1phraſti de oleaſtro Megaræ: dicta ſunt hæc
aliàs, in quibus Ariſtoteles, & Plutarchus,
vt cauſam redderent, non parum laborarunt.
Videntur & Telchines dæmones ſubterra
nei, qui fodientes ruina opprimunt, aut
ſtrangulant igneo quodam ſpiritu. Sed de
oraculis ne fraude ſacerdotum ederentur,
multi dubitarunt: alij propriam quandam
terræ illius naturam eſſe volunt, qua velut
morbus contrahatur: at ectaſis quidam
morbus eſt, oraculum verò ſine ectaſi non
fit, non tamen cum illa. Igitur dubitatio
magna eſt de his. Auget eam Pauſanias, vir
( vt dixi ) veridicus, in his quæ viſa à ſe re
tulit. Neque cuiquam alij hac in re magis
credendum eſt, vt qui eam expertus fuerit.
Sed libet illius verba ſubiungere: Antrum
Trophonij, in quod hoc modo deſcenditur.
Noctu eum qui ingreſſurus eſt, abducunt
ad fluuium Hercynum abductum oleo vn
gunt, & lauant duo pueri ciuim filij annos
nati circiter tredecim, quos Hermas, ſeu
Mercurios appellant. Iidem deſcendentem
lauant, & quæcunque oporteat tanquam
ſerui adminiſtrant. Inde non ſtatim ad ora
culum, ſed à ſacerdotibus ad aquæ fontes
ducitur, qui proximè inuicem ſunt coniun
cti. Ibi aquam oportet bibat, quam Obliuio
nis appellant, vt obliuio omnium inducatur,
quæ antehac cogitauit. Poſt hæc aquam
aliam bibit Memoriæ, vt eorum quæ videri
in deſcenſu meminiſſe poſſit. Poſt hæc ſimu
lachrum vt eſt intuitus ( hoc Dædali opus
eſſe aiunt, & ſacerdotes nemini, niſi qui ad
Trophonium deſcendunt, exhibent ) & ha
bitis ad id precibus eſt veneratus, ad oracu
lum progreditur, tunica indutus linea, &
vitis circa tunicam cinctus, eius item loci
crepida ſubligatus. Eſt autem oraculum ſu
pra nemus ad montem. Fundamentum in
circuitu iactum candidis lapidibus. Ambitus
fundamenti eſt inſtar aræ minimæ. Paulu
lum fortaſſe abeſt, quin altitudine ſit duo
rum cubitorum. Incumbunt fundamento
columnæ acuminatæ æneæ, & quibus conne
ctuntur vincula. Per hæc ianuæ ſunt intra
ambitum fabricatæ. Hiatus ipſe non caſu,
aut natura factus eſt, ſed arte, compoſitio
neque accuratiſſima extructus. Ædificij ip
ſius figura furnum repræſentat, Cuius latitu
do, quantum coniectura aſſequi licet, qua
tuor fermè cubitorum eſt, profunditas verò
non vltra octo extenditur. Deſcenſus in pa
uimentum non eſt conſtructus: ſed vt quis
ad Trophonium venit, ſcalam ei offerunt
anguſtam & leuem, quæ intra ædificium
collocatur. Oſtium per quod in Tropho
nium deſcenditur, latitudinem habet duo
rum dodrantalium: altitudo dodrantalis.
