Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
211
211
212
212
213
213
214
214
215
215
216
216
217
217
218
218
219
219
220
220
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.009852">
                <pb pagenum="569" xlink:href="016/01/216.jpg"/>
              proximorem illi non incertum, ſed ex ge­
                <lb/>
              nere fabricare, non reluctante materia. </s>
              <s id="s.009853">Ob
                <lb/>
              id cum materia diuerſarum partium fuerit,
                <lb/>
              monſtrum, multiforme generabitur: cùm
                <lb/>
              verò admodum inutilis, penitus informe.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009854">Ob id quæ omninò forma carent, vita pau­
                <lb/>
              lò meliore plantæ viuunt, & ſtatim inte­
                <lb/>
              reunt. </s>
              <s id="s.009855">Cùm verò mod cùm pars materiæ à
                <lb/>
              proprio temperamento diſtiterit, paruus fit
                <lb/>
              error in ea parte: velut nobilis virgo in gy­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1380"/>
                <lb/>
              næcio Lucemburgenſis Principis os duplex
                <lb/>
              loco dentium habuit nec quicquam aliud
                <lb/>
              inſigne præter egregiam morum grauita­
                <lb/>
              tem conſecutum eſt. </s>
              <s id="s.009856">Qua de cauſa dubitari
                <lb/>
              ſolet, an monſtra aliquid ſemper præmon­
                <lb/>
              ſtrent. </s>
              <s id="s.009857">Melanchthon vir eruditus refert, an­
                <lb/>
              te bellum, quod Cæſar contra Germanos
                <lb/>
              geſſit, natum in Francorum pago infantem
                <lb/>
              ac protinus gladium apparuiſſe ex vtero
                <lb/>
              puerperæ prominentem, qui nulla arte an­
                <lb/>
              tequam ſuppuraretur vterus extrahi potuit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009858">Idque prodigium, bellum ciuile Germaniæ
                <lb/>
              oſtendiſſe, quòd gladius ex vtero, & viſceri­
                <lb/>
              bus prodiret. </s>
              <s id="s.009859">Sed quomodo gladius? </s>
              <s id="s.009860">Exiſti­
                <lb/>
              mo materiam fuiſſe duram, & colore ferro
                <lb/>
              ſimilem, nam ferrum eſſe non potuit. </s>
              <s id="s.009861">Ve­
                <lb/>
              rùm an ſemper talia aliquid præſagiant, ad
                <lb/>
              libros de Æternitatis arcanis, demonſtrare
                <lb/>
              pertinet. </s>
              <s id="s.009862">Frequens eſſet prænuncìatio in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1381"/>
                <lb/>
              Ægypto, quum frequentia ſint monſtra.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009863">Cauſa duplex eſt: primum, quod fœminæ
                <lb/>
              plures vno partu edunt infantes: ob id tum
                <lb/>
              ex imbecillitate, tum ex concuſſione fœtum
                <lb/>
              inuicem plurima degenerant à natura pro­
                <lb/>
              pria, & in monſtra tranſeunt. </s>
              <s id="s.009864">Viuunt etiam
                <lb/>
              facillimè monſtra tam in vtero, quàm ex­
                <lb/>
              tra, ob aëris ſalubritatem, vnde etiam ibi
                <lb/>
              naſcuntur octimeſtres: & ob id in Ægypto
                <lb/>
              plura ex mulieribus tum aliis animalibus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1382"/>
                <lb/>
              monſtra naſcuntur. </s>
              <s id="s.009865">Cauſa igitur genera­
                <lb/>
              tionis monſtrorum eſt facilitas genera­
                <lb/>
              tionis, vnde in plantis frequentiſſima
                <lb/>
              fiunt, pòſt vilioribus animalibus: poſt in
                <lb/>
              nobilibus, & fœcundis, vltimò in perfe­
                <lb/>
              ctis, & parùm fœcundis, vt homine, &
                <lb/>
              elephante, rariſſima fiunt. </s>
              <s id="s.009866">Accedunt his
                <lb/>
              concubitus monſtroſi, imagines abſurdæ, &
                <lb/>
              prauitas temperaturarum. </s>
              <s id="s.009867">Atque ob id
                <lb/>
              quamuis fruſtrà, tales partus in Dei iram
                <lb/>
              referuntur. </s>
              <s id="s.009868">Fiunt & monſtroſi homines no­
                <lb/>
              bilitate ac perfectione, ſeu prophetæ dican­
                <lb/>
              tur, ſeu ſapientes, vel ob parentum egre­
                <lb/>
              giam naturam, aut cometas, & conſtellatio­
                <lb/>
              nes, ſeu ſyderum concurſus præcedentes, aut
                <lb/>
              quia natura multorum membrorum vim in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1383"/>
                <lb/>
              vnum tranſtulit. </s>
              <s id="s.009869">Ob id factum eſt, vt hi mi­
                <lb/>
              nus quandoque opere valeant. </s>
              <s id="s.009870">Vnde fit tum
                <lb/>
              ob hoc, tum quia inuentores circa inuen­
                <lb/>
              tionem fatigantur, vt inclyti viri maiores
                <lb/>
              ſeipſis fama, & operibus diſcipulos relin­
                <lb/>
              quant, vt Socrates Platonem, Plato Ari­
                <lb/>
              ſtotelem, Ariſtoteles Theophraſtum. </s>
              <s id="s.009871">Quod
                <lb/>
              & Chriſtus docuit, dicens: Hæc & maiora
                <lb/>
              his facietis. </s>
              <s id="s.009872">Non eſt diſcipulus maior ma­
                <lb/>
              giſtro. </s>
              <s id="s.009873">Sed quum homines ſint veluti tym­
                <lb/>
              pana, quæ niſi pulſentur, nihil ſunt, pul­
                <lb/>
              ſata homines etiam nolentes, in ſui trahunt
                <lb/>
              admirationem, conuenit vt qui velut aliquo
                <lb/>
              eſſe in numero, vt omnia verſet, & aſſiduè
                <lb/>
              omnia iactet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009874">
                <margin.target id="marg1377"/>
              Monſtra cur
                <lb/>
              in vtero vi­
                <lb/>
              uant, nata
                <lb/>
              non.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009875">
                <margin.target id="marg1378"/>
              Quæ
                <expan abbr="mõſtra">monſtra</expan>
                <lb/>
              viuant, quæ
                <lb/>
              non.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009876">
                <margin.target id="marg1379"/>
              Cur rarò
                <lb/>
              monſtra
                <lb/>
              abortiantur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009877">Monſtra an
                <lb/>
              ex intento
                <lb/>
              fine.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009878">
                <margin.target id="marg1380"/>
              Monſtra an
                <lb/>
              aliquid præ­
                <lb/>
              monſtrent
                <lb/>
              ſemper.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009879">
                <margin.target id="marg1381"/>
              Cur in Ægy­
                <lb/>
              pto monſtra
                <lb/>
              plura.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009880">
                <margin.target id="marg1382"/>
              Cauſæ gene­
                <lb/>
              rationis
                <expan abbr="mõ-ſtrorum">mon­
                  <lb/>
                ſtrorum</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.009881">
                <margin.target id="marg1383"/>
              Homines in­
                <lb/>
              clyti maio­
                <lb/>
              res operibus
                <lb/>
              profeſſores re
                <lb/>
              linquunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009882">Modus quo
                <lb/>
              quis magnus
                <lb/>
              euadat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009883">Hoc cum faciant clarorum virorum
                <lb/>
              alumni, alioquin haud imperiti, earum re­
                <lb/>
              rum, quas illi inuenerunt, ob hoc ſucceſſo­
                <lb/>
              res magnorum virorum maiores habentur
                <lb/>
              ipſis inuentoribus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.009884">Iam tandem ſupereſt, vt cum de omnibus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1384"/>
                <lb/>
              dixerimus, de ipſo principio etiam agamus:
                <lb/>
              dico autem corde. </s>
