ria diſiungitur: nam aër libere perpetuò
permeat inſpirando, expirandoque, ſangui
ni verò tenuiſſimo, & in venali arteria con
cluſo nullus patet exitus. Vnde mirum eſt,
quonam pacto Galenus dicere auſus ſit,
ſpiritus tenuiores eſſe vaporibus, cùm libe
rè vapores extrà ferantur, intus manentibus
ſpiritibus.
Ordo itaque partium humani corporis
hic erit: Tenuiſſima pars totius eſt ſpiri
tus, inde bilis, pòſt adeps, inde medulla,
pòſt arteriarum ſanguis, inde lac, pòſt ve
narum ſanguis, inde atra bilis, pòſt pituita,
melancholia, cerebrum, pulmo, caro, lien,
iecur, venæ, arteriæ, nerui, membranæ, li
gamenta, cartilagines, oſſa verò craſſiſſima.
Inter meatus autem anguſtiſſimi ſunt, qui
( vt dictum eſt ) ex arteria in venalem ten
dunt, pòſt qui ex dextro in ſiniſtrum cor
dis ventriculum tranſeunt per ſeptum. In
de vbi rami venæ portæ, ramis venæ cauæ,
in ambitu iecoris iunguntur. Horum nul
lus oculis patet, ſed ſola ratione inuenti
ſunt. Pòſt qui è venis in arterias proce
dunt, pòſt oſſium, inde curis, qui viſui
ſunt manifeſti, & per quos pili prodeunt:
quos etiam Græco nomine poros ſolemus
appellare. Horum tamen tanta eſt neceſſi
tas, vt ſi aſtricti obſtructiue ſint, febris in
uadat. Per hos halitus perpetuò tranſeunt,
ſæpe etiam ſudor, nonnunquam etiam ſan
guis, vnde ſudor ſanguineus, cùm præ
moleſtia animi tenuis ſanguis igneo calore
extenuatus exprimitur: quanquam Ariſto
teles, in tertio de Partibus animalium, hoc
ad crudelitatem referat. Sunt & ſeptimo
loco fines venarum, & arteriarum, per quos
ſanguis ipſe in membrorum ſolidam ſub
ſtantiam tranſit. Commune autem eſt quin
que illis tranſmutationibus, per quas in
rorem, inde in concaua membrorum tra
ducitur, pòſt apponitur, iungitur, aſſimila
tur, vt pars impurior ſeparetur, reliquum
autem tenuius, ac denſius, eouſque redda
tur, donec ad membrorum ſubſtantiam per
ueniat. Sed vt paucitas ſanguinis non rectè
vires, & corpus alit, ita multitudo etiam eſt
oneroſa, tum per ſe, tum quòd indicet cor
pus non nutriri, quòd ſanguinem plurimum
excrementoſum etiam eſſe neceſſe ſit. Cùm
verò ſanguis alit corpus, extenuantur venæ,
& corpus augetur. In ſenio ſaltem caro
poteſt reſtaurari, in iuuentute verò ſolida
etiam ipſa. Augetur igitur animal & plan
ta, nam eadem in vtriſque augmenti ratio,
cùm ſit opus naturæ, dum extendi poteſt
quod augetur.
hic erit: Tenuiſſima pars totius eſt ſpiri
tus, inde bilis, pòſt adeps, inde medulla,
pòſt arteriarum ſanguis, inde lac, pòſt ve
narum ſanguis, inde atra bilis, pòſt pituita,
melancholia, cerebrum, pulmo, caro, lien,
iecur, venæ, arteriæ, nerui, membranæ, li
gamenta, cartilagines, oſſa verò craſſiſſima.
Inter meatus autem anguſtiſſimi ſunt, qui
( vt dictum eſt ) ex arteria in venalem ten
dunt, pòſt qui ex dextro in ſiniſtrum cor
dis ventriculum tranſeunt per ſeptum. In
de vbi rami venæ portæ, ramis venæ cauæ,
in ambitu iecoris iunguntur. Horum nul
lus oculis patet, ſed ſola ratione inuenti
ſunt. Pòſt qui è venis in arterias proce
dunt, pòſt oſſium, inde curis, qui viſui
ſunt manifeſti, & per quos pili prodeunt:
quos etiam Græco nomine poros ſolemus
appellare. Horum tamen tanta eſt neceſſi
tas, vt ſi aſtricti obſtructiue ſint, febris in
uadat. Per hos halitus perpetuò tranſeunt,
ſæpe etiam ſudor, nonnunquam etiam ſan
guis, vnde ſudor ſanguineus, cùm præ
moleſtia animi tenuis ſanguis igneo calore
extenuatus exprimitur: quanquam Ariſto
teles, in tertio de Partibus animalium, hoc
ad crudelitatem referat. Sunt & ſeptimo
loco fines venarum, & arteriarum, per quos
ſanguis ipſe in membrorum ſolidam ſub
ſtantiam tranſit. Commune autem eſt quin
que illis tranſmutationibus, per quas in
rorem, inde in concaua membrorum tra
ducitur, pòſt apponitur, iungitur, aſſimila
tur, vt pars impurior ſeparetur, reliquum
autem tenuius, ac denſius, eouſque redda
tur, donec ad membrorum ſubſtantiam per
ueniat. Sed vt paucitas ſanguinis non rectè
vires, & corpus alit, ita multitudo etiam eſt
oneroſa, tum per ſe, tum quòd indicet cor
pus non nutriri, quòd ſanguinem plurimum
excrementoſum etiam eſſe neceſſe ſit. Cùm
verò ſanguis alit corpus, extenuantur venæ,
& corpus augetur. In ſenio ſaltem caro
poteſt reſtaurari, in iuuentute verò ſolida
etiam ipſa. Augetur igitur animal & plan
ta, nam eadem in vtriſque augmenti ratio,
cùm ſit opus naturæ, dum extendi poteſt
quod augetur.