Deſcenſurus ergo ſe ſupra pauimentum in
clinat, placentas habens mellitas, & cauer
næ pedes primùm iniicit, & genua ceden.
do inſerit paulatim. Vbi verò genua immi
ſerit, reliquum corpus totus confeſtim at
trahitur, tanquam fluuius maximus, & ra
pidiſſimus vorticè hominem intus abſorbe
ret. Cæterùm qui intra adytum venerunt,
non vno & eodem modo futura edocentur,
ſed quidam fortaſſis coràm vident, alij au
tem audiunt. Redeunt qui deſcendunt per
eaſdem anguſtius primò pedibus emiſſis,
deinde reliquo corpore. Neminem mortuum
qui ſit ingreſſus audiuimus, præter vnum ex
Demetrij ſatellitibus, qui quum nullis per
actis ſacris deſcendiſſet, Deo etiam incon
ſulto, ſperans ablaturum aurum & argen
tum, fertur non ex oſtio ſacro eiectum, ſed
alibi cadauer illius apparuiſſe. Quæ igitur
huic contigerint, quæque ingreſſuris, & in
greſſis eueniant, dicta ſunt à me dictu di
gniſſima. A Trophonio egreſſum ſacerdo
tes excipiunt, & in ſolium collocant quod
memoriæ dicitur: neque enim eſt ab adyto
procul. Sedentem ibi interrogant quæ vi
derit, quæque audierit. Quibus perceptis
commendant eum his ad quos curare eum
pertinet. Hi verò in ædificium illud, vbi prius
apud fortunam, & bonos genios vitam age
bat, ſublatum transferunt metu adhuc atto
nitum, & nec ſe ipſum agnoſcentem, nec
eos qui aſtant. Poſteaquàm non minus ea
cogitat, quàm quæ prius cogitabat, in ri
ſum erumpit. Hæc ego non audita refero,
ſed vidi quondam, & Trophonij oraculum
ipſe conſului. Placuit narrationem prudentis
ac veridici viri, quique negotio interfuit,
veluti raram ac firmam adiicere: quando
quidem pauciſſimi talia adierint, quorum
pars maxima ſtupida, reliqua mendacium
gloriæ ſibi loco eſſe exiſtimat: quamobrem
hiſtoriam hanc huic loco ſubtexui, in qua
fraudes ſacerdotum quantaſcunque confin
gas licet, fraudi aſcribi nequit, quod intus
velut à gurgite raperetur, quodque pedibus
eiiceretur. Quòd ſi id natura loci conſtabat,
oportuit quæ audiret noni dolo eſſe conſe
cta, cùm in tam violento loco, nemo ad
confingendam technam ſtare potuiſſet. At
dices, ambigua ſunt oraculorum reſponſa.
Demonſtratum eſt in libro de Fato, quòd
ſi oracula ambigua non eſſent non eſſent
oracula. Similiter & mathematicorum præ
dictiones, ſe non eadem ratione: verùm ne
que omnia. Hoc autem alibi ( vt dixi ) de
monſtratum eſt.
aliàs, in quibus Ariſtoteles, & Plutarchus,
vt cauſam redderent, non parum laborarunt.
Videntur & Telchines dæmones ſubterra
nei, qui fodientes ruina opprimunt, aut
ſtrangulant igneo quodam ſpiritu. Sed de
oraculis ne fraude ſacerdotum ederentur,
multi dubitarunt: alij propriam quandam
terræ illius naturam eſſe volunt, qua velut
morbus contrahatur: at ectaſis quidam
morbus eſt, oraculum verò ſine ectaſi non
fit, non tamen cum illa. Igitur dubitatio
magna eſt de his. Auget eam Pauſanias, vir
( vt dixi ) veridicus, in his quæ viſa à ſe re
tulit. Neque cuiquam alij hac in re magis
credendum eſt, vt qui eam expertus fuerit.
Sed libet illius verba ſubiungere: Antrum
Trophonij, in quod hoc modo deſcenditur.
