1ſicco ſunt conſtituta, atque in propinquis
locis, qui benè ac procul vident, debilem
habent olfactum: & qui benè olfaciunt,
plerunque haud procul vident: lumine igi
tur oculus ac colore vtitur. Sed coloris plu
ra ſunt genera. Ariſtoteles in ſeptem diui
dit, eiſque totidem coaptat ſapores, vt iu
cundiſſimi iucundiſſimis, triſtiſſimi triſtiſſi
mis, medij mediis reſpondeant. Nos poſt
quam ad ſeptem redegiſſe conſpeximus,
cùm nullum numeris tribuat honorem, rati
è numero erraticarum ſumpſiſſe, erraticis
colores, & ſapores dicauimus.
Albus flauus Dulcis pinguis Venus
Croceus Auſterus Iupiter
Puniceus Acerbus Luna
Purpureus Acidus Mercurius.
Viridis Acutus Sol
Caruleus Salſus Mars
Niger fuſcus. Amarus aſper Saturnus.
locis, qui benè ac procul vident, debilem
habent olfactum: & qui benè olfaciunt,
plerunque haud procul vident: lumine igi
tur oculus ac colore vtitur. Sed coloris plu
ra ſunt genera. Ariſtoteles in ſeptem diui
dit, eiſque totidem coaptat ſapores, vt iu
cundiſſimi iucundiſſimis, triſtiſſimi triſtiſſi
mis, medij mediis reſpondeant. Nos poſt
quam ad ſeptem redegiſſe conſpeximus,
cùm nullum numeris tribuat honorem, rati
è numero erraticarum ſumpſiſſe, erraticis
colores, & ſapores dicauimus.
Albus flauus Dulcis pinguis Venus
Croceus Auſterus Iupiter
Puniceus Acerbus Luna
Purpureus Acidus Mercurius.
Viridis Acutus Sol
Caruleus Salſus Mars
Niger fuſcus. Amarus aſper Saturnus.
Sed cur non in odoribus ac ſonis, & ſen
ſibilibus qualitatibus totidem genera? In
ſenſibilibus quidem qualitatibus plura erant
ſenſuſque tactus non vnus eſt: nam ſenſus
tactus quadruplex videtur. Vnus qui cali
dum, frigidum, humens, ſiccumque diiu
dicat. Secundus, qui dolorem agnoſcit, &
voluptatem. Tertius autem, qui propriè
Veneris gaudia percipit, cùm nulla alia cor
poris parte talem affectum, aut illi ſimilem
ſentiamus. Quartus eſt, qui graue & leue
diſtinguit. Aſperum verò, & lene percipit,
quòd & dolorem, & voluptatem. Nam aſ
perum eſt, quod moleſtia afficit, lene quod
iucundum: friabile & lentum ratione per
cipiuntur. Itaque quatuor ſunt tangendi
modi: nec conuenit tot modis ſeptem ſo
lùm aſſignare differentias. In olfactu late
bant propriæ qualitates, & earum diſcrimi
na, quòd is ſenſus in nobis ſit imbecillimus
in ſonis verò cùm ab vno tantùm proficiſ
cerentur principio, non autem à primis qua
tuor qualitatibus, tot genera inuenire fuit
impoſſibile: igitur cur ſolùm in guſtu, & vi
ſu, ſatis eſt manifeſtum.
ſibilibus qualitatibus totidem genera? In
ſenſibilibus quidem qualitatibus plura erant
ſenſuſque tactus non vnus eſt: nam ſenſus
tactus quadruplex videtur. Vnus qui cali
dum, frigidum, humens, ſiccumque diiu
dicat. Secundus, qui dolorem agnoſcit, &
voluptatem. Tertius autem, qui propriè
Veneris gaudia percipit, cùm nulla alia cor
poris parte talem affectum, aut illi ſimilem
ſentiamus. Quartus eſt, qui graue & leue
diſtinguit. Aſperum verò, & lene percipit,
quòd & dolorem, & voluptatem. Nam aſ
perum eſt, quod moleſtia afficit, lene quod
iucundum: friabile & lentum ratione per
cipiuntur. Itaque quatuor ſunt tangendi
modi: nec conuenit tot modis ſeptem ſo
lùm aſſignare differentias. In olfactu late
bant propriæ qualitates, & earum diſcrimi
na, quòd is ſenſus in nobis ſit imbecillimus
in ſonis verò cùm ab vno tantùm proficiſ
cerentur principio, non autem à primis qua
tuor qualitatibus, tot genera inuenire fuit
impoſſibile: igitur cur ſolùm in guſtu, & vi
ſu, ſatis eſt manifeſtum.
Quanta verò poſſit oculus, vel his duo
bus accipe ex perimentis. Primò quidem cùm
ſpeculo altitudinem, & diſtantiam turris, in
de etiam profundum maris metiri poteris.
Conſtituto ſpeculo, cacumen turris ex illo
inſpice, diſtantiamque à pedibus tuis per vl
nas metieris: inde loco diligenter ſpeculi ſi
gnato, paululùm per vlnas numero cognitas
recedere à priore loco cum ſpeculo, tantum
que teipſum remoue, vt videas rurſus cacu
men turris. Diſtantiam igitur locorum ſpe
culi, in diſtantiam ſpeculi à pedibus in ſe
cundo ſitu ducito: & quòd prouenit, diuide
per differentiam pedum, & ſpeculi in primo
atque in ſecundo ſitu: & quod exit: eſt nu
merus vlnarum diſtantiæ ſpeculi in ſecundo
ſitu ab imo turris. Hac inuenta altitudinem
oculi tui ducito in diſtantiam iam inuentam
ſpeculi ab imo turris, & hanc diuide per di
ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun
do ſitu, & exiens eſt numerus vlnarum alti
tudinis. Exemplum: Sit diſtantia pedum, ac
ſpeculi vlnæ duodecim, ſitus verò ſpeculi ſe
cundi à primo vlnarum quatuor, tuncque
pedes diſtent à ſpeculo vlnis quatuordecim,
altitudo verò mea vlnæ ſex: ducito quatuor
diſtantiam locorum ſpeculi in quatuorde
cim diſtantiam ſpeculi, & pedum in ſecun
do ſitu, & fiunt vlnæ quinquaginta ſex,
quas diuide per duo, differentiam quatuor
decim, & duodecim diſtantiarum pedum,
& ſpeculi, exeunt vlnæ viginti octo diſtan
tiæ ſpeculi in ſecundo ſitu ab imo turris:
hanc multiplica per ſex altitudinem tuam,
fiunt centum ſexagintaocto: diuide per di
ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun
do ſitu, & fuit quatuordecim: exibunt duo
decim vlnæ altitudinis turris.
bus accipe ex perimentis. Primò quidem cùm
ſpeculo altitudinem, & diſtantiam turris, in
de etiam profundum maris metiri poteris.
Conſtituto ſpeculo, cacumen turris ex illo
inſpice, diſtantiamque à pedibus tuis per vl
nas metieris: inde loco diligenter ſpeculi ſi
gnato, paululùm per vlnas numero cognitas
recedere à priore loco cum ſpeculo, tantum
que teipſum remoue, vt videas rurſus cacu
men turris. Diſtantiam igitur locorum ſpe
culi, in diſtantiam ſpeculi à pedibus in ſe
cundo ſitu ducito: & quòd prouenit, diuide
per differentiam pedum, & ſpeculi in primo
atque in ſecundo ſitu: & quod exit: eſt nu
merus vlnarum diſtantiæ ſpeculi in ſecundo
ſitu ab imo turris. Hac inuenta altitudinem
oculi tui ducito in diſtantiam iam inuentam
ſpeculi ab imo turris, & hanc diuide per di
ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun
do ſitu, & exiens eſt numerus vlnarum alti
tudinis. Exemplum: Sit diſtantia pedum, ac
ſpeculi vlnæ duodecim, ſitus verò ſpeculi ſe
cundi à primo vlnarum quatuor, tuncque
pedes diſtent à ſpeculo vlnis quatuordecim,
altitudo verò mea vlnæ ſex: ducito quatuor
diſtantiam locorum ſpeculi in quatuorde
cim diſtantiam ſpeculi, & pedum in ſecun
do ſitu, & fiunt vlnæ quinquaginta ſex,
quas diuide per duo, differentiam quatuor
decim, & duodecim diſtantiarum pedum,
& ſpeculi, exeunt vlnæ viginti octo diſtan
tiæ ſpeculi in ſecundo ſitu ab imo turris:
hanc multiplica per ſex altitudinem tuam,
fiunt centum ſexagintaocto: diuide per di
ſtantiam ſpeculi, & pedum tuorum in ſecun
do ſitu, & fuit quatuordecim: exibunt duo
decim vlnæ altitudinis turris.
Eodem modo maris altitudinem metie
mur: Nam poſito ſpeculo ſupra oculos
ſic vt lapidem videamus è puppi, quem pro
ræ ſubiacentem directè exiſtimamus, detra
hemus duplum diſtantiæ pedum à ſpeculi
directo, ex ſpacio loco lapidis directè ſu
perpoſito, & pedum tuorum intercepto,
reſidiuumque ducemus in altitudinem ſpe
culi ſupra oculos tuos & quod produci
tur, diuidemus per diſtantiam pedum duo
rum & ſpeculi, exibitque profunditas
maris.
mur: Nam poſito ſpeculo ſupra oculos
ſic vt lapidem videamus è puppi, quem pro
ræ ſubiacentem directè exiſtimamus, detra
hemus duplum diſtantiæ pedum à ſpeculi
directo, ex ſpacio loco lapidis directè ſu
perpoſito, & pedum tuorum intercepto,
reſidiuumque ducemus in altitudinem ſpe
culi ſupra oculos tuos & quod produci
tur, diuidemus per diſtantiam pedum duo
rum & ſpeculi, exibitque profunditas
maris.
