Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
281
281
282
282
283
283
284
284
285
285
286
286
287
287
288
288
289
289
290
290
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.012527">
                <pb pagenum="634" xlink:href="016/01/281.jpg"/>
              quid hæc nunc ſcriptura ab intellectu meo
                <lb/>
              differt? </s>
              <s id="s.012528">Intellectus verò meus eſt, quicquid
                <lb/>
              in me boni eſt. </s>
              <s id="s.012529">Sic igitur qui hæc leget, an­
                <lb/>
              nos poſt bis mille, intellectum meum vide­
                <lb/>
              bit, & aſſequetur. </s>
              <s id="s.012530">Atque hæc eſt vniuſcuiuſ­
                <lb/>
              que intellectus perpetuitas, non autem æter­
                <lb/>
              nitas. </s>
              <s id="s.012531">Manet ergo poſt fata quod optimum
                <lb/>
              eſt in nobis, etiam præter ſcripta, audiéntque
                <lb/>
              ſecula loquentem me: ita ex mortali homine
                <lb/>
              fit aliquid, quod ſemper manet: intellectus,
                <lb/>
              autem, & quod intelligitur vnum ſunt, &
                <lb/>
              ſubſtantia æterna. </s>
              <s id="s.012532">Dictum eſt autem de hoc
                <lb/>
              aliàs. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012533">
                <margin.target id="marg1715"/>
              Qui pauca
                <lb/>
              ſcripſerunt,
                <lb/>
              nullius au­
                <lb/>
              ctoritatis eſ­
                <lb/>
              ſe debent,
                <lb/>
              præterquam
                <lb/>
              in Poëſi, &
                <lb/>
              Mathemati­
                <lb/>
              ca.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012534">Gloria cur
                <lb/>
              expectatur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012535">In Poëſi tamen, qui parùm ſcribit, cùm
                <lb/>
              furore agatur, iudicium habere poteſt. </s>
              <s id="s.012536">Et
                <lb/>
              in Mathematicis, quia ſolum probantur,
                <lb/>
              quæ finem habent, & qua ad demonſtran­
                <lb/>
              dum finem ſunt neceſſaria: cùm tamen ob
                <lb/>
              id etſi multò plura ſcirent Euclides, & Ar­
                <lb/>
              chimedes, quàm ſcripſerint, laudantur
                <lb/>
              magis, & in his atque probantur, qui plu­
                <lb/>
              ra ſcripſerunt, vt Homerus, Virgilius,
                <lb/>
              Naſo, Archimedes, Euclides, Ptolomæus:
                <lb/>
              quàm qui pauca, vt Theocritus, Perſius,
                <lb/>
              Catullus aut Nicomachus, Diocles, & Ar­
                <lb/>
              chitas.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1716"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012537">
                <margin.target id="marg1716"/>
              Theonis
                <lb/>
              laus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012538">Sphæræ ad
                <lb/>
              aliorum cor­
                <lb/>
              porum capa­
                <lb/>
              citatem pro­
                <lb/>
              portio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012539">Im verò & inter celebres authores repo­
                <lb/>
              natur Theon, qui Euclidis elementa, &
                <lb/>
              Ptolemæi magnam expoſuit compoſitionem.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012540">Hic inter cætera inuenta demonſtrandi
                <lb/>
              ſphæram, omnium corporum eſſe capaciſ­
                <lb/>
              ſimam. </s>
              <s id="s.012541">Ea ratio vt demonſtrat, ita etiam
                <lb/>
              arte verum hoc eſſe deprehendimus: etſi non
                <lb/>
              ad amuſſim, qualis ſit ratio capacitatis ſphæ­
                <lb/>
              ræ ad reliqua corpora. </s>
              <s id="s.012542">Si igitur cubi latus
                <lb/>
              ſit quatuor, corpus ipſum erit 64. & am­
                <lb/>
              bitus omnium ſuperficierum 96. at ſphæra,
                <lb/>
              cuius ambitus eſt 96. habet ex Archimede
                <lb/>
              maiorem circulum 24. ad vnguem: igi­
                <lb/>
              tur demetiens erit ex Archimede cùm
                <lb/>
              area ſit 24. fermè quinque & dimidium
                <lb/>
              Igitur cylindrus ſuper maiorem circulum
                <lb/>
              erit quaſi 122. fit enim ex dimetiente in ba­
                <lb/>
              ſin: at cylindrus ſuper circulum maximum
                <lb/>
              ſphæræ ex Archimede eſt ſeſquialter illi:
                <lb/>
              igitur cùm cylindrus ſit 132. fermè, erit
                <lb/>
              ſphæra quaſi 88. igitur cùm vbi ambitus eſt
                <lb/>
              96. ipſe cubus ſolidus eſt 64. cum autem
                <arrow.to.target n="marg1717"/>
                <lb/>
              ſphæræ ambitus eſt 96. ipſa ſphæra eſt. </s>
              <s id="s.012543">88.