Noctu eum qui ingreſſurus eſt, abducunt
ad fluuium Hercynum abductum oleo vn
gunt, & lauant duo pueri ciuim filij annos
nati circiter tredecim, quos Hermas, ſeu
Mercurios appellant. Iidem deſcendentem
lauant, & quæcunque oporteat tanquam
ſerui adminiſtrant. Inde non ſtatim ad ora
culum, ſed à ſacerdotibus ad aquæ fontes
ducitur, qui proximè inuicem ſunt coniun
cti. Ibi aquam oportet bibat, quam Obliuio
nis appellant, vt obliuio omnium inducatur,
quæ antehac cogitauit. Poſt hæc aquam
aliam bibit Memoriæ, vt eorum quæ videri
in deſcenſu meminiſſe poſſit. Poſt hæc ſimu
lachrum vt eſt intuitus ( hoc Dædali opus
eſſe aiunt, & ſacerdotes nemini, niſi qui ad
Trophonium deſcendunt, exhibent ) & ha
bitis ad id precibus eſt veneratus, ad oracu
lum progreditur, tunica indutus linea, &
vitis circa tunicam cinctus, eius item loci
crepida ſubligatus. Eſt autem oraculum ſu
pra nemus ad montem. Fundamentum in
circuitu iactum candidis lapidibus. Ambitus
fundamenti eſt inſtar aræ minimæ. Paulu
lum fortaſſe abeſt, quin altitudine ſit duo
rum cubitorum. Incumbunt fundamento
columnæ acuminatæ æneæ, & quibus conne
ctuntur vincula. Per hæc ianuæ ſunt intra
ambitum fabricatæ. Hiatus ipſe non caſu,
aut natura factus eſt, ſed arte, compoſitio
neque accuratiſſima extructus. Ædificij ip
ſius figura furnum repræſentat, Cuius latitu
do, quantum coniectura aſſequi licet, qua
tuor fermè cubitorum eſt, profunditas verò
non vltra octo extenditur. Deſcenſus in pa
uimentum non eſt conſtructus: ſed vt quis
ad Trophonium venit, ſcalam ei offerunt
anguſtam & leuem, quæ intra ædificium
collocatur. Oſtium per quod in Tropho
nium deſcenditur, latitudinem habet duo
rum dodrantalium: altitudo dodrantalis.
Deſcenſurus ergo ſe ſupra pauimentum in
clinat, placentas habens mellitas, & cauer
næ pedes primùm iniicit, & genua ceden.
do inſerit paulatim. Vbi verò genua immi
ſerit, reliquum corpus totus confeſtim at
trahitur, tanquam fluuius maximus, & ra
pidiſſimus vorticè hominem intus abſorbe
ret. Cæterùm qui intra adytum venerunt,
non vno & eodem modo futura edocentur,
ſed quidam fortaſſis coràm vident, alij au
tem audiunt. Redeunt qui deſcendunt per
eaſdem anguſtius primò pedibus emiſſis,
deinde reliquo corpore. Neminem mortuum
qui ſit ingreſſus audiuimus, præter vnum ex
Demetrij ſatellitibus, qui quum nullis per
actis ſacris deſcendiſſet, Deo etiam incon
ſulto, ſperans ablaturum aurum & argen
tum, fertur non ex oſtio ſacro eiectum, ſed
alibi cadauer illius apparuiſſe. Quæ igitur
huic contigerint, quæque ingreſſuris, & in
greſſis eueniant, dicta ſunt à me dictu di
gniſſima. A Trophonio egreſſum ſacerdo
tes excipiunt, & in ſolium collocant quod
memoriæ dicitur: neque enim eſt ab adyto
procul. Sedentem ibi interrogant quæ vi
derit, quæque audierit. Quibus perceptis
commendant eum his ad quos curare eum
pertinet. Hi verò in ædificium illud, vbi prius
apud fortunam, & bonos genios vitam age
bat, ſublatum transferunt metu adhuc atto
nitum, & nec ſe ipſum agnoſcentem, nec
eos qui aſtant. Poſteaquàm non minus ea
cogitat, quàm quæ prius cogitabat, in ri
ſum erumpit. Hæc ego non audita refero,
ſed vidi quondam, & Trophonij oraculum
ipſe conſului. Placuit narrationem prudentis
ac veridici viri, quique negotio interfuit,
veluti raram ac firmam adiicere: quando
quidem pauciſſimi talia adierint, quorum
pars maxima ſtupida, reliqua mendacium
gloriæ ſibi loco eſſe exiſtimat: quamobrem
hiſtoriam hanc huic loco ſubtexui, in qua
fraudes ſacerdotum quantaſcunque confin
gas licet, fraudi aſcribi nequit, quod intus
velut à gurgite raperetur, quodque pedibus
eiiceretur. Quòd ſi id natura loci conſtabat,
oportuit quæ audiret noni dolo eſſe conſe
cta, cùm in tam violento loco, nemo ad
confingendam technam ſtare potuiſſet. At
dices, ambigua ſunt oraculorum reſponſa.
