Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
291
291
292
292
293
293
294
294
295
295
296
296
297
297
298
298
299
299
300
300
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.013430">
                <pb pagenum="653" xlink:href="016/01/300.jpg"/>
              fuiſſet in terram prouolutus. </s>
              <s id="s.013431">Cùm quidam
                <lb/>
              quærerent, quid ille poſtquam in terram
                <lb/>
              volutarentur, ageret? </s>
              <s id="s.013432">conatum, inquit, mor­
                <lb/>
              tuum, adhibitis gulæ manibus, vt eum ſtran­
                <lb/>
              gularet. </s>
              <s id="s.013433">Nec obſtitiſſe quicquam, niſi quòd
                <lb/>
              ſeipſum tueretur manibus. </s>
              <s id="s.013434">Cùm alij dubita­
                <lb/>
              rent, ne fortè hæc à viuo paſſus eſſet, interro­
                <lb/>
              garéntque, in quo mortuum à viuente ſecer­
                <lb/>
              nere potuiſſet,
                <expan abbr="causã">causam</expan>
              reddidit ſatis probabi­
                <lb/>
              lem, dicens, ſe tanquam cottum attrectaſſe,
                <lb/>
              nec pondus habuiſſe, niſi vt premebatur. </s>
              <s id="s.013435">Or­
                <lb/>
              bis magnus eſt, & æuum longum, & error ac
                <lb/>
              timor multum in hominibus poſſunt. </s>
              <s id="s.013436">Eadem
                <lb/>
              verò ratione, qua in Iſlandia, in arenæ ſoli­
                <lb/>
              tudinibus Ægypti, & Æthiopiæ, Indiæque,
                <lb/>
              vbi Sol ardet, eædem imagines, eadem ſpe­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1828"/>
                <lb/>
              ctra viatores ludificare ſolent. </s>
              <s id="s.013437">Plurimos no­
                <lb/>
              ui, quibus talia contigêre, ſed ſuo loco deſ­
                <lb/>
              cripſi. </s>
              <s id="s.013438">Simili quoque ratione, & mulieres,
                <lb/>
              quas ſtrigas vulgus vocat, inaudita, & inuiſa
                <lb/>
              agitant etiam in vigilia. </s>
              <s id="s.013439">Nam caſtaneis, &
                <lb/>
              radicibus, aquáque veſcuntur, & vallium lo­
                <lb/>
              ca vbi aër turbulentiſſimus eſt, inhabitant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013440">eiuſdem generis eſt, quod Ariſtoteles refert,
                <lb/>
              quoſdam quòd alios ſuſpendi vidiſſent ani­
                <lb/>
              mo defeciſſe.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1829"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013441">
                <margin.target id="marg1825"/>
              Mortui ac
                <lb/>
              dæmones na­
                <lb/>
              turaliter vi­
                <lb/>
              deri poſſunt,
                <lb/>
              & quòmodo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013442">
                <margin.target id="marg1826"/>
              Iſlandici cur
                <lb/>
              mortuos vi­
                <lb/>
              deant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013443">
                <margin.target id="marg1827"/>
              Quidam à
                <lb/>
              mortuo ſe
                <lb/>
              oppreſſum
                <lb/>
              exiſtimans
                <lb/>
              moritur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013444">
                <margin.target id="marg1828"/>
                <expan abbr="Strigarũ">Strigarum</expan>
              ſeu
                <lb/>
              lamiarum
                <lb/>
              ludibria vn­
                <lb/>
              de.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013445">Septima,
                <lb/>
              problem. </s>
              <s id="s.013446">5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013447">
                <margin.target id="marg1829"/>
              Mortuos vi­
                <lb/>
              dere cum de­
                <lb/>
              lirio in infir
                <lb/>
              mis cur mor­
                <lb/>
              te ſignificet.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013448">Ex his igitur apparet, cur in infirmis le­
                <lb/>
              thale ſit ſignum, ſi cum delirio etiam mor­
                <lb/>
              tuos videant. </s>
              <s id="s.013449">Nam tam validam eſſe indicat
                <lb/>
              imaginationem, vt ad oculum etiam tranſla­
                <lb/>
              tus ſpiritus eam retineat, quam ab imagina­
                <lb/>
              tione conceperat ſpeciem. </s>
              <s id="s.013450">At id contingere
                <lb/>
              non poteſt, niſi vel per ſomnum ſilentibus
                <lb/>
              ſenſibus, aut ob morbum nimium illis debi­
                <lb/>