                <lb/>
              igitur proportio ſphæræ ad cubum, cùm am­
                <lb/>
              bitus eſt, idem erit fermè, & propinquiſ­
                <lb/>
              ſima ei, quæ eſt 11. ad 8. Faciliùs demon­
                <lb/>
              ſtrantur hæc in plano, corpora enim ſolida
                <lb/>
              omnia, quæ ſphæra includi poſſunt, cer­
                <lb/>
              ta ratione in libris de Varietate rerum,
                <lb/>
              qualiter in plano poſſent deſcribi, docui­
                <lb/>
              mus. </s>
              <s id="s.012544">Nunc ſphæram leui labore, & par­
                <lb/>
              uo errore ex ambitu conficere, propoſitum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.012545">Typographicæ enim arti, ſeu cœleſtem,
                <lb/>
              ſeu terrenam conficere velimus, vtiliſſimum
                <lb/>
              hoc eſt. </s>
              <s id="s.012546">Proponamus ſphæram, cuius æqui­
                <lb/>
              noctij circulus ſit 44. & diuidatur ſex circu­
                <lb/>
              lis maioribus, per polos ductis in duode­
                <lb/>
              cim partes æquales: ſeparentúrque duode­
                <lb/>
              cim illæ zonæ, dico eas in plano extendi
                <lb/>
              poſſe, vt non lædantur. </s>
              <s id="s.012547">Quamobrem ex ſo­
                <lb/>
              lido ad planum, & ex plano rurſus ad ſoli­
                <lb/>
              dum, abſque errore notatu digno, tranſi­
                <lb/>
              tus mutuus fiet: vt quæ in ſolido ratione
                <lb/>
              inuenta ſunt, poſſint in plano fingi: & in
                <lb/>
              plano ficta, ad ſolidum redigi. </s>
              <s id="s.012548">Maximum
                <lb/>
              enim, ſi quod erit diſcrimen, in medio erit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012549">Pars ea 3 2/3 ex 44. in ſphæra habet. </s>
              <s id="s.012550">Sinus
                <lb/>
              igitur eius eſt quarta pars diametri, id eſt
                <lb/>
              3 1/2 duc in ſe fit 12 1/4 & tantùm debet produ­
                <lb/>
              ci ex 14. diuiſo in duas partes. </s>
              <s id="s.012551">Igitur partes
                <lb/>
              erunt fermè 13 1/16 & 15/15. hæc igitur eſt ſagit­
                <lb/>
              ta: quadrata igitur ſinus, & ſagittæ iuncta
                <lb/>
              ſunt 13 33/256. Igitur latus quod arcui par­
                <lb/>
              tium 3 2/3 ſubtenditur, parùm differt à 3
                <lb/>
              5/8. Igitur arcus à recta ſua diſcrimen eſt
                <lb/>
              1/24. Quare ad partem æquinoctij interceptam
                <lb/>
              1/88 inſenſibile prorſus. </s>
              <s id="s.012552">Et hæc ratio in om­
                <lb/>
              nibus parallelis eſt obſeruanda, vt ex his,
                <lb/>
              quæ in ſeptimo ſuper Euclidem demonſtra­
                <lb/>
              uimus, patet, in paruis quoque minùs con­
                <lb/>
              ſpicua erit. </s>
              <s id="s.012553">Quare ſeu in charta, ſeu in pa­
                <lb/>
              pyro, dum extenditur, nihil differt. </s>
              <s id="s.012554">Atque
                <lb/>
              eo modo ſenſu deprehendi etiam poteſt
                <lb/>
              proportio ſphæræ ad reliqua omnia corpo­
                <lb/>
              ra, quæ ambitum æqualem habent. </s>
              <s id="s.012555">Cùm
                <lb/>
              verò, vr ſuperiùs dictum eſt, leuis ſit ſphæ­
                <lb/>
              rica figura, & plus continet, omnia quaſi
                <lb/>
              quendam habent ſenſum: nam quò plus
                <lb/>
              continet, eò robuſtior redditur ad reſiſten­
                <lb/>
              dum: itaque elementa liquida, maximè vt
                <lb/>
              aër, & aqua, & obſcurius terra, in rotundam
                <lb/>
              formam ſpontè ſe vertunt, vt tutiſſimam ab
                <lb/>