              <s id="s.009885">Videtur tamen princi­
                <lb/>
              pium multipliciter dici: aut originis, velut
                <lb/>
              ſemen: aut generationis, vt primæ arteriæ,
                <lb/>
              & venæ, quæ ad vmbilicum terminantur,
                <lb/>
              cuius gratia etiam referunt, eos, qui in
                <lb/>
              Ægypto ſupplicij cauſa excoriantur, non
                <lb/>
              prius mori, quàm excoriato vmbilico. </s>
              <s id="s.009886">Ne­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1385"/>
                <lb/>
              que liberum eſſe carnifici, niſi conceſſa ve­
                <lb/>
              nia locum eum excoriare, vt diutius dam­
                <lb/>
              natus crucietur. </s>
              <s id="s.009887">Cauſa huius igitur eſt, quo­
                <lb/>
              niam iam excoriatus ſpiritum vndequaque
                <lb/>
              exhalauit, ſed non confertim, confertim au­
                <lb/>
              tem per vmbilicum, quia peritonæum per­
                <lb/>
              foratum ibi eſt propter vaſa generationis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.009888">itaque eo demùm excoriato debilis iam
                <lb/>
              factus homo protinus extinguitur. </s>
              <s id="s.009889">Eſt &
                <lb/>
              principium motus, vt cerebrum: aut gene­
                <lb/>
              randi, quod generationis principio prius
                <lb/>
              eſt, vt teſticuli: tum aliis modis dicitur, ſed
                <lb/>
              omnium & verè principium eſt cor: de illo
                <lb/>
              igitur tanquam primo, maioréque dignum
                <lb/>
              admiratione nunc dicendum erit. </s>
              <s id="s.009890">Quomo­
                <lb/>
              do enim moueatur, & in amoribus ſubſiliat
                <lb/>
              ac palpitet, ſatis dubitatum eſt. </s>
              <s id="s.009891">Verùm mo­
                <lb/>
              tus hic naturalis eſt: ſi enim voluntati non
                <lb/>
              paret, non eſt voluntarius: ſi principium
                <lb/>
              functionum non fatiſcit, non eſt violentus:
                <lb/>
              naturalis igitur eſt: at naturalis alius ſimplex
                <lb/>
              alius compoſitus, dilatatur à facultate, & ab
                <lb/>
              ea etiam conſtringitur, non ſpontè conſi­
                <lb/>
              det: nam & lentè conſtringitur in debilibus:
                <lb/>
              & ſequitur fuliginoſi aëris abundantiam
                <lb/>
              conſtrictio: igitur compoſitus eſt. </s>
              <s id="s.009892">An igitur
                <lb/>
              calor, an anima? </s>
              <s id="s.009893">Melius eſt igitur calorem
                <lb/>
              dicere, vt inſtrumentum, animam autem
                <lb/>
              vt primum mouens
                <emph type="italics"/>
              :
                <emph.end type="italics"/>
              neque enim calor in
                <lb/>
              contraria diducere aliquid poteſt, anima ve­
                <lb/>
              rò poteſt. </s>
              <s id="s.009894">Similis igitur eſt cœli motui, &
                <lb/>
              quòd ab anima, & quòd reditum habet, &
                <lb/>
              quia nunquam ceſſat, & æqualis eſt. </s>
              <s id="s.009895">Sed ta­
                <lb/>
              men hic compoſitus extractu, & impulſu,
                <lb/>
              ille ſimplex: hic non circularis, ſed à cen­
                <lb/>
              tro, & ad centrum, ille circularis: hic pro
                <lb/>
              affectibus mutatur, ille eſt abſque muta­
                <lb/>
              tione: hic medio caloris fit, ille ab anima
                <lb/>
              ipſa: reliquæ differentiæ inter hunc, & il­
                <lb/>
              lum ſunt mortalitatis detrimenta. </s>
              <s id="s.009896">Porrò ani,
                <lb/>
              mi affectus calorem mouent, inde inſtru­
                <lb/>
              mento moto cordis corpus moueri neceſſe
                <lb/>
              eſt, ita ex ſolis animi affectibus totum cor­
                <lb/>
              pus manifeſtè immutatur. </s>
              <s id="s.009897">Affectus verò ipſi
                <lb/>
              ad nos per ſenſus adueniunt, de quibus nunc
                <lb/>
              dicendum eſt. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>