              litatis, aut ob robuſtam cogitationem, vim­
                <lb/>
              que imaginandi. </s>
              <s id="s.013451">Cùm igitur nec dormiant,
                <lb/>
              nec intentè ob debilitatem poſſint imagina­
                <lb/>
              ri, relinquitur, vt quod ſolum eſt, dicamus,
                <lb/>
              iam totam virtutem ſenſitiuam ob imbecil­
                <lb/>
              litatem iacere ocioſam. </s>
              <s id="s.013452">Hoc autem ille idem
                <lb/>
              alibi mortem præſentem ſignificare docuit
                <lb/>
              hac ſententia, dicens: Cùm æger non videt,
                <lb/>
              aut non audit, debili virtute, iam mors proxi­
                <lb/>
              ma eſt. </s>
              <s id="s.013453">Aliud etiam eſt præſentis narrationis
                <lb/>
              argumentum, quòd fortes viri rarò, vel nun­
                <lb/>
              quam ſpecta vident: quòd ipſi ob timorem
                <lb/>
              minimè adeò hæc trepida imaginentur: nam
                <lb/>
              ſolet timor, omnibus aliis affectibus firmas
                <lb/>
              imagines in nobis efficere: pòſt, amor. </s>
              <s id="s.013454">Vnde
                <lb/>
              timentium primò hæc ſunt priuilegia, pòſt
                <lb/>
              verò amantium. </s>
              <s id="s.013455">At vident anthropophagi
                <lb/>
              fortiſſimi homines nocturna monſtra? </s>
              <s id="s.013456">Vi­
                <lb/>
              tium eſt regionum ac crudelitatis inanis,
                <lb/>
              cum & alij ibi, qui ab hominum iniuria ab­
                <lb/>
              ſtinent, talia videant. </s>
              <s id="s.013457">Verùm Scythæ, apud
                <lb/>
              quos homines occidere ſacrificium eſt, cùm
                <lb/>
              fortes natura ſint ac inſtitutis, neque mor­
                <lb/>
              tuos, neque lemures vident. </s>
              <s id="s.013458">Similiter nec la­
                <lb/>
              trones. </s>
              <s id="s.013459">Nam mala hæc non natura, talia eſſe
                <lb/>
              videntur, cùm piſces alios ſui generis edant,
                <lb/>
              tum mures, aliáque animalia, ſeu iure gen­
                <lb/>
              tium. </s>
              <s id="s.013460">Quòd & ſi natura hæc mala conſta­
                <lb/>
              rent, id eſt, aduerſus naturæ leges, cum nihil
                <lb/>
              à morte ſuperſit præter intellectum, intelle­
                <lb/>
              ctus autem non poſſit ciere motum, non po­
                <lb/>
              terunt mortui imagines aliquas oſtendere,
                <lb/>
              neque viuentibus terrorem incutere.
                <arrow.to.target n="marg1830"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013461">
                <margin.target id="marg1830"/>
              Echo quid
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013462">Tertium vigiliæ genus purum eſt ac ſyn­
                <lb/>
              cerum, in quo tamen multis modis mira vi­
                <lb/>
              dere contingit; velut cùm echo reſonat, tum
                <lb/>
              maximè multiplex contingit, vt quandoque
                <lb/>
              ſepties voces reddat. </s>
              <s id="s.013463">Noctu id mirum in mo­
                <lb/>
              dum, & niſi vulgata res eſſet, quemcunque
                <lb/>
              poſſet perterrefacere, adeò voces perſpicuas
                <lb/>
              ac tardè quandoque reddit. </s>
              <s id="s.013464">Cauſa eſt aër,
                <lb/>
              qui à planis repercutitur, cauiſque: non enim
                <lb/>
              niſi antra ſint aut muri reſonat: reſonat au­
                <lb/>
              tem ex vetuſtis, & magis procul quàm pro­
                <lb/>
              pè. </s>
              <s id="s.013465">Elidi vocem in echo neceſſe eſt, ac plano
                <lb/>
              intermedio referri. </s>
              <s id="s.013466">Et ſublimi loco, & dire­
                <lb/>
              cto melius redditur. </s>
              <s id="s.013467">Si nocte, & aura adeò
                <lb/>
              clarè reſonat, vt quidam amicus noſter cùm
                <lb/>
              iter ageret iuxta flumen, nec vadum ſciret,
                <arrow.to.target n="marg1831"/>
                <lb/>
              exclamare cœpit, oh? </s>
              <s id="s.013468">Forſan echo ibi ade­
                <lb/>
              rat, audit oh? </s>
              <s id="s.013469">Ille exiſtimans hominem eſſe,
                <lb/>
              interrogat, vbi locus eſt, quò poſſim tranſire?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013470">audit, tranſire? </s>
              <s id="s.013471">Sed melius lingua Italica res
                <lb/>
              reſpondet. </s>
              <s id="s.013472">Vnde debo paſsà? </s>
