1Si octo damnaſſent, plecteretur: ſi ſex
abſoluiſſent, liberaretur: quinque abſol
uentibus, ſeptem damnantibus. Geome
trice damnatus, iuxta priuilegium, quod
fauet abſoluentibus, liberatus, arithmeticè
iniudicatus erit. Sunt in hoc genere multi
alij modi, quos breuitatis cauſa, cùm ex
præcedentibus dignoſcantur, pertranſire
conſilium eſt.
abſoluiſſent, liberaretur: quinque abſol
uentibus, ſeptem damnantibus. Geome
trice damnatus, iuxta priuilegium, quod
fauet abſoluentibus, liberatus, arithmeticè
iniudicatus erit. Sunt in hoc genere multi
alij modi, quos breuitatis cauſa, cùm ex
præcedentibus dignoſcantur, pertranſire
conſilium eſt.
Ad naturales quæſtiones reuertamur, quæ
ſcitu ſunt iucundiores cur vrina ſola inter
omnes liquores procul eſt ſplendidior, quam
propè? reliqua, contrario modo: ob idque
facilè dignoſcitur. Vrina continet pingue
humidum, quod propè illam adumbra,
procul autem illuſtratur, quia igneam ha
bet lucem. Cæteri liquores vmbram non
habent, quia puri: vel ſi ſint impuri, quod
impurum eſt, totum obumbrat, inde vt re
motiores ſunt, velut aliàs dixi, eò obſcurio
res. Eſt autem vrina tenuis valdè ſubſtan
tiæ ob calorem, adeò vt quamuis ſalſa ſit,
attamen leuior exiſtat, quàm aqua, non
tamen omnis. Ob id vrina ventris inflationi
prodeſt, ac longè magis aqua ſalſa: tenui
tate enim penetrat ad intima, ſecumque
ſalis vim defert, qua flatus diſcutitur, &
viſcera confirmantur. Attenuatio à calore
fit: ob hoc recens, & calida, & pueri im
polluti ( calidiſſimus enim hic eſt ſexu, &
ætate ) eligitur. Proprium eſt non omni,
ſed ſoli penè inter liquores omnes vrinæ,
conturbari. Sed & vinum conturbatur: ad
vinum non redit, calore autem ignis vrina
fit clara. Nihil tam ſimile, meo iudicio,
quàm oleum: dum enim liquidum eſt, eſt
& perſpicuum, cùm concreſcit, minimè.
Pinguedo igitur turbulentiæ cauſa eſt, ob
id ſicciſſimæ vrinæ nunquam permutantur.
Cùm verò à caloribus immenſis humores in
febribus, & ſanguis, & pinguedo liqueſ
cunt, fiunt vrinæ turbulentæ: quæ niſi ſub
ſidant, non clareſcunt. Si igitur ſubſidant,
ſpes eſt quia quod conturbat, eſt terreum:
ſi non, non: pinguè eſt enim. Multa tamen
tractu temporis à viribus robuſtis etiam vin
cuntur. Quæ igitur non conturbatur, expers
eſt pinguis ſucci. Conturbatio ergo non eſt
ſubſtantiæ corruptio, ſed pinguedinis con
gelatio. Ob id ſi dum conturbantur, mul
tùm ſubſideat humoris, humidum id ter
reum eſt, ſi non aqueum atque aëreum. Ve
rùm dicet aliquis: Si quod concreſcit, iam
erat in vrina, cur non turbulentam ab initio
reddidit? nam palàm eſt totam vrinam con
turbari. Quomodo igitur concreſcere potue
runt partes, at non minui? quæ enim con
creſcunt, contrahuntur: & dum aliis ad
iunguntur, prima vt deſerant, neceſſe eſt.
Videtur autem oleum non minui non ſolùm
verùm dum congelatur, etiam augeri. Dum
igitur pars pinguis in humido aqueo con
creſcit, tenuis admodum liquor in aërem
vertitur, & creſcit ob id reliquum conden
ſatum fit turbulentum. Ergo in omni tur
bulento oleo, tum vrina, ob frigus, par
tes neceſſe eſt plurimas eſſe perſpicuas, &
magis quàm antè conturbarentur, ſed
frequentibus interpoſitis grumis totum vi
deri turbulentum. Terreum verò quod
in vrinis eſt, tenue eſt caloris non ex
pers.
ſcitu ſunt iucundiores cur vrina ſola inter
omnes liquores procul eſt ſplendidior, quam
propè? reliqua, contrario modo: ob idque
facilè dignoſcitur. Vrina continet pingue
humidum, quod propè illam adumbra,
procul autem illuſtratur, quia igneam ha
bet lucem. Cæteri liquores vmbram non
habent, quia puri: vel ſi ſint impuri, quod
impurum eſt, totum obumbrat, inde vt re
motiores ſunt, velut aliàs dixi, eò obſcurio
res. Eſt autem vrina tenuis valdè ſubſtan
tiæ ob calorem, adeò vt quamuis ſalſa ſit,
attamen leuior exiſtat, quàm aqua, non
tamen omnis. Ob id vrina ventris inflationi
prodeſt, ac longè magis aqua ſalſa: tenui
tate enim penetrat ad intima, ſecumque
ſalis vim defert, qua flatus diſcutitur, &
viſcera confirmantur. Attenuatio à calore
fit: ob hoc recens, & calida, & pueri im
polluti ( calidiſſimus enim hic eſt ſexu, &
ætate ) eligitur. Proprium eſt non omni,
ſed ſoli penè inter liquores omnes vrinæ,
conturbari. Sed & vinum conturbatur: ad
vinum non redit, calore autem ignis vrina
fit clara. Nihil tam ſimile, meo iudicio,
quàm oleum: dum enim liquidum eſt, eſt
& perſpicuum, cùm concreſcit, minimè.
Pinguedo igitur turbulentiæ cauſa eſt, ob
id ſicciſſimæ vrinæ nunquam permutantur.
Cùm verò à caloribus immenſis humores in
febribus, & ſanguis, & pinguedo liqueſ
cunt, fiunt vrinæ turbulentæ: quæ niſi ſub
ſidant, non clareſcunt. Si igitur ſubſidant,
ſpes eſt quia quod conturbat, eſt terreum:
ſi non, non: pinguè eſt enim. Multa tamen
tractu temporis à viribus robuſtis etiam vin
cuntur. Quæ igitur non conturbatur, expers
eſt pinguis ſucci. Conturbatio ergo non eſt
ſubſtantiæ corruptio, ſed pinguedinis con
gelatio. Ob id ſi dum conturbantur, mul
tùm ſubſideat humoris, humidum id ter
reum eſt, ſi non aqueum atque aëreum. Ve
rùm dicet aliquis: Si quod concreſcit, iam
erat in vrina, cur non turbulentam ab initio
reddidit? nam palàm eſt totam vrinam con
turbari. Quomodo igitur concreſcere potue
runt partes, at non minui? quæ enim con
creſcunt, contrahuntur: & dum aliis ad
iunguntur, prima vt deſerant, neceſſe eſt.
Videtur autem oleum non minui non ſolùm
verùm dum congelatur, etiam augeri. Dum
igitur pars pinguis in humido aqueo con
creſcit, tenuis admodum liquor in aërem
vertitur, & creſcit ob id reliquum conden
ſatum fit turbulentum. Ergo in omni tur
bulento oleo, tum vrina, ob frigus, par
tes neceſſe eſt plurimas eſſe perſpicuas, &
magis quàm antè conturbarentur, ſed
frequentibus interpoſitis grumis totum vi
deri turbulentum. Terreum verò quod
in vrinis eſt, tenue eſt caloris non ex
pers.
Similiores vrinæ ſunt aquæ ſpontè cali
dæ. Sunt in his, quæ ſulphur, & alumen
continent, aut ſalem, aut aſphaltum, tur
bulentiores ſunt, quoniam miſcentur ab
externo calore: quæ verò ferrum aut ar
gentum, vel æs, claræ: nam à natura
miſcente, metallorum excremento tales
fiunt: has igitur ars imitari nequit, priores
autem poteſt.
dæ. Sunt in his, quæ ſulphur, & alumen
continent, aut ſalem, aut aſphaltum, tur
bulentiores ſunt, quoniam miſcentur ab
externo calore: quæ verò ferrum aut ar
gentum, vel æs, claræ: nam à natura
miſcente, metallorum excremento tales
fiunt: has igitur ars imitari nequit, priores
autem poteſt.
Eſt enim cœleſtis ille calor, qui verè miſ
cet, vt ſæpiùs dictum eſt atque hic tale
aliquid efficit, quale ipſum eſt, quod
habet potentia. Calor enim cœli eſt in
eo, quod potentia hominem continet, ſed
hominem actu procreat: ſed calor iſte no
ſter naturalis potentia tale efficit, quale
eſt id, quo continetur, velut homo non
hominem generat ſubitò, & abſque me
dio, imò ſemen, quod potentia eſt ho
mo, cùm ab homine ipſo, tum viuente
decidatur.
cet, vt ſæpiùs dictum eſt atque hic tale
aliquid efficit, quale ipſum eſt, quod
habet potentia. Calor enim cœli eſt in
eo, quod potentia hominem continet, ſed
hominem actu procreat: ſed calor iſte no
ſter naturalis potentia tale efficit, quale
eſt id, quo continetur, velut homo non
hominem generat ſubitò, & abſque me
dio, imò ſemen, quod potentia eſt ho
mo, cùm ab homine ipſo, tum viuente
decidatur.
Sed vt diſcrimen, ita ſimilitudo, in qua
ſpeculanda non leui conſideratione opus eſt.
Sydera ibi, hîc gemmæ: intellectus ibi, &
mouentes ſubſtantiæ, hîc verò animalia ge
nerum diuerſorum: varia ibi corporum ſub
ſtantia, atque ſpiſſitudo, hic terræ, & aquæ &
aëris varietas maxima: ibi miracula, &
monſtra plura, vt acies, enſes, hîc partus
bicipites, piloſi, dentatique infantes: ibi
ſubſtantiæ quædam corporibus iunctæ, vt
hîc plantæ, & metallica: motus ibi peren
nes, hîc aquæ circuitus: ibi lux, lumenque,
ſed & hîc. In vniuerſum, tot tantaque na
tura hæc æmula ſuperiorum, quot ibi erant,
per genera ac ſpecies, & accidentia finxit.
