1cendit, aut ſi impetu cogatur, celeriter deſ
cendit. Cùm igitur lentè deſcendant quæ
dam, non ex ſolo aëre illæ conſtant. Ergo
quòd non ſit in lapide ignis conceptus, re
ctè dixit Alexander: vret enim ignis lapi
dem, & rurſus lapis tangentis manum,
& facilè accenderetur, & alimento indige
ret, & duobus lapidibus concuſſis ſimul fa
cilè elideretur, vt duobus chalcedoniis, at
tritus enim ſufficeret ad elidendum ignem:
quorum nullum cum verum ſit, liquidò con
ſtat ignem in lapide non contineri. Sed nec
rurſus ( vt dixi ) ex aëre generantur: nam
lapides vt duriores ſunt, indigent maiore
percuſſione vt ignis generetur. Ergo ſi ſo
lùm ſufficeret aërem repentè concuti ex tali
ictu, qualis eſt is quo è chalybe, & chry
ſtallo ignis excutitur, ex duobus chalybis
fruſtis poſſet ignis generari: at non eſt ſic,
ſed, ( vt dixi ) duriora vehementiores ictus
expoſcunt, ignémque creant ſolidiorem ac
viuaciorem, vt cuius quandoque ſcintilla
non paruo maneat tempore. Quinetiam qui
dam ſunt lapides vitrei ac molles, qui leuiſ
ſimis ictibus, vel ſolùm tacti, ignem, ſed
minimè viuacem, edunt. Indicium verò
certum eſt ex lapidis ſubſtantia ignem ge
nerari, quòd ſine illius attritione nunquam
eliditur: aër etiam ( vt diximus) in flam
mam, non ſcintillas, vertitur. Quinetiam
molæ circumactæ, cùm aqua non aëre ob
ductæ ſint, ignem tamen emittunt: lapides
etiam ipſi non niſi ex angulis. Itaque non
in lapidibus abditus latet ignis, nec concuſ
ſo aëre ex aëre generantur. Sed nec quòd in
illis potentia ſit ignis, vllum certum eſt in
dicium: vix enim in ignem proiecti accