Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012097
">
<
pb
pagenum
="
625
"
xlink:href
="
016/01/272.jpg
"/>
pyramidis, aut latitudinis pro firma menſu
<
lb
/>
ra quis ſtatuat, conſtare poterit apud omnes
<
lb
/>
gentes, & per multa ſecula, & cum menſura
<
lb
/>
certum pondus. </
s
>
<
s
id
="
s.012098
">Alia ratio à ſucceſſionibus
<
lb
/>
emendatorum codicum ſumitur. </
s
>
<
s
id
="
s.012099
">Velut in
<
lb
/>
lapide Romæ Serlius antiquam palmi men
<
lb
/>
ſuram obſeruauit, quæ ad poſteros tranſiuit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012100
">Inde ad codicem ſuum tranſlata ad amuſſim:
<
lb
/>
& ex illo, medietatem ipſam hîc ad noſtrum
<
lb
/>
appoſuimus: quemadmodum in margine
<
lb
/>
vides. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012101
">
<
margin.target
id
="
marg1658
"/>
Motus celer
<
lb
/>
rimus ac
<
lb
/>
violentiſſi
<
lb
/>
mus quomo
<
lb
/>
do fiat.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012102
">
<
margin.target
id
="
marg1659
"/>
<
expan
abbr
="
Machinarũ
">Machinarum</
expan
>
<
lb
/>
Romanarum
<
lb
/>
robur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012103
">
<
margin.target
id
="
marg1660
"/>
Menſuram
<
lb
/>
perpetuam
<
lb
/>
aut pondus
<
lb
/>
nullum eſſe
<
lb
/>
poſſe.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012104
">Ita ex templi maioris Mediolanenſis,
<
lb
/>
quod auguſtiſſimum eſt apud Chriſtianos, à
<
lb
/>
columnarum altitudine menſura in multa ſe
<
lb
/>
cula manſura ex centeſima parte, vel alia ſu
<
lb
/>
mi poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012105
">Ex longitudine nequaquam, cùm
<
lb
/>
multum adhuc ad perfectionem deſit. </
s
>
<
s
id
="
s.012106
">Sed
<
lb
/>
neque latitudo omninò tuta eſt, vel orna
<
lb
/>
mentorum additione, vel aliquid adimente
<
lb
/>
caſu. </
s
>
<
s
id
="
s.012107
">Si tamen latitudinem quis maximam
<
lb
/>
ſumat, parum peccabit, cùm diuiſa in tot
<
lb
/>
partes errorem haud ſenſibilem admittere
<
lb
/>
non queat. </
s
>
<
s
id
="
s.012108
">Hac conſtituta menſura ratio
<
lb
/>
ponderis ad purum aurum eſt traducenda:
<
lb
/>
nam ipſum bullas non adeò admittit, & ob
<
lb
/>
maximam perfectionem minus variatur. </
s
>
<
s
id
="
s.012109
">Pro
<
lb
/>
xima auro eſt argentum viuum, nam neque
<
lb
/>
ipſum bullas patitur, & ponderoſiſſimum eſt,
<
lb
/>
licet non perfectiſſimum. </
s
>
<
s
id
="
s.012110
">A maximis autem
<
lb
/>
in vnoquoque genere menſuram accipere
<
lb
/>
debemus, vt ad minima diſſecando perue
<
lb
/>
nientibus minor error contingat. </
s
>
<
s
id
="
s.012111
">Quamo
<
lb
/>
brem Ptolomæus motus aſtrorum ex anti
<
lb
/>
quiſſimis quantum ei licuit obſeruationibus
<
lb
/>
ſumpſit: ſed (vt dixi) hæc diligentia ad diu
<
lb
/>
turnitatem ſufficit, ad perpetuitatem mini
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1661
"/>
<
lb
/>
mè. </
s
>
<
s
id
="
s.012112
">Sola enim videntur æterna eſſe poſſe
<
lb
/>
trium generum: aut ſubſtantia, velut cœ
<
lb
/>
lum, ſi modò hoc ipſum eſt: aut ſucceſſione,
<
lb
/>
quoniam natura conſtant, vt ſpecies: aut
<
lb
/>
quoniam à materia intellectus operatione
<
lb
/>
ſeparantur, vt proportiones & numeri. </
s
>
<
s
id
="
s.012113
">Di
<
lb
/>
ctum eſt autem de his ſeorſum, opere illi di
<
lb
/>
cato. </
s
>
<
s
id
="
s.012114
">Nunc quod ad præſens argumentum
<
lb
/>
attinet, videndum an detur inter artificia
<
lb
/>
motus perpetuus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012115
">
<
margin.target
id
="
marg1661
"/>
Æterna
<
expan
abbr
="
triũ
">trium</
expan
>
<
lb
/>
generum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012116
">Nam motum verè naturalem in cœlo &
<
lb
/>
perpetuum, haud dubium eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012117
">Similiter &
<
lb
/>
ſucceſſionis ratione, vt in fluminibus, quæ
<
lb
/>
perpetuò dum aqua generatur decliui ſitu
<
lb
/>
deſcendunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012118
">Et quæ ab his ortum habent, vt
<
lb
/>
in molaribus lapidibus, qui aqua circuma
<
lb
/>
guntur. </
s
>
<
s
id
="
s.012119
">Neque exiſtimandum eſt perpetuum
<
lb
/>
motum ab illis quæri, qui verè ſit perpetuus:
<
lb
/>
nam omnia naturalia corpora longo tempo
<
lb
/>
ris ſpatio, tum magis ſi moueantur, atterun
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1662
"/>
<
lb
/>
tur, atque conſumuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.012120
">Illud ergo propriè
<
lb
/>
quæritur, an motus aliquis inueniri queat,
<
lb
/>
qui citra nouam generationem cauſam in ſe
<
lb
/>
contineat ſuæ continuitatis? </
s
>
<
s
id
="
s.012121
">Veluti in horo
<
lb
/>
logiis, ſi loco motus eius quo horæ ictibus
<
lb
/>
ſignificatur, pondera ſurſum rurſus traheren
<
lb
/>
tur, peractum negotium eſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.012122
">Itaque cùm
<
lb
/>
motuum naturalium, quibus grauia aguntur
<
lb
/>
tres tantùm poſſint eſſe ſpecies, aut ad cen
<
lb
/>
trum per ſe, aut non ſimpliciter ad centrum,
<
lb
/>
vt aquæ, aut à natura quadam, vt ferri ad
<
lb
/>
magnetem, conſtat in duobus primis neceſ
<
lb
/>
ſarium eſſe ſitum. </
s
>
<
s
id
="
s.012123
">Eſt & naturalis quidam
<
lb
/>
non abſque violentia tamen, cùm aliquid
<
lb
/>
vel nimium trahitur, vel nimium contrahi
<
lb
/>
tur: quæ duæ ſpecies in horologiorum molis
<
lb
/>
inſpiciuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.012124
">Eſt autem in omni ſitu cùm lo
<
lb
/>
co conſtet principium, & finem inuenire. </
s
>
<
s
id
="
s.012125
">Et
<
lb
/>
quæ quaſi circa centrum mouentur poſt
<
lb
/>
quam hoc niſi cœlo, & aëri: ſed huic incon
<
lb
/>
ſtanter, conuenit, ab aliquo eodem quæ ſe
<
lb
/>
cundum rectum ſitum mouentur principium
<
lb
/>
habent. </
s
>
<
s
id
="
s.012126
">Aqua enim (vt dixi) & ipſa ſecundum
<
lb
/>
rectum ſitum mouetur. </
s
>
<
s
id
="
s.012127
">Neceſſe eſt igitur
<
lb
/>
tandem, vt quod fertur, cùm in fine eſt, de
<
lb
/>
nuò referatur, ſi motus debet eſſe perpetuus.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012128
">At referri non poteſt, niſi ab exceſſu. </
s
>
<
s
id
="
s.012129
">Aut
<
lb
/>
igitur ab eo quod ſecundum naturam eſt
<
lb
/>
continuitas motus fiet, aut non æqualis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012130
">Quòd autem minuitur ſemper niſi fiat ac
<
lb
/>
ceſſio, perpetuum eſſe non poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.012131
">Sed iam
<
lb
/>
ad alia tranſeamus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012132
">
<
margin.target
id
="
marg1662
"/>
Motum per
<
lb
/>
petuum non
<
lb
/>
dari demon
<
lb
/>
ſtratur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012133
">Dictum fuerat, ſubtilitatem eſſe in natu
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1663
"/>
<
lb
/>
ræ, & artis operibus: eſt etiam tertium quod
<
lb
/>
dam genus, ſcilicet in ipſorum operum ma
<
lb
/>
teria. </
s
>
<
s
id
="
s.012134
">Veluti ſubtilitas in contextis ſi fuerit
<
lb
/>
iuncta denſitati, rem meliorem, ac diuturnio
<
lb
/>
rem pro ponderis ratione oſtendit. </
s
>
<
s
id
="
s.012135
">Sic in
<
lb
/>
ſarza duo millia fila ſunt in latitudine, lati
<
lb
/>
tudo, ſeu magnitudo brachij: quæ quanta ſit,
<
lb
/>
ſuperiùs demonſtratum eſt: texitur obliquè,
<
lb
/>
non tranſuerſim. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012136
">
<
margin.target
id
="
marg1663
"/>
Modus con
<
lb
/>
texta digno
<
lb
/>
ſcendi.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012137
">Vidi veſtis genus telæ tenuitate, quo non
<
lb
/>
melius ad arcendas aquas, adeò ſubtiliter
<
lb
/>
commiſſum: Bernucium vocatur.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1664
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012138
">
<
margin.target
id
="
marg1664
"/>
Bernucium.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012139
">Huic ſimile Beni, ex camelorum villis, ſed
<
lb
/>
aliquanto craſſius, ſe aquam arcens, ita vt
<
lb
/>
etiam vaculi inſtar contineat: defertur
<
lb
/>
ex Aſia. </
s
>
<
s
id
="
s.012140
">Elegantius è fibrarum pilis (vt fe
<
lb
/>
runt) colore cinereis leuiſſimum & craſſum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012141
">Sunt mihi ex eo pilei, ſed teredinem facilè
<
lb
/>
ſentit, aquam
<
expan
abbr
="
etã
">etam</
expan
>
combibit, ſola leuitate iu
<
lb
/>
cundum. </
s
>
<
s
id
="
s.012142
">Penulæ meliores pileis, quòd aqua
<
lb
/>
celerius diffluat, ſed veſtes fœdant, nam pi
<
lb
/>
lum facilè remittunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012143
">Ex Polonia deferuntur,
<
lb
/>
carioréſque ſunt cæteris omnibus. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012144
">Ergo tenuitas in omnibus naturæ operi
<
lb
/>
bus elegantiæ non ſolùm, ſed & roboris, ac
<
lb
/>
ſoliditatis parens eſt, quia partibus partes
<
lb
/>
non ſecus, quàm in tenui harena optimè hæ
<
lb
/>
rent: tam paruo conſtat, tantum in emptio
<
lb
/>
nibus lucri feciſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.012145
">Verùm & horum modò
<
lb
/>
natura, modò ars, partem ſubminiſtrat. </
s
>
<
s
id
="
s.012146
">Na
<
lb
/>
tura quidem, vt Biſſinum, quòd cùm lini ſpe
<
arrow.to.target
n
="
marg1665
"/>
<
lb
/>
cies eſſet quæ in Elide naſcebatur, tantæ erat
<
lb
/>
tenuitatis, vt teſte Pauſania auri pondere
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg1666
"/>
<
lb
/>
permutaretur. </
s
>
<
s
id
="
s.012147
">Siquidem hanc tenuitatem &
<
lb
/>
robur, & ſplendor quidam comitabantur:
<
lb
/>
quæ duo cùm adfuerint, omnia faciunt præ
<
lb
/>
ciſiora. </
s
>
<
s
id
="
s.012148
">Atque eadem ars æmulari debet. </
s
>
<
s
id
="
s.012149
">Na
<
lb
/>
turæ enim ars imitatrix. </
s
>
<
s
id
="
s.012150
">Verùm vt in natu
<
lb
/>
ralibus, ita his quæ arte conſtant, quæ texun
<
lb
/>
tur, & quæ in texturam admittuntur, tenui
<
lb
/>
tatis metas proprias ſubeunt. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012151
">
<
margin.target
id
="
marg1665
"/>
Biſſinum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.012152
">
<
margin.target
id
="
marg1666
"/>
Miſta omnia
<
lb
/>
tum ſimpli
<
lb
/>
cia certam
<
lb
/>
metam te
<
lb
/>
nuitatis ſub
<
lb
/>
eunt, vt con
<
lb
/>
texta.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.012153
">Maculæ quo
<
lb
/>
modo deter
<
lb
/>
gantur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.012154
">Sic etiam in his quæ tenuiſſima per ſe
<
lb
/>
exiſtimantur, alia tenuitatis ratio inuenitur:
<
lb
/>
velut cùm veſtes, aut fila macula fœdata
<
lb
/>
ſunt: nam calcis, aut cineris quercini, vel
<
lb
/>
tartaro, vel limonis, aut ſaponariæ ſucco de
<
lb
/>
terguntur: hæc enim iuncta, vel etiam ſingu
<
lb
/>
la id poſſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.012155
">Quid mirum? </
s
>
<
s
id
="
s.012156
">cùm acetum
<
expan
abbr
="
albũ
">album</
expan
>
<
lb
/>
acre id efficere poſſit. </
s
>
<
s
id
="
s.012157
">In eodem
<
expan
abbr
="
quoq;
">quoque</
expan
>
gene
<
lb
/>
re ſunt, & fel bouinum, & alumen vulgare, &
<
lb
/>
ſal chali vocatum, & quæ ſpontè ſplendent: </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>