              <s id="s.013473">Paſsà? </s>
              <s id="s.013474">Tum ille,
                <lb/>
              qui, qui, id eſt, hîc, hîc. </s>
              <s id="s.013475">At vbi gurges erat, &
                <lb/>
              aquæ mirum in modum ſtrepebant: vnde ille
                <lb/>
              territus
                <expan abbr="iterũ">iterum</expan>
              interrogat Italicè, Debo paſsà
                <lb/>
              qui? </s>
              <s id="s.013476">Echo reſpondet. </s>
              <s id="s.013477">Paſsà qui. </s>
              <s id="s.013478">Cùm ſæpiùs
                <lb/>
              interrogaret, his verbis reſpondebat. </s>
              <s id="s.013479">Poſitus
                <lb/>
              amicus inter metum, & neceſſitatem ac ad­
                <lb/>
              mirationem, cùm iter facere cogeretur, nox
                <lb/>
              obſcura eſſet, illum vt rebatur ſuadentem
                <lb/>
              tranſire audiret, qua maximè fluctuabat tor­
                <lb/>
              rens, non adnimaduertens ex accentu echo
                <lb/>
              eſſe: nam cùm diceret, Debo paſsà, accentu
                <lb/>
              graui profertur: ſi homo reſpondiſſet, acuto
                <lb/>
              cum accentu reſpondiſſet ſic, Páſſa: ſed echo
                <lb/>
              vt erat, graui referebat, quod acceperat. </s>
              <s id="s.013480">Vn­
                <lb/>
              de cùm nox intempeſta eſſet, reuertitur Au­
                <lb/>
              guſtinus Lauizarius Comenſis, hoc enim illi
                <lb/>
              nomen, hæc patria amico noſtro fuit, qui à
                <lb/>
              ſecretis erat Principis, & à libellis ſenatus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013481">Cùm verò poſt aliquot dies mihi adoleſcen­
                <lb/>
              ti narraret, ſe fermè à dæmone in torrentem
                <lb/>
              perſuaſione præcipitatum, ego diligentiùs
                <lb/>
              modum inquirere cœpi, agnoſcens hominis
                <lb/>
              ſynceritatem, & integritatem,
                <expan abbr="tãdem">tandem</expan>
              depre­
                <lb/>
              hendi echo fuiſſe, à qua inter æſtus multos
                <lb/>
              animi, magno cum periculo fuiſſet deceptus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013482">Igitur cùm multæ ſint, nullibi tamen fre­
                <lb/>
              quentiores, aut clariùs quàm Papiæ. </s>
              <s id="s.013483">Sed è
                <lb/>
              pluribus duas illuſtriores narrare ſufficiat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013484">Quarum altera eſt iuxta ædem ſacram beati
                <lb/>
              Pauli extra muros, quæ ſimul cum ipſa voce
                <lb/>
              exauditur. </s>
              <s id="s.013485">Nam in tribus probatur echo,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1832"/>
                <lb/>
              quòd ſubitò reſpondeat, quòd longam
                <expan abbr="ſeriẽ">ſeriem</expan>
                <lb/>
              verborum referat ac perfectè, & quòd
                <expan abbr="eadẽ">eadem</expan>
                <lb/>
              ſæpiùs remittente ſono repetat. </s>
              <s id="s.013486">Primam ſyl­
                <lb/>
              labam plerunque omittit, quòd à ſucceden­
                <lb/>
              tium ſono obtundatur: ita fit, vt contraria ra­
                <lb/>
              tione vltima optimè audiatur. </s>
              <s id="s.013487">Directè exa­
                <lb/>
              ctiſſima eliditur, vnde non omnes ex eodem
                <lb/>
              loco excipiunt. </s>
              <s id="s.013488">Nec nimis propè, quoniam
                <lb/>
              adeò celeriter recurrens obſcuratur à vera
                <lb/>
              voce, cuius eſt imago. </s>
              <s id="s.013489">Nec concluſo loco, ob
                <lb/>
              motus aëris confuſionem. </s>
              <s id="s.013490">Melius à vetuſtis
                <lb/>
              muris, non ſolùm ob ſiccitatem, ſed etiam
                <lb/>
              propter aërem in eis contentum. </s>
              <s id="s.013491">Nam con­
                <lb/>
              tentus aër tympani imaginem refert. </s>
              <s id="s.013492">Et ſic­
                <lb/>
              citas ſono idem eſt, quòd lumini, & ima­
                <lb/>
              ginibus ſpeculorum nitor. </s>
              <s id="s.013493">Hæc igitur clari­
                <lb/>
              tate vocis, & celeritate reſponſi adeò admi­
                <lb/>
              rabilis eſt, vt qui eam audierit, deſinat admi­
                <lb/>
              rari, quòd amicus noſter ſe à dæmone ludi­
                <lb/>
              ficari exiſtimauerit. </s>
              <s id="s.013494">Redditur à fruſto anti­
                <lb/>
              qui muri palmorum circiter viginti longi-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>