Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.010504
">
<
pb
pagenum
="
583
"
xlink:href
="
016/01/230.jpg
"/>
tendit, feratur. </
s
>
<
s
id
="
s.010505
">Quòd quærit dominum ab
<
lb
/>
ſentem locis ad quos diuertere ſolitus eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.010506
">Quòd ouis filium agnoſcit, & agnus ma
<
lb
/>
trem. </
s
>
<
s
id
="
s.010507
">Quòd aſinus formidat camelum ob
<
lb
/>
magnitudinem, non autem ouem. </
s
>
<
s
id
="
s.010508
">Et rurſus,
<
lb
/>
hunc ignem & lupum, quem non viderunt,
<
lb
/>
ſed ſimilitudine alterius à quo læſus eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.010509
">Quòd vulpes caudam in aquam demittit, ac
<
lb
/>
detinet, donec oneratam ſenſerit cancris &
<
lb
/>
piſciculis: quòd mortuam ſe ſimulat, vt cor
<
lb
/>
nices capiat. </
s
>
<
s
id
="
s.010510
">Quòd elephas ingreſſurus na
<
lb
/>
uem, ſacramentum reditus repoſcit: & in
<
lb
/>
uenta herba ſalutari, eam verſus cœlum eri
<
lb
/>
git, vt videatur gratias diis agere. </
s
>
<
s
id
="
s.010511
">Denique
<
lb
/>
quòd vnum animal videtur ſolertius alio,
<
lb
/>
quare videtur habere ſolertiam, ideo cogni
<
lb
/>
tionem componentem. </
s
>
<
s
id
="
s.010512
">Scire igitur decet
<
lb
/>
hæc animalia, quod rectam ſolam obtineant
<
lb
/>
cognitionem: eam plerunque habere præ
<
lb
/>
ſtantiorem homine, vt viſum, auditum; me
<
lb
/>
moriam: vnde ob tot rectas cognitiones bo
<
lb
/>
nas atque præſtantes, auxilio etiam illarum
<
lb
/>
quinque virium ſolertia & cognitione com
<
lb
/>
poſita, atque diſcurſu non carere, etiam ab
<
lb
/>
illuſtribus philoſophis credita ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.010513
">Verùm
<
lb
/>
carent non autem ſimplici & recta velut vi
<
lb
/>
ſione, cùm canes in ſomnis ob viſa latrent.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.010514
">Qui verò negat illis ſenſum ineſſe, dignus
<
lb
/>
non eſt vt redarguamus eum, ſed ſolùm vt
<
lb
/>
equo cæco imponatur in via aſpera, velut
<
lb
/>
cogatur premere crura canis mordacis. </
s
>
<
s
id
="
s.010515
">Ergo
<
lb
/>
ad experimenta primùm fit, ob quartam vim
<
lb
/>
blandiuntur domino: ob tertiam, mater co
<
lb
/>
gnoſcit defectum: ob ſextam vim,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
nume
<
lb
/>
rum, quem multi etiam homines ignorant:
<
lb
/>
neque enim oculus, vt prius ſatiatur. </
s
>
<
s
id
="
s.010516
">Ideo
<
lb
/>
numerus eſt ſenſile commune, & confuſa
<
lb
/>
multitudo, vt proprié definitur, ad rationem
<
lb
/>
pertinet. </
s
>
<
s
id
="
s.010517
">Quòd verò antegrediatur leporem,
<
lb
/>
cauſa hæc eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.010518
">Sit lepus currens ex A in B
<
expan
abbr
="
nũc
">nunc</
expan
>
<
lb
/>
ſit, tendat ad C, canis in D, ex
<
lb
/>
vi quarta
<
expan
abbr
="
tẽderet
">tenderet</
expan
>
in B, breuio
<
lb
/>
rem ex vi quinta in E, ergo
<
lb
/>
motu compoſito in C, & ta
<
lb
/>
men abſque diſcurſu. </
s
>
<
s
id
="
s.010519
">Nam ſi
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.230.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/230/1.jpg
"
number
="
88
"/>
<
lb
/>
talem diſcurſum haberet, quomodo tam re
<
lb
/>
pentè excogitaret, quod nec homini erudi
<
lb
/>
to etiam poſt diuturnam conſiderationem
<
lb
/>
in mentem veniret. </
s
>
<
s
id
="
s.010520
">Deinde dicendum eſſet
<
lb
/>
pari ratione, quod dum lapis mouetur, per
<
lb
/>
tranſuerſum violenter, & ad centrum natu
<
lb
/>
raliter, & ita media linea, quòd hoc eſſet ob
<
lb
/>
cognitionem lapidis ita deliberantis. </
s
>
<
s
id
="
s.010521
">Quærit
<
lb
/>
abſentem dominum, ex phantaſia
<
expan
abbr
="
proponẽ-te
">proponen
<
lb
/>
te</
expan
>
, & in tertia ſenſitiuæ cognitionis, auxilio
<
lb
/>
que memoriæ inuenit, agnoſcit autem hunc
<
lb
/>
hominem dominum,
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
hunc hominem eſſe
<
lb
/>
dominum. </
s
>
<
s
id
="
s.010522
">Ouis & agnus, odore & voce ſe
<
lb
/>
agnoſcunt: diximus enim rectas cognitio
<
lb
/>
nes, quòd animalia
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
occupentur in com
<
lb
/>
poſita, vel mentis operibus eſſe præſtantiſ
<
lb
/>
ſimas. </
s
>
<
s
id
="
s.010523
">Aſinus memoria aut naturali habitu à
<
lb
/>
ſuis progenitoribus aſſumpto, vt etiam hi
<
lb
/>
rundo in conſtruendo nido mouetur, ad ti
<
lb
/>
mendum camelum ex tertia, aut ſexta vi,
<
lb
/>
lupum ex habitu. </
s
>
<
s
id
="
s.010524
">Ignem verò non ratione,
<
lb
/>
ſed quia eundem cum eo, qui læſit, eſſe exi
<
lb
/>
ſtimat. </
s
>
<
s
id
="
s.010525
">De vulpe & elephante poſtquam ra
<
lb
/>
tione conſtat, nullum ex aliis animalibus hu
<
lb
/>
ius prudentiæ capax eſſe, non debemus ob
<
lb
/>
hæc exempla, quæ tot modis ſeruari poſſunt,
<
lb
/>
adduci in aliquam ſuſpicionem, quòd talia
<
lb
/>
animalia ſolertia participent. </
s
>
<
s
id
="
s.010526
">Verum ob
<
expan
abbr
="
sẽ-ſuum
">sen
<
lb
/>
ſuum</
expan
>
(vt dixi) excellentiam, quædam viden
<
lb
/>
tur, aliis ſolertiora, cùm non ſint, poſitiuo
<
lb
/>
enim cùm careant, neceſſe eſt vt etiam com
<
lb
/>
paratiuo. </
s
>
<
s
id
="
s.010527
">Mentis igitur humanæ partes 4.
<
lb
/>
iunctio, iudicium, intellectus & voluntas.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.010528
">Cumque duplex ſit appetitus, hic quidem
<
lb
/>
abſque ſenſu illo cum ſenſu ſedent in volun
<
lb
/>
tate, & ſenſili animæ parte affectus ipſi, ve
<
lb
/>
lut miſericordia, crudelitas, ira, manſuetudo,
<
lb
/>
audacia, timor, fides, perfidia, verecundia, im
<
lb
/>
pudentia, odium amor, letitia, triſtitia, libi
<
lb
/>
do, continentia, ſegnities, promptitudo, laſ
<
lb
/>
ciuia, moderatio. </
s
>
<
s
id
="
s.010529
">De intellectu igitur pri
<
lb
/>
mùm ac voluntate dicendum erit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.010530
">
<
margin.target
id
="
marg1487
"/>
Cognitionis
<
lb
/>
ſenſiferæ
<
lb
/>
paries.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.010531
">
<
margin.target
id
="
marg1488
"/>
Animalium
<
lb
/>
cognitio
<
lb
/>
qualis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.010532
">Intellectus, res eſt ipſa quæ intelligitur:
<
lb
/>
velut cum equum intelligo, intellectus meus
<
lb
/>
eſt forma equi: ideoque eſt forma genera
<
lb
/>
lis, & velut prima materia. </
s
>
<
s
id
="
s.010533
">Sed voluntas eſt,
<
lb
/>
cum fertur extra, ideoque & obiecto poſte
<
lb
/>
rior: nec eſt idem obiecto huic, ſed illi ſimi
<
lb
/>
lis. </
s
>
<
s
id
="
s.010534
">Differunt igitur in duobus maximè: pri
<
lb
/>
mum, quòd intellectus eſt res ipſa intellecta:
<
lb
/>
voluntas verò tantummodo illi ſimilis: ſe
<
lb
/>
cundò, quia intellectus eodem momento
<
lb
/>
conſtat quo intellecta res: voluntas autem
<
lb
/>
poſterior eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.010535
">Vt verò ad oculum lumen &
<
lb
/>
tenebræ, ita ad voluntatem odium & amor:
<
lb
/>
ad intellectum verò falſum ac verum. </
s
>
<
s
id
="
s.010536
">Sed
<
lb
/>
cur verum & ex falſis, & ex veris ſequitur:
<
lb
/>
falſum autem nunquam ex veris? </
s
>
<
s
id
="
s.010537
">Hoc ideo
<
lb
/>
contingit, quoniam in falſo aliquid poteſt
<
lb
/>
contineri veri, vt in homine quòd ſit aſinus
<
lb
/>
continetur quòd ſentiat: at in verò cum pu
<
lb
/>
rum ſit, nihil poteſt falſum contineri. </
s
>
<
s
id
="
s.010538
">Cum
<
lb
/>
igitur à toto ad partem deductio optima ſit,
<
lb
/>
ex, falſo verum ſequi poterit, ex vero nun
<
lb
/>
quam falſum: non ergo ex falſo vnquam
<
lb
/>
verum ſequitur, ſed ex ea veri parte quæ in
<
lb
/>
falſo continetur. </
s
>
<
s
id
="
s.010539
">Afficitur autem intellectus
<
lb
/>
veri intelligentia, non parua voluptate, ob
<
lb
/>
tres cauſas. </
s
>
<
s
id
="
s.010540
">Prima quòd ſolùm hoc opus in
<
lb
/>
nobis proprium eſt, atque cum diuis tantum
<
lb
/>
commune. </
s
>
<
s
id
="
s.010541
">Secunda, quoniam nobilioris vir
<
lb
/>
tutis hoc munus eſt: eſt autem opus ipſum
<
lb
/>
virtutis perfectio. </
s
>
<
s
id
="
s.010542
">Tertia, ob vtilitatem, quæ
<
lb
/>
ex intellectu ſcientiaque veri conſequitur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.010543
">Falſum verò odioſum ſemper propter ſe,
<
lb
/>
quoniam verò quandoque conducit ad ex
<
lb
/>
plendam libidinem gratum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.010544
">Attamen fa
<
lb
/>
bulis aptè compoſitis delectamur, quia vero
<
lb
/>
ſimiles viderentur, & mirabilia continent,
<
lb
/>
delectantur ob id pueri magis ſenſibus &
<
lb
/>
ſtolidi ſapientibus, quia veritas in his plus
<
lb
/>
pueri & ſtolidi ineſſe putant. </
s
>
<
s
id
="
s.010545
">Quin etiam le
<
lb
/>
ctis audita ſunt iucundiora: & interea quæ
<
lb
/>
leguntur, magis grata quæ aliena lingua
<
expan
abbr
="
cõ-ſcripta
">con
<
lb
/>
ſcripta</
expan
>
ſunt: & libri qui rariores ſunt, magis
<
lb
/>
delectantur. </
s
>
<
s
id
="
s.010546
">Cauſa in omnibus ineſt, raritas
<
lb
/>
ſcilicet: nam rara, in libris raris continen
<
lb
/>
tur, paucioribus cognita, qua difficillibus ra
<
lb
/>
riora ſunt, quia pauciores ſciunt, quæ au
<
lb
/>
diuntur, rariſſima quæ ſolis nobis narra
<
lb
/>
ta ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.010547
">Vnde nihil delectabilius homi
<
lb
/>
ni colloquiis de magnis rebus, tùm ſe
<
lb
/>
cretis. </
s
>
<
s
id
="
s.010548
">Vileſcunt enim quæ omnibus co
<
lb
/>
gnita ſunt, & ſi precioſa ſint. </
s
>
<
s
id
="
s.010549
">Ob id ſa
<
lb
/>
cerdotes obſcurè traditas voluêre eſſe ſuas </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>