprius eſt mulis: nec fatigat ho
minem, imò celeritate pari, minus quàm
propaſſus, quòd dextra pars ſolùm moue
tur, inde ſiniſtra. Propaſſus autem, quum
ſiniſtrum poſteriorem dextro anteriori iun
gat, & dextrum poſteriorem ſiniſtro ante
riori: vbi celer ſit, totum hominem ſimul
mouere videtur, atque ob id illum etiam
concutit. Sed quoties duo pedes ſimul mo
uentur, aut duo ex eadem parte, vt duo
dextri, inde ſiniſtri: vocantque quidam
hunc motum, gradarium, qui aſturcorum:
hic omnium equi greſſuum profectò eſt no
biliſſimus: quippe celer, quòd duobus ſimul
etiam edita ſpuma, ſi humum pede percutit
auréſque dirigit, ferox eſt, & alacer. Fac
etiam vt ſaltet, leuitatem eius, & dorſi ro
bur agnoſces. Morbos autem, morborum
que curas in libris de Rerum varietate do
cuimus. Nunc verò tempus vt id quod ma
ximè vtile eſt, propter quod ſermonem in
ſtituimus, ſcilicet quoniam ſubtilis ſit con
templationis, aggrediamur. Eſt autem id
tractatio de equorum inſedendi varietate,
vt ad celeritatem, & commodum pertinet.
Celeritatis inceſſus cauſa in tribus conſtat.
Primum, vt celeriter moueat crura, atque
ſic velocior eſt curſus velitatione. Secundum
vt duos ſimul moueat pedes, non vnum
tantùm: nam duobus motis pedibus ſimul,
gemino motu equus progreditur: ſi vno
tantùm, quatuor motibus indiget vt pro
grediatur. Sic igitur velitatio & gradarius(vt
ita dicam) inceſſus, velociores ſunt ſimpli
ci inceſſu. Tertium eſt, vt pedes multum
ſpacij amplectantur, cùm in iunctura crus,
velut in axe procedendo vertitur: atque in
hoc pedes poſteriores maximè obſeruant:
nam ſi eorum veſtigia, anteriorum veſtigia
antecedant, neceſſarium eſt, vt equus duo
rum pedum motu, poſterioris ſcilicet & an
terioris plus progrediatur, quàm ſit ſpa
cium quod inter pedes eſt poſteriorem at
que anteriorem: hoc autem velocis proceſ
ſus cauſam magnam eſſe quis non intelligit?
Ponantur enim pedes equi anteriores A B,
poſteriores CD, amoto A ſi C ponatur in
loco A, amoto B D ponetur in loco B, igi
tur equus procedit ex C D in A B, & ita
quantum poſteriores pedes eius diſtant ab
anterioribus. Quòd ſi C ponatur amoto A
in E, D ponetur amoto B in F, erit igitur
proceſſus equi ex CD in EF plus diſtantia
pedum poſteriorum ab anterioribus: verùm
id vix contingit. Quòd ſi C ponatur in G
tantùm, & D in H, par eſt vt inceſſus hic
ſit generalis omnibus fermè equis. Manife
ſtum eſt autem & in luce clarius, quòd ſi C
ponatur in E, & D in E, & A in L, & B, in
M, quòd tantum diſtat L ab A, & M à B,
quantum E à C, & F à D. Aliter ſi magis
aut minus, C & D, ſenſim, vel tantùm ap
proximabuntur A & B, vel tantum remo
uebuntur, vt equus cadat: quod cùm nun
quam ob id contingere videamus, certum
eſt pedes anteriores æqualiter cum poſterio
ribus ſemper moueri. Non tamen in ante
rioribus æquè facilè videre eſt proceſſum,
ſicut in poſterioribus, quia veſtigia magis
confunduntur. Nec tam facile eſt neſcien
tibus hoc quòd poſteriores pedes æqualiter
ſemper cum anterioribus mouentur, conclu
dere, quòd anterioribus multum proceden
tibus equus celeriter moueatur. Ob id ex
poſteriorum pedum motu progreſſum equo
rum, non anteriorum, quamuis vna & ea
dem ſit ratio, ſolent metiri. Illud quoque ob
ſeruatione dignum, equos non ſolùm ſi re
cte animaduertas, ſed animalia omnia reli
qua dextrum pedum anteriorem mouere
prius ſecundum naturam, inde ſiniſtrum po
ſteriorem, deinde ſiniſtrum anteriorem, &
dextrum poſteriorem. Nam ſi duo anterio
res ſimul mouerentur, vt ex AB in EF, tunc
animal diſtenderetur ex CD in EF: id verò
incommodum illi naturaliter progredienti.
Si verò dextro anteriori ſuccedere dexter
poſterior, ſi ſimul fiat, diſtorquetur animal
nec habet quò ſuſtineatur: commodius igi
tur eſt, vt dextro anteriori pes ſiniſter ſuc
cedat poſterior, nam ſic dextro poſteriore &
ſiniſtro anteriore ſuſtinetur interim animal.
Homines verò eum motum ſibi commodum
experiuntur, in quo pars vna quieſcit alte
ra mota: cùm enim homo ambos pedes ſi
mul mouet, neceſſariò veluti ſaltando con
quaſſatur: deambulando enim & currendo
ſemper pes vnus altero moto quieſcit. Si
igitur totus homo eleuatur, totus etiam ne
ceſſariò decidit, atque ob id conquaſſatur.
Quòd ſi aſſiduè per totamque diem quis ſal
tet, nonne viſcera omnia diſrupta habere
videtur? Quòd ſi idem in equo contingat,
eadem etiam prorſus euenient equitanti, ni
ſi quòd pedes non dolebunt, quia propriis
pedibus non inſidet eques, ſed ephippiis at
que equo. Non igitur equus quatuor pedi
bus ſimul moueri poteſt: nam homo ſalien
do inflectit genua neceſſariò, equus autem
non inflectit genua antequam eleuetur, igi
tur equus quatuor pedes ſimul mouere non
poteſt. At neque tres, abſurdum enim:
vel igitur vnum, vel duos pedes ſimul mo
uet. Iuxta hanc rationem octo modi motus
equorum conſurgunt, tres vnius pedis, &
quinque duorum. Cùm igitur mouetur pes
dexter anterior, inde ſiniſter poſterior, vel
etiam dexter, hoc enim in aliquibus etiam
contingere animaduertimus, nec multum
progreditur, ſimplex inceſſus appellatur
mollis & lentus: lentus, quia vno pede fit,
& parum ſpatij ſuperante: mollis, quia ho
mo, qui inſidet, parte vna tantùm moue
tur, dextra ſcilicet alternatim, atque ſini
ſtra. Hic inceſſus equis eſt commodior, &
nulla in parte equum fatigat, quum ſit ſe
cundùm naturam. Quum verò pes poſterior
locum prioris fermè æquat, & celeriter pes
pedem ſequitur, Propaſſus dicitur, id eſt,
inceſſus maior. Hic commodus eſt, multi
tamen equi ob hoc, velut & tortores, pedes
poſteriores allidunt anterioribus. Allidunt
igitur pedes equi, quum tardi ſunt, & ſpa
cium maius motu pedum ſperant. Si verò
moto pede dextro anteriore, dexter poſte
rior, non ſiniſter, celeriter ſubſequatur, in
ceſſus fit mollis, quem Trainam vulgus vo
cat: qui proprius eſt mulis: nec fatigat ho
minem, imò celeritate pari, minus quàm
propaſſus, quòd dextra pars ſolùm moue
tur, inde ſiniſtra. Propaſſus autem, quum
ſiniſtrum poſteriorem dextro anteriori iun
gat, & dextrum poſteriorem ſiniſtro ante
riori: vbi celer ſit, totum hominem ſimul
mouere videtur, atque ob id illum etiam
concutit. Sed quoties duo pedes ſimul mo
uentur, aut duo ex eadem parte, vt duo
dextri, inde ſiniſtri: vocantque quidam
hunc motum, gradarium, qui aſturcorum:
hic omnium equi greſſuum profectò eſt no
biliſſimus: quippe celer, quòd duobus ſimul