Demonſtratum eſt in libro de Fato, quòd
ſi oracula ambigua non eſſent non eſſent
oracula. Similiter & mathematicorum præ
dictiones, ſe non eadem ratione: verùm ne
que omnia. Hoc autem alibi ( vt dixi ) de
monſtratum eſt.
Dæmones
Telchinnes.
Telchinnes.
Melantho
nis hiſtoria.
nis hiſtoria.
Sed nimis euidentia ſunt, quæ Philiphus
Melanthon vir eruditus in ſecundo ſuorum
Progymnaſmatum Phyſicorum recitat, di
cens: Anno ſalutis 1530. Norimbergæ cùm
ſacerdoti dæmon in cryſtallo locum abſcon
diti theſauri oſtendiſſet, loco defoſſo, qui
prope vrbem erat, amicoque adhibito ( is
poſtmodum hiſtoriam retulit ) arcam cum
cane nigro accubante, quaſi cuſtode vide
runt. Auſus ingredi ſacerdos, loci ruina ſta
tim oppreſſus eſt. Hic nihil deſideratur, prę
ter eius fidem qui Melanthoni ſcripſit, cùm
Melanthon non dicat ſe adfuiſſe præſen
tem. Conſtat verò illum in Sexonia habita
re, vel ſaltem à Norimberga procul. Nam
de illius fide haud dubitamus.
Melanthon vir eruditus in ſecundo ſuorum
Progymnaſmatum Phyſicorum recitat, di
cens: Anno ſalutis 1530. Norimbergæ cùm
ſacerdoti dæmon in cryſtallo locum abſcon
diti theſauri oſtendiſſet, loco defoſſo, qui
prope vrbem erat, amicoque adhibito ( is
poſtmodum hiſtoriam retulit ) arcam cum
cane nigro accubante, quaſi cuſtode vide
runt. Auſus ingredi ſacerdos, loci ruina ſta
tim oppreſſus eſt. Hic nihil deſideratur, prę
ter eius fidem qui Melanthoni ſcripſit, cùm
Melanthon non dicat ſe adfuiſſe præſen
tem. Conſtat verò illum in Sexonia habita
re, vel ſaltem à Norimberga procul. Nam
de illius fide haud dubitamus.
Verùm ſunt alia huius rei experimenta:
placet autem duo ex Eraſmo Roterodamo
viro docto, & minimè ſuperſtitioſo, vt etiam
in Spectro talia irriſerit vbertim, ex epiſto
lis ſubiungere. Oppidum de quo tibi nar
ratum eſt, Germanis dicitur Schiltach.
Abeſt à Friburgo octo millibus paſſuum
Germanicis magnis: de quo an omnia ve
ra ſint, quæ vulgò iactantur, non auſim
placet autem duo ex Eraſmo Roterodamo
viro docto, & minimè ſuperſtitioſo, vt etiam
in Spectro talia irriſerit vbertim, ex epiſto
lis ſubiungere. Oppidum de quo tibi nar
ratum eſt, Germanis dicitur Schiltach.
Abeſt à Friburgo octo millibus paſſuum
Germanicis magnis: de quo an omnia ve
ra ſint, quæ vulgò iactantur, non auſim