Modus verò quo augetur vnumquodque,
vt rectè Alexander explicauit, talis eſt.
Finge oui corticem teneriorem ali eo quod
intus continetur, manebit quidem forma,
materia autem mutabitur. Sic omnis caui
tas, quæ in corpore eſt quum plena ſit ſuc
co, extenditur manente forma: quare aug
mentum ſecundum formam eſt, nam illa
manet, non ſecundum materiam, quæ illi
perpetuò adiicitur: quòd enim augetur:
aut nutritur, manere oportet: atque in hoc
iſta differunt à generatione. In omni igitur
adiectione quæ corpori fit, ſeparatur pars
aliqua, reliquum attenuatur ac denſatur.
Quòd etiam fit in generatione ſeminis, ac
lactis,
vt rectè Alexander explicauit, talis eſt.
Finge oui corticem teneriorem ali eo quod
intus continetur, manebit quidem forma,
materia autem mutabitur. Sic omnis caui
tas, quæ in corpore eſt quum plena ſit ſuc
co, extenditur manente forma: quare aug
mentum ſecundum formam eſt, nam illa
manet, non ſecundum materiam, quæ illi
perpetuò adiicitur: quòd enim augetur:
aut nutritur, manere oportet: atque in hoc
iſta differunt à generatione. In omni igitur
adiectione quæ corpori fit, ſeparatur pars
aliqua, reliquum attenuatur ac denſatur.
Quòd etiam fit in generatione ſeminis, ac
lactis,
Porrò lac denſum eſt, ac tenue, ob idque
probè cùm dulce etiam ſit, ſi quid aliud nu
trit, vnde etiam vitæ diuturnitati maximè
confert: pòſt oleum, & mel: nec minus il
lis eſt vtile, ſed periculoſius ne concreſcat,
propterea recens ſolùm, & capris herbas
tenues paſcentibus, ac iunioribus ſumendum,
ſtatimque à mulctra bibendum manè, ac
quieſcendum.
probè cùm dulce etiam ſit, ſi quid aliud nu
trit, vnde etiam vitæ diuturnitati maximè
confert: pòſt oleum, & mel: nec minus il
lis eſt vtile, ſed periculoſius ne concreſcat,
propterea recens ſolùm, & capris herbas
tenues paſcentibus, ac iunioribus ſumendum,
ſtatimque à mulctra bibendum manè, ac
quieſcendum.
Dubitabit autem aliquis, cur denſiora te
nuiora? Seu ratio haud obſcura eſt: tenuia
probè cohærent, nec rimas aut fiſtulas admit
tunt, ob id denſa redduntur. Concoctio igi
tur, quæ excrementa ſeparat, attenuat, ac
condenſati, modoque grauius, modò leuius
efficit: vbi parum, aut nihil ſeparat, gra
uius reddit, vt in fructibus, qui maturi gra
uiores fiunt.
nuiora? Seu ratio haud obſcura eſt: tenuia
probè cohærent, nec rimas aut fiſtulas admit
tunt, ob id denſa redduntur. Concoctio igi
tur, quæ excrementa ſeparat, attenuat, ac
condenſati, modoque grauius, modò leuius
efficit: vbi parum, aut nihil ſeparat, gra
uius reddit, vt in fructibus, qui maturi gra
uiores fiunt.
Eſt etiam longitudinis vitæ, vt ad rem re
uertar, de qua primò tractabamus, cauſa
( vt dixi ) ex materiæ denſitate: proxima il
li ex vitæ auxiliis; tum regimine: quartus lo
cus eſt multitudini pinguis humidi: vltimus
aëri relictus eſt. Britannia ad centeſimum
vigeſimum annum vitam producit homi
num. Verùm in India longè diutiùs viuunt.