              externa iniuria.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1718"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012556">
                <margin.target id="marg1717"/>
              Sphæra quo­
                <lb/>
              modo ex pla­
                <lb/>
              nis fiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.012557">
                <margin.target id="marg1718"/>
              Viuentium
                <lb/>
              facultates
                <lb/>
              tres princi­
                <lb/>
              pales, &
                <lb/>
              quatuor
                <lb/>
              ſeruientes.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.012558">Verùm viuentia ipſa præter hunc laten­
                <lb/>
              tem ſenſum alias habent facultates: princi­
                <lb/>
              pales tres, generationem, nutritionem, au­
                <lb/>
              gmentum. </s>
              <s id="s.012559">Quatuor his ſeruientes: attra­
                <lb/>
              ctionem, quæ fit à magno calore, & multo
                <lb/>
              humido: retentricem, quæ ſpecies attra­
                <lb/>
              ctionis leuis: nam quæ attrahit, retinet
                <lb/>
              etiam, ideò à maiore calore trahitur, & ca­
                <lb/>
              lore ille humido non indiget. </s>
              <s id="s.012560">Si verò calor
                <lb/>
              ſit paruus, & humidum abundet, expellitur:
                <lb/>
              cum verò calor, & humidum maxima ſunt,
                <lb/>
              concoquitur. </s>
              <s id="s.012561">Maximus igitur calor aut cum
                <lb/>
              maximo humido eſt, & concoquit: aut cùm
                <lb/>
              mediocri, & trahit: mediocris calor cum
                <lb/>
              multo humido expellit, abſque humido
                <lb/>
              retinet. </s>
              <s id="s.012562">Sunt & tria genera cauſarum,
                <lb/>
              trium virtutum in animalibus præter has:
                <lb/>
              nam cùm quæ retinet, trahit, expellitve,
                <lb/>
              non tamen quæ concoquit, fieri poſſint à
                <lb/>
              villis ſeu fibris: fiunt etiam à muſculis vo­
                <lb/>
              luntati obedientibus: tertio a vacuo, vt in
                <lb/>
              corde. </s>
              <s id="s.012563">De his verò aliàs dictum eſt. </s>
              <s id="s.012564">Expul­
                <lb/>
              tricis in plantis: indicia, & exemplum à la­
                <lb/>
              chrymis earum, ſumendum eſt: nam odiſſe
                <lb/>
              videntur, quod expellunt, & fugiunt, quan­
                <lb/>
              tum licet. </s>
              <s id="s.012565">Verùm cum inſtrumentis ad fu­
                <lb/>
              gam aptis careant, expellunt potiùs. </s>
              <s id="s.012566">At ani­
                <lb/>
              malium nonnulla genera, vt grues ac hirun­
                <arrow.to.target n="marg1719"/>
                <lb/>
              dines, verno tempore ad nos veniunt, æſtuo­
                <lb/>
              ſam regionem fugientes: autemno timen­
                <lb/>
              tes hyemem, in calidas regiones caternatim
                <lb/>
              commigrant, vnde videntur in Alexandria.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.012567">Iam infinitum ſit, ſi velim artium omnium
                <lb/>
              mira inuenta explicare, ſed hæc pro exem­
                <lb/>
              plo ſunt. </s>
              <s id="s.012568">Animaduerti ſaltantes procul ma­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1720"/>
                <lb/>
              gis è ſublimi loco ſaltare: id qua ratione fo­
                <lb/>
              ret, quærere volui. </s>
              <s id="s.012569">Igitur planum AB, in
                <lb/>
              plano ex A in C, ſaltus fiat: ſit murus erectus
                <lb/>
              ſuper planum A D: dico quòd ex D, ſalta-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>