Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
211
211
212
212
213
213
214
214
215
215
216
216
217
217
218
218
219
219
220
220
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009617">
                <pb pagenum="562" xlink:href="016/01/211.jpg"/>
              ſed è pluribus tamen ouis paucos. </s>
              <s id="s.009618">Suppo­
                <lb/>
              nunt ignem, ne fimus refrigeretur. </s>
              <s id="s.009619">Verùm
                <lb/>
              non mirum fimi calore edi pullos, cùm ſpon­
                <lb/>
              tè prodeant fœtus ex ouis, tum crocodilo­
                <lb/>
              rum, tum ſtruthiocamelorum. </s>
              <s id="s.009620">Calor enim
                <lb/>
              Solis eſt qui generat fimi & gallinæ adiu­
                <lb/>
              uat. </s>
              <s id="s.009621">Igneus cùm nihil generet, remouet quod
                <lb/>
              obſtat, & prohibet: obſtat autem frigus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009622">Ergo neque omnia generant, neque maior
                <lb/>
              pars, ſiquidem, paucioribus tantus calor in­
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.009623">Indigent igitur exiguo calore, non plu­
                <lb/>
              rimo: ſed exiguus ille ſeruari debet. </s>
              <s id="s.009624">Ete­
                <lb/>
              nim ſi ab ignis calore quod poteſtate viuit,
                <lb/>
              viuere verè poſſet, non ſolùm in Ægypto,
                <lb/>
              & Syracuſis, ſed etiam in Germania pulli
                <lb/>
              ignis auxilio educerentur. </s>
              <s id="s.009625">Quippe anima­
                <lb/>
              lium corpora antequàm perficiantur, poten­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1346"/>
                <lb/>
              tia ſunt ad animam, eamque ſuſcipere
                <expan abbr="prõ-pta">prom­
                  <lb/>
                pta</expan>
              : cùm verò ſuſceperint, ad ipſas actio­
                <lb/>
              nes. </s>
              <s id="s.009626">Quieſcunt autem per ſe, & hoc quam­
                <lb/>
              diu durat, ſomnus dicitur: cum verò quieſ­
                <lb/>
              cunt, quia abeſt obiectum, tunc verè non
                <lb/>
              quieſcunt, ſed requie potiuntur. </s>
              <s id="s.009627">Dum verò
                <lb/>
              complentur formæ, dumque res generatur,
                <lb/>
              imperfectas formas, abſque numero ſubit:
                <lb/>
              ſed quia illæ non agnoſcuntur, niſi per pro­
                <lb/>
              pria accidentia, ſenſus illarum numerum
                <lb/>
              haud comprehendit. </s>
              <s id="s.009628">Igitur imperfectæ for­
                <lb/>
              mæ numero ſunt infinitæ, perfectæ autem
                <lb/>
              in
                <expan abbr="vnoquoq;">vnoquoque</expan>
              æuo
                <expan abbr="comprehẽdi">comprehendi</expan>
              numero poſ­
                <lb/>
              ſunt. </s>
              <s id="s.009629">Nam cùm finita ſit materia, & quod
                <lb/>
              habet animam perfectam, certam quanti­
                <lb/>
              tatem poſtulet, non poterunt eſſe rerum ſpe­
                <lb/>
              cies numero infinitæ. </s>
              <s id="s.009630">Vtrum verò anima
                <lb/>
              magis anima ſit alia, ad libros de Arcanis
                <lb/>
              æternitatis perſcrutari pertinet: hoc enim
                <lb/>
              in libro de his tantùm tractare propoſui,
                <lb/>
              quæ veræ demonſtrationi ſubiiciuntur. </s>
              <s id="s.009631">Eſt
                <lb/>
              autem vera demonſtratio, in qua, vt ait
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1347"/>
                <lb/>
              Ariſtoteles, ſenſus his quæ per demonſtra­
                <lb/>
              tionem probata ſunt, ſubſcribit. </s>
              <s id="s.009632">Quamo­
                <lb/>
              brem hoc in libro, de omnibus altiſſimis
                <lb/>
              quæſtionibus, tum etiam incertis abſtinui. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009633">
                <margin.target id="marg1344"/>
              Quomodo
                <lb/>
              animalia
                <lb/>
              generentur
                <lb/>
              in materno
                <lb/>
              vtero.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009634">Quomodo
                <lb/>
              pullus qua­
                <lb/>
              ternis pedi­
                <lb/>
              bus, & aliis
                <lb/>
              naſcatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009635">Ariſtot.4. de
                <lb/>
              generatione
                <lb/>
              animalium
                <lb/>
              cap. 4. in
                <lb/>
              princ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009636">
                <margin.target id="marg1345"/>
              Modus fo­
                <lb/>
              uendi oua
                <lb/>
              ſine gallina.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009637">
                <margin.target id="marg1346"/>
              Animalium
                <lb/>
              corpora po­
                <lb/>
              tentia ad
                <lb/>
              animam.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009638">