Refert enim Nicolaus Comes Venetus, dum
eſſet iuxta oppidum Luſitanorum in litto
re Rubri maris, anno ſalutis 1539. perdu
ctum ad Turcarum exercitus Ducem, quem
Baſſa propria lingua appellant, indigenam
virum, qui omnium accolarum teſtimonio,
annum 300. ſuperauerat. Non tamen ſem
per, nec vbique in India tam diuturnam
vitam inuenire licebit. Quærenda igitur ta
lium hiſtoria, ac ex hiſtoria ratio. Locus il
le calidus, ideoque tenuem habet aërem &
purum, propter ventos, cùm in littore ma
ris ſit: ob aquas etiam minimè ſiccus. Vi
ctus autem ob idolorum cultum, abſque
vino, carnibuſque, præcipuè vaccinis, ex
fructibus conſtat ob cœli temperiem præ
ſtantiſſimis, ſaccaroque. Inde longa tempo
rum ſerie ac generationum, ſenſim aucta vi
tæ ſpacia, primùm quidem ad centum vſque
annos, inde 120. & 150. & 170. ducentoſ
que tandem proxima extremo termino vl
tra 300. conſtitit, quemadmodum & mor
tales res omnes. Diximus enim longa pro
pagatione omnia mutari in melius, vel de
terius: ſic enim fiunt pulchri, magni, parui,
microphthalmi, quemadmodum incolæ re
gionis Chinæ: fortes vt mulieres Tarnaffati
( ea Indiæ quoque regio eſt ) quæ præter id
quòd in coniugis morte gentis ſuæ more in
ignem ſe præcipitent, dum de amatore lo
quuntur, immoto vultu linteum oleo ma
defactum accenſumque ſuper nudum bra
chium ardere ſuſtinent, nec cœptum ob id
ſermonem turbant. Hæc conſtantia non
more, non regione, ſed durata per multas
progenies contumacia aduerſus tormenta
adoleuit, vt infirmiſſimus ſexus maiora edat
fortitudinis exempla, quàm quæ miramur
in vno Mutio Scæuola Romano: tantùm
poteſt quod difficillimè paratur. Atque vt
ille dicebat decrepito palmas ſerenti. Cui
uertar, de qua primò tractabamus, cauſa
( vt dixi ) ex materiæ denſitate: proxima il
li ex vitæ auxiliis; tum regimine: quartus lo
cus eſt multitudini pinguis humidi: vltimus
aëri relictus eſt. Britannia ad centeſimum
vigeſimum annum vitam producit homi
num. Verùm in India longè diutiùs viuunt.
Refert enim Nicolaus Comes Venetus, dum
eſſet iuxta oppidum Luſitanorum in litto
re Rubri maris, anno ſalutis 1539. perdu
ctum ad Turcarum exercitus Ducem, quem
Baſſa propria lingua appellant, indigenam
virum, qui omnium accolarum teſtimonio,
annum 300. ſuperauerat. Non tamen ſem
per, nec vbique in India tam diuturnam
vitam inuenire licebit. Quærenda igitur ta
lium hiſtoria, ac ex hiſtoria ratio. Locus il
le calidus, ideoque tenuem habet aërem &
purum, propter ventos, cùm in littore ma
ris ſit: ob aquas etiam minimè ſiccus. Vi
ctus autem ob idolorum cultum, abſque
vino, carnibuſque, præcipuè vaccinis, ex
fructibus conſtat ob cœli temperiem præ
ſtantiſſimis, ſaccaroque. Inde longa tempo
rum ſerie ac generationum, ſenſim aucta vi
tæ ſpacia, primùm quidem ad centum vſque
annos, inde 120. & 150. & 170. ducentoſ
que tandem proxima extremo termino vl
tra 300. conſtitit, quemadmodum & mor
tales res omnes. Diximus enim longa pro
pagatione omnia mutari in melius, vel de
terius: ſic enim fiunt pulchri, magni, parui,
microphthalmi, quemadmodum incolæ re
gionis Chinæ: fortes vt mulieres Tarnaffati
( ea Indiæ quoque regio eſt ) quæ præter id
quòd in coniugis morte gentis ſuæ more in
ignem ſe præcipitent, dum de amatore lo
quuntur, immoto vultu linteum oleo ma
defactum accenſumque ſuper nudum bra
chium ardere ſuſtinent, nec cœptum ob id
ſermonem turbant. Hæc conſtantia non
more, non regione, ſed durata per multas
progenies contumacia aduerſus tormenta
adoleuit, vt infirmiſſimus ſexus maiora edat
fortitudinis exempla, quàm quæ miramur
in vno Mutio Scæuola Romano: tantùm
poteſt quod difficillimè paratur. Atque vt
ille dicebat decrepito palmas ſerenti. Cui