Ergo tales ſunt oculi vires, & ex infini
tis hæc duo ſeligeremus faciliora exempla:
verùm omnis ſenſus cognitis maximè gau
det cognita in auditu vocantur conſonantia:
in viſu pulchra. Quid igitur eſt pulchritu
do? Res viſui perfectè cognita, incognita
amare non poſſumus: ea autem agnoſcit vi
ſus, quæ ſimpliciter conſtant proportione
dupla, tripla, quadrupla, ſeſquialtera, ſeſ
quitertia, vt de humana facie diximus:
cùm igitur columnis ea ratione diſpoſitis,
aut arboribus: aut faciei partibus, illicò in
illis æqualitatem, & ſymmetriam intelli
git, delectatur. Eſt enim delectatio in co
gnoſcendo, vt non cognoſcendo triſtitia.
Porrò obſcura, imperfectáque ob id non co
gnoſcuntur, quòd ſint infinita, confuſa, in
determinatáque: talia igitur cùm ſint infi
nita cognoſci nequeunt: igitur imperfecta
non poſſunt delectare, nec eſſe pulchra: pul
chrum igitur quicquid commenſuratum eſt,
delectare etiam ſolet.
tis hæc duo ſeligeremus faciliora exempla:
verùm omnis ſenſus cognitis maximè gau
det cognita in auditu vocantur conſonantia:
in viſu pulchra. Quid igitur eſt pulchritu
do? Res viſui perfectè cognita, incognita
amare non poſſumus: ea autem agnoſcit vi
ſus, quæ ſimpliciter conſtant proportione
dupla, tripla, quadrupla, ſeſquialtera, ſeſ
quitertia, vt de humana facie diximus:
cùm igitur columnis ea ratione diſpoſitis,
aut arboribus: aut faciei partibus, illicò in
illis æqualitatem, & ſymmetriam intelli
git, delectatur. Eſt enim delectatio in co
gnoſcendo, vt non cognoſcendo triſtitia.
Porrò obſcura, imperfectáque ob id non co
gnoſcuntur, quòd ſint infinita, confuſa, in
determinatáque: talia igitur cùm ſint infi
nita cognoſci nequeunt: igitur imperfecta
non poſſunt delectare, nec eſſe pulchra: pul
chrum igitur quicquid commenſuratum eſt,
delectare etiam ſolet.
Ea igitur cauſa nata ſunt columnarum
ponendarum genera: pycnoſtylum, ſyſti
lum, diaſtilum, euſtylum, in areoſtylum,
in comparatione longitudinis, craſſitudinis
cum ſpatiis, & epiſtyliis. Quod igitur non
cognoſcit oculus, proportione numerorum
paruorum ſaltem caret: & hoc totum ince
ptum, turpe ac rude diiudicat.
ponendarum genera: pycnoſtylum, ſyſti
lum, diaſtilum, euſtylum, in areoſtylum,
in comparatione longitudinis, craſſitudinis
cum ſpatiis, & epiſtyliis. Quod igitur non
cognoſcit oculus, proportione numerorum
paruorum ſaltem caret: & hoc totum ince
ptum, turpe ac rude diiudicat.
Hoc fuit Virtutij conſilium in ædibus,
& earum partibus ab auribus ad oculos
traducere rationem. In venereis igitur pul
chritudinem, nobilitatem, & varietatem
quærimus. Pulchritudo per ſe ( vt dixi ) de
lectat: & in coloribus purpureum, roſeum
que quærimus, qui colos ab extremis ma
ximè diſtat. Nobilitas raritati coniungi
tur: rarò verò magis amamus, quoniam
non tam facilè his licet potiri: nos au
tem ſemper nitimur in vetitum, cupimuſque
& earum partibus ab auribus ad oculos
traducere rationem. In venereis igitur pul
chritudinem, nobilitatem, & varietatem
quærimus. Pulchritudo per ſe ( vt dixi ) de
lectat: & in coloribus purpureum, roſeum
que quærimus, qui colos ab extremis ma
ximè diſtat. Nobilitas raritati coniungi
tur: rarò verò magis amamus, quoniam
non tam facilè his licet potiri: nos au
tem ſemper nitimur in vetitum, cupimuſque