Propria vis quædam in illis, manifeſtior
in mòrtalibus. Quædam tamen cùm occulta
videantur, ratione procedere manifeſtiſſi
mam habent cauſam: vt propter quid eſt,
quòd caro vituli cùm humidior ſit, ſucco
ſior ac pinguior bouina? vt etiam Galenus
teſtatur: attamen ius è carne bouis ſuccu
lentum eſt ac pingue, è vitulina inane ac
inſipidum. Cauſa eſt, quoniam in bouina
carne pingue illud denſius eſt, quàm in
vitulina, ideoque minime exhalat ob ignem,
aquamque pinguem reddit. Cur butyrum
prohibet quandoque ne aqua ebulliat? an
quia denſum cùm ſit, aëreum ac pingue,
trahit ad ſe vapores, qui feruere aquam fa
ciant? Cur argilla trahit impura? quòd
tenax ſit, nec calore diſſoluitur, ſed denſa
tur. Itaque cùm feruent, miſcentur, hæ
rentque feſtucæ, ſcobs, terra, & quæcun
que talia ſunt. Nux verò cur celeriùs
pullos eoqui facit? an quia virtutem ha
bet aërem, & calorem penetrare cogit,
eo modo, quo ſuperiùs de ſinapi dictum
eſt?
ſpeculanda non leui conſideratione opus eſt.
Sydera ibi, hîc gemmæ: intellectus ibi, &
mouentes ſubſtantiæ, hîc verò animalia ge
nerum diuerſorum: varia ibi corporum ſub
ſtantia, atque ſpiſſitudo, hic terræ, & aquæ &
aëris varietas maxima: ibi miracula, &
monſtra plura, vt acies, enſes, hîc partus
bicipites, piloſi, dentatique infantes: ibi
ſubſtantiæ quædam corporibus iunctæ, vt
hîc plantæ, & metallica: motus ibi peren
nes, hîc aquæ circuitus: ibi lux, lumenque,
ſed & hîc. In vniuerſum, tot tantaque na
tura hæc æmula ſuperiorum, quot ibi erant,
per genera ac ſpecies, & accidentia finxit.
Propria vis quædam in illis, manifeſtior
in mòrtalibus. Quædam tamen cùm occulta
videantur, ratione procedere manifeſtiſſi
mam habent cauſam: vt propter quid eſt,
quòd caro vituli cùm humidior ſit, ſucco
ſior ac pinguior bouina? vt etiam Galenus
teſtatur: attamen ius è carne bouis ſuccu
lentum eſt ac pingue, è vitulina inane ac
inſipidum. Cauſa eſt, quoniam in bouina
carne pingue illud denſius eſt, quàm in
vitulina, ideoque minime exhalat ob ignem,
aquamque pinguem reddit. Cur butyrum
prohibet quandoque ne aqua ebulliat? an
quia denſum cùm ſit, aëreum ac pingue,
trahit ad ſe vapores, qui feruere aquam fa
ciant? Cur argilla trahit impura? quòd
tenax ſit, nec calore diſſoluitur, ſed denſa
tur. Itaque cùm feruent, miſcentur, hæ
rentque feſtucæ, ſcobs, terra, & quæcun
que talia ſunt. Nux verò cur celeriùs
pullos eoqui facit? an quia virtutem ha
bet aërem, & calorem penetrare cogit,
eo modo, quo ſuperiùs de ſinapi dictum
eſt?
Cur ius ex
bouina car
ne ſuccoſius,
quam ex vi
tulina.
Cur buty
rum prohi
bet aquam
ne ebulliat.
Argilla cur
impurum
trahat.
Nux cur ad
coctionem
iuuet.
bouina car
ne ſuccoſius,
quam ex vi
tulina.
Cur buty
rum prohi
bet aquam
ne ebulliat.
Argilla cur
impurum
trahat.
Nux cur ad
coctionem
iuuet.
Eadem ratione, cur balſamum non niſi
è quodam puteo irrigari poterat, qui pro
pinquus Nilo erat? an quia omne quod nu
tritur, tale eſt, quale nutrimentum? itaque
aqua. Nili tenuiſſima eſt, atque aëreæ ſub
ſtantiæ. Eadem imbuta certo bituminis
genere alere poteſt Balſami arbuſta, non
autem alia, niſi ei conſimilis. Similiter
è quodam puteo irrigari poterat, qui pro
pinquus Nilo erat? an quia omne quod nu
tritur, tale eſt, quale nutrimentum? itaque
aqua. Nili tenuiſſima eſt, atque aëreæ ſub
ſtantiæ. Eadem imbuta certo bituminis
genere alere poteſt Balſami arbuſta, non
autem alia, niſi ei conſimilis. Similiter