                <margin.target id="marg1347"/>
              De quibus
                <lb/>
              hic liber
                <lb/>
              tractet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009639">3.de genera­
                <lb/>
              tione animal.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009640">cap. 10.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009641">Cæterùm vt ad generationis principia re­
                <lb/>
              deam, atque nutritionis, ambo à calido, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1348"/>
                <lb/>
              humido fieri, hoc argumento deprehendi­
                <lb/>
              tur, quòd cum lanei panni extenduntur,
                <lb/>
              aut diriguntur, primùm quidem
                <expan abbr="madeſcũt">madeſcunt</expan>
              ,
                <lb/>
              inde expoſitos igni aptant & trahunt. </s>
              <s id="s.009642">Si
                <lb/>
              igitur arte extenduntur, quæ humida ſunt,
                <lb/>
              & calida, multò magis natura. </s>
              <s id="s.009643">Concoctio
                <lb/>
              verò à calido ſicciore fit, quàm generatio,
                <lb/>
              aut nutritio, quòd quæ dulcia ſunt, optimè
                <lb/>
              etiam concocta: talia autem, vt pepones,
                <lb/>
              cognoſcuntur amaritudine pediculi, & odo­
                <lb/>
              re vehementi, & corticis craſſitudine: hæc
                <lb/>
              autem omnia à ſicco magis fiunt quàm ab
                <lb/>
              humido. </s>
              <s id="s.009644">In corpore autem humano nutritio
                <lb/>
              ob id optima eſt, quia humidum
                <expan abbr="pinguiſſimũ">pinguiſſimum</expan>
              . </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009645">
                <margin.target id="marg1348"/>
              Panni lanei
                <lb/>
              quomodo ex­
                <lb/>
              tendantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009646">Concoctio è
                <lb/>
              quo.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009647">Melonum
                <lb/>
              optimorum
                <lb/>
              indicia.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009648">Conſentit verò totum ſibi, & vt dicebat
                <lb/>
              Hippocrates, totum tranſpirat & permeat
                <lb/>
              corpus humanum, adeò vt duo membra ſi­
                <lb/>
              mul diuerſis motibus, aut
                <expan abbr="tẽporibus">temporibus</expan>
              vix age­
                <lb/>
              re queas. </s>
              <s id="s.009649">Vnde temporis menſura
                <expan abbr="conſtãtior">conſtantior</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1349"/>
                <lb/>
              duobus membris, quàm vno tantùm moto.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009650">Et contagio inter corpora, animoſque per­
                <lb/>
              meat: & ex animis in animos affectus, & vi­
                <lb/>
              tia, & ex corporibus in corpora. </s>
              <s id="s.009651">Omnis
                <expan abbr="autẽ">autem</expan>
                <lb/>
              conſenſus per contactum fit. </s>
              <s id="s.009652">Contactus au­
                <lb/>
              tem quadruplex: aut corpore, vt cute: aut ma­
                <lb/>
              teria, vt in vlceribus: aut elemento, vt in pe­
                <lb/>
              ſte: aut radio & ſimilitudine tantum, vt ocu­
                <lb/>
              lorum. </s>
              <s id="s.009653">Manifeſtum eſt igitur qui ſint morbi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1350"/>
                <lb/>
              contagioſi: circa cutim, vt lepra, pſora, ſca­
                <lb/>
              bies, vitilige: circa pulmones vlcera, & pe­
                <lb/>
              ctus, & fauces, & genitalia membra, vt Gal­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1351"/>
                <lb/>
              lica lues: circa cor & cerebrum, peſtilentes
                <lb/>
              morbi & oculorum inflammationes. </s>
              <s id="s.009654">Sed re­
                <lb/>
              deo vnde digreſſus ſum. </s>
              <s id="s.009655">Vita hominis lon­
                <lb/>
              giſſima neceſſaria fuit ad omnium contem­
                <lb/>
              plationem, atque ſcientiam: hæc plerunque
                <lb/>
              finitur, ſi non antè, annum iuxta
                <expan abbr="centeſimũ">centeſimum</expan>
                <lb/>
              atque vigeſimum. </s>
              <s id="s.009656">Sed rarò eò abque
                <expan abbr="incõ-modo">incom­
                  <lb/>
                modo</expan>
              magno peruenire contingit: referunt
                <lb/>
              tamen Moſen ad eam ætatem, abſque detri­
                <lb/>
              mento perueniſſe. </s>
              <s id="s.009657">Siquidem neque oculus
                <lb/>
              debilitatus eſt, nec excidit dens, quæ duo ma­
                <lb/>
              ximè incommodo ſenes vexare ſolent: mul­
                <lb/>
              toque minus
                <expan abbr="mirũ">mirum</expan>
              eſt, cùm plures ex Iudæis
                <lb/>
              poſt ipſum ad eam ætatem, licet non adeò
                <lb/>
              integri, peruenerint. </s>
              <s id="s.009658">Moſen enim præter di­
                <lb/>
              uinitatem præclarum virum, qui tot annis
                <lb/>
              populum adeò contumacem & rudem rexe­
                <lb/>
              rit, fuiſſe exiſtimandum eſt, qui legem adeò
                <lb/>
              vtilem illis tradiderit. </s>
              <s id="s.009659">Verùm vitæ longitu­
                <lb/>
              do Iudæis contingit ob victus rationem, cùm
                <lb/>
              à ſordidis caueant, & cœli ſub quo olim
                <lb/>
              degebant temperiem.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1352"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009660">
                <margin.target id="marg1349"/>
              Morbi con­
                <lb/>
              tagioſi.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009661">
                <margin.target id="marg1350"/>
              Vita hominis
                <lb/>
              anni centum
                <lb/>
              & viginti.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009662">
                <margin.target id="marg1351"/>
              Moſis laus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009663">
                <margin.target id="marg1352"/>
              Cur homini
                <lb/>
              cadant den­
                <lb/>
              tes ob
                <expan abbr="ætatẽ">ætatem</expan>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009664">Sed cur dentes hominibus ſenibus cadunt,
                <lb/>
              cæteris autem animalibus turpes fiunt? </s>
              <s id="s.009665">Prin­
                <lb/>
              cipio plures dentes eſſe neceſſe fuit, ne vno
                <lb/>
              afflicto, aut exeſo, omnes paterentur. </s>
              <s id="s.009666">Deinde
                <lb/>
              anteriores quòd præciderent, tenuiores &
                <lb/>
              natu celeriores eſſe oportebat. </s>
              <s id="s.009667">Verùm ſic
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              facilè perſeueraſſent, propterea
                <expan abbr="cadẽtes">cadentes</expan>
              naſ­
                <lb/>
              ci noluit, poſtremos nequaquam: nam diu­
                <lb/>
              turnitati anteriorum ſufficiebant, vel ſic. </s>
              <s id="s.009668">Si­
                <lb/>
              ne anterioribus verò cùm ipſi ſcilicet exci­
                <lb/>
              diſſent, poſtremorum nullus erat vſus. </s>
              <s id="s.009669">Ergo
                <lb/>
              oſſibus ſicceſcentibus radices extenuari illo­
                <lb/>
              rum neceſſe fuit, nec ſtare poterant, cùm vn­
                <lb/>
              dique ab oſſe non comprehendantur: qua­
                <lb/>
              mobrem non plus eſt poſſibile homini den­
                <lb/>
              tium carere
                <expan abbr="incõmodo">incommodo</expan>
              , quàm ſenio, aut mor­
                <lb/>
              te. </s>
              <s id="s.009670">Porrò ſiccitatem oſſis procurat continuus
                <lb/>
              labor cerebri, vnde mala coctio, & partium
                <lb/>
              adiacentium præcox ſenecta: igitur
                <expan abbr="dẽtes">dentes</expan>
              ſca­
                <lb/>
              bros fieri, & tandem decidere neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009671">
                <expan abbr="Decidũt">Decidunt</expan>
              autem ſemel in pueritia denuo naſ
                <lb/>
              cituri, quoniam radix non excidit. </s>
              <s id="s.009672">Eſt enim
                <lb/>
              oſſi mandibulæ ob illius mollitiem iuncta, in
                <lb/>
              iam adultis autem plerunque ſimul excidit
                <lb/>
              etiam radix. </s>
              <s id="s.009673">Sed ſi ſolùm frangrantur, &
                <expan abbr="">non</expan>
                <lb/>
              abimo rurſus renaſcuntur. </s>
              <s id="s.009674">Videntur autem
                <lb/>
              canibus, & aliis animalibus diuturniores, ac
                <lb/>
              firmiores, ob vitæ illorum breuitatem. </s>
              <s id="s.009675">Ocu­
                <lb/>
              lorum habetudo fit, quoniam oculi multo, ac
                <lb/>
              tenui ſpiritu indigent, quorum vtroque ſe­
                <lb/>
              nectus eſt indiga: cauere tamen & ſe tueri
                <lb/>
              homo aliqua arte melius ab hoc incommo­
                <lb/>
              do poteſt, quàm à dentium iniuria. </s>
              <s id="s.009676">Dentes
                <lb/>
              etiam ciborum cauſa deteriores fiunt, aut
                <lb/>
              meliores: quibuſdam dentes
                <expan abbr="debilitãtur">debilitantur</expan>
              , quia
                <lb/>
              gingiuæ eroduntur, & deficiunt. </s>
              <s id="s.009677">Vidi con­
                <lb/>
              traria ratione hominem, cui ex diuturno vo­
                <lb/>
              mitu acidi humoris tantùm gingiuæ creue­
                <lb/>
              rant, vt totos dentes intengerent. </s>
              <s id="s.009678">Quo expe­
                <lb/>
              rimento adducor, cùm nihil tam ſimile huic
                <lb/>
              humori, vt opinor, quàm acetum cum fæce,
                <lb/>
              ſi quis os cum aceto, ac fæce nigra colluat, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>