1fiat pedibus: & eò celerior, quò pedes etiam
ocyus mouentur, maiuſque ſpacium ſupe
rant: & ſuauis, quoniam altera parte mota
reliqua quieſcat. Hic eſt ille gradiendi mo
dus adeò celebratus, quem portantem vul
gus vocat. Quòd ſi ſimul dexter anteior cum
poſteriore ſiniſtro moueatur tortorum equo
rum hic eſt inceſſus, qui quum vtramque
partem equi moueat, mouet & totum homi
nem, ac concutit: eóque magis, quò ma
gis pedes à terra eleuantur. Semper enim il
lud verum eſt, equos quò magis in inceſſu
pedes eleuant, difficiliorem efficere equita
tionem, quo minus autem periculoſiorem,
quia pedes lapidibus allidendo ceſpitant.
Sed ſi pedes anteriores ſimul moueant, inde
poſteriores ſimul, ſi quidem haud celerrimè,
nam celeriter neceſſarium eſt, velitum hic
eſt inceſſus, hæc fuga: ſi autem celerrimè,
curſus. Hi ambo hominem concutiunt &
fatigant, minus quidem quàm tortoris,
quia pars poſterior, aut anterior equitis
quieſcit, magis autem quàm aſturconis, quia
partis quies illa non eſt naturalis. Non enim
homo prius anteriorem partem mouet, inde
poſteriorem, ſed dextram, ſiniſtra prius, aut
ſaltem vice verſa. Quòd ſi nondum anterio
ribus pedibus quieſcentibus poſteriores ele
uentur, fit ſaltus. Hic igitur tres habet tem
porum differentias: primam quidam, in qua
poſteriore equi parte quieſcente anterior
eleuatur hæc, ( vt dixi) hominem minimè
concutit, quòd poſterior quieſcat: ſecun
dam, in qua nondum quieſcentibus ante
rioribus pedibus poſteriores eleuantur: hæc
non concutit, ſed renes propter motuum
contrarietatem flectendo fatigat: tertiam,
in qua pedes omnes ſimul deſcendunt, aut
anteriores prius: ſi quidem omnes pedes ſi
mul deſcendant, cùm ex alto id fiat, homo
multum concutitur: ſi autem anteriores tan
tùm, plurimùm vexatur ventriculus ob in
clinationem. Hæc igitur de equorum moti
bus dicta ſunt. Sed docilitas eorum etiam
ſingularis eſt, adeò vt quidam enſem deci
dentem dentibus arreptum porrigant, non
ſecus ac elephanti, domino: alij, quòd mi
nus eſt: genua flectant. Docentur, vt de ca
nibus dictum eſt, dum pulli ſunt fame do
miti, inde pane, aut fœno enſi alligato,
dumque fœnum auellere ſtudent, enſem ele
uant, quo capulo erepto cibum dant faci
lem. Illinunt etiam enſem melle, atque ita
libenter arripiant. Inde contracta conſuetu
dine, vt in frænandis etiam eadem diligen
tia mihi bene ceſſerit, ſpontè nudum enſem
mordici arripiunt. Meminerunt enim equi
commodorum atque incommodorum. Vnde
non melius corrigitur equus qui ſpontè in
aquam ſe demittit, quàm ſi iam immer
ſum duo robuſti viri tandiu auribus arre
ptum ſub aquis teneant vt penè ſuffocetur
tunc enim periculi & anxietatis memor, non
amplius huic ſe periculo committere audet.
Idem ſi reſtiterit, nec progredi velit, retrò
agatur etiam nolens, donec in ignem, aut
aculeos retroactus incidat, nec ſinatur pro
gredi, donec ad extremum vitæ periculum
peruenerit. Quòd ſi ſe erigat, ſtylis capite
confoſſus deſcendere non permittatur. Alij
fuſte caput tundunt, quod non parum
prodeſt.
ocyus mouentur, maiuſque ſpacium ſupe
rant: & ſuauis, quoniam altera parte mota
reliqua quieſcat. Hic eſt ille gradiendi mo
dus adeò celebratus, quem portantem vul
gus vocat. Quòd ſi ſimul dexter anteior cum
poſteriore ſiniſtro moueatur tortorum equo
rum hic eſt inceſſus, qui quum vtramque
partem equi moueat, mouet & totum homi
nem, ac concutit: eóque magis, quò ma
gis pedes à terra eleuantur. Semper enim il
lud verum eſt, equos quò magis in inceſſu
pedes eleuant, difficiliorem efficere equita
tionem, quo minus autem periculoſiorem,
quia pedes lapidibus allidendo ceſpitant.
Sed ſi pedes anteriores ſimul moueant, inde
poſteriores ſimul, ſi quidem haud celerrimè,
nam celeriter neceſſarium eſt, velitum hic
eſt inceſſus, hæc fuga: ſi autem celerrimè,
curſus. Hi ambo hominem concutiunt &
fatigant, minus quidem quàm tortoris,
quia pars poſterior, aut anterior equitis
quieſcit, magis autem quàm aſturconis, quia
partis quies illa non eſt naturalis. Non enim
homo prius anteriorem partem mouet, inde
poſteriorem, ſed dextram, ſiniſtra prius, aut
ſaltem vice verſa. Quòd ſi nondum anterio
ribus pedibus quieſcentibus poſteriores ele
uentur, fit ſaltus. Hic igitur tres habet tem
porum differentias: primam quidam, in qua
poſteriore equi parte quieſcente anterior
eleuatur hæc, ( vt dixi) hominem minimè
concutit, quòd poſterior quieſcat: ſecun
dam, in qua nondum quieſcentibus ante
rioribus pedibus poſteriores eleuantur: hæc
non concutit, ſed renes propter motuum
contrarietatem flectendo fatigat: tertiam,
in qua pedes omnes ſimul deſcendunt, aut
anteriores prius: ſi quidem omnes pedes ſi
mul deſcendant, cùm ex alto id fiat, homo
multum concutitur: ſi autem anteriores tan
tùm, plurimùm vexatur ventriculus ob in
clinationem. Hæc igitur de equorum moti
bus dicta ſunt. Sed docilitas eorum etiam
ſingularis eſt, adeò vt quidam enſem deci
dentem dentibus arreptum porrigant, non
ſecus ac elephanti, domino: alij, quòd mi
nus eſt: genua flectant. Docentur, vt de ca
nibus dictum eſt, dum pulli ſunt fame do
miti, inde pane, aut fœno enſi alligato,
dumque fœnum auellere ſtudent, enſem ele
uant, quo capulo erepto cibum dant faci
lem. Illinunt etiam enſem melle, atque ita
libenter arripiant. Inde contracta conſuetu
dine, vt in frænandis etiam eadem diligen
tia mihi bene ceſſerit, ſpontè nudum enſem
mordici arripiunt. Meminerunt enim equi
commodorum atque incommodorum. Vnde
non melius corrigitur equus qui ſpontè in
aquam ſe demittit, quàm ſi iam immer
ſum duo robuſti viri tandiu auribus arre
ptum ſub aquis teneant vt penè ſuffocetur
tunc enim periculi & anxietatis memor, non
amplius huic ſe periculo committere audet.
Idem ſi reſtiterit, nec progredi velit, retrò
agatur etiam nolens, donec in ignem, aut
aculeos retroactus incidat, nec ſinatur pro
gredi, donec ad extremum vitæ periculum
peruenerit. Quòd ſi ſe erigat, ſtylis capite
confoſſus deſcendere non permittatur. Alij
fuſte caput tundunt, quod non parum
prodeſt.
Atque tot & tanta de animalibus dicta
ſufficiant, quæ ſingula armauit contra cibi
& potus penuriam, ad fœtum & prolis con
ſeruationem, contra morbos, aduerſus tem
porum iniuriam, aduerſus reliqua animalia,
denique etiam peculiari quodam ſtudio ad
uerſus hominem, quod eſſet calidiſſimum.
Principio aduerſus cibi inopiam curſu, ſaga
citate, & vt ibi naſcerentur vbi illius etiam
copia eſſet. Veneris voluptatem & amorem
in prolem ad generis conſeruationem, pa
ludes, aquas, montes, valles, ſpecus, late
bras, ſyluas, dumeta, ramos, frondes, omnia
hæc ad tuendam prolem. Docuit & herbas
ad ſalutem, & abſtinentiam, quietémque
maiora quàm homini, ob medicorum impe
ritiam, ex artis medicæ ope auxilia. Con
tra temporum calamitates, arboribus, mon
tibus foueis, corio, lana, pilo, pluma. Ad
uerſus animalia reliqua, ſpinis, dentibus,
curſu, ſaltu, alis, vnguibus, latebris, veneno
aquis, ſagacitate, cornibus. Aduerſus autem
hominem piſces armauit elemento, quod
tutiſſimum eſt auxilium, adeò vt niſi vora
citate fallerentur, gurgitibus tutò latêre
poſſent. Serpentes humilitate corporis, vn
de etiam latent hyeme in latibulis, cum
prodeunt occultantur ab herba. Aues die alis
muniuit, quadrupedes celeritate: noctu ho
minem, ne ſine luce cernere poſſet effecit,
cùm omnia quadrupedia videant, canes, lu
pi, lepores, equi, aſini, boues, ſicque tutò
errare poſſunt, ac cibo, potúque frui, cùm
die homo omnes ſaltus poſſideat: at auibus
quia lux etiam noctu negata fuit, ſumma
arborum & turrium, tum vepres cubile de
derunt, vt loci difficultate ſimul & obſcuri
tate, tutæ forent ab inſidiis hominis. Ac
ceſſit & huic commodo animalium cuncto
rum, vtile homini, quandoquidem luce vti
ipſe in nocte poterat, vt cùm ſapientiſſimus
futurus eſſet, humidiſſimum ac frigidiſſi
mum cerebrum erat neceſſarium: nam ca
lidiſſimum cor habere debuit, vt molliſſi
mum corpus laboribus ſufficeret: at mol
liſſimum corpus erat neceſſarium, vt te
nuiſſima ac ſpiritui tantarum rerum capaci
apta materia conſtaret: itaque in humidiſſi
mo ac frigidiſſimo cerebro, vt à primo ad vl
timum rem deducam, oculos ſplendentes at
que ſiccos, quales ſunt felibus & nocturnis
auibus quæ ſicciſſimo ſunt cerebro: colloca
re penitus fuit impoſſibile: quare de hominis
neceſſitate ac fortuna, nunc prius dicere ag
grediar.
ſufficiant, quæ ſingula armauit contra cibi
& potus penuriam, ad fœtum & prolis con
ſeruationem, contra morbos, aduerſus tem
porum iniuriam, aduerſus reliqua animalia,
denique etiam peculiari quodam ſtudio ad
uerſus hominem, quod eſſet calidiſſimum.
Principio aduerſus cibi inopiam curſu, ſaga
citate, & vt ibi naſcerentur vbi illius etiam
copia eſſet. Veneris voluptatem & amorem
in prolem ad generis conſeruationem, pa
ludes, aquas, montes, valles, ſpecus, late
bras, ſyluas, dumeta, ramos, frondes, omnia
hæc ad tuendam prolem. Docuit & herbas
ad ſalutem, & abſtinentiam, quietémque
maiora quàm homini, ob medicorum impe
ritiam, ex artis medicæ ope auxilia. Con
tra temporum calamitates, arboribus, mon
tibus foueis, corio, lana, pilo, pluma. Ad
uerſus animalia reliqua, ſpinis, dentibus,
curſu, ſaltu, alis, vnguibus, latebris, veneno
aquis, ſagacitate, cornibus. Aduerſus autem
hominem piſces armauit elemento, quod
tutiſſimum eſt auxilium, adeò vt niſi vora
citate fallerentur, gurgitibus tutò latêre
poſſent. Serpentes humilitate corporis, vn
de etiam latent hyeme in latibulis, cum
prodeunt occultantur ab herba. Aues die alis
muniuit, quadrupedes celeritate: noctu ho
minem, ne ſine luce cernere poſſet effecit,
cùm omnia quadrupedia videant, canes, lu
pi, lepores, equi, aſini, boues, ſicque tutò
errare poſſunt, ac cibo, potúque frui, cùm
die homo omnes ſaltus poſſideat: at auibus
quia lux etiam noctu negata fuit, ſumma
arborum & turrium, tum vepres cubile de
derunt, vt loci difficultate ſimul & obſcuri
tate, tutæ forent ab inſidiis hominis. Ac
ceſſit & huic commodo animalium cuncto
rum, vtile homini, quandoquidem luce vti
ipſe in nocte poterat, vt cùm ſapientiſſimus
futurus eſſet, humidiſſimum ac frigidiſſi
mum cerebrum erat neceſſarium: nam ca
lidiſſimum cor habere debuit, vt molliſſi
mum corpus laboribus ſufficeret: at mol
liſſimum corpus erat neceſſarium, vt te
nuiſſima ac ſpiritui tantarum rerum capaci
apta materia conſtaret: itaque in humidiſſi
mo ac frigidiſſimo cerebro, vt à primo ad vl
timum rem deducam, oculos ſplendentes at
que ſiccos, quales ſunt felibus & nocturnis
auibus quæ ſicciſſimo ſunt cerebro: colloca
re penitus fuit impoſſibile: quare de hominis
neceſſitate ac fortuna, nunc prius dicere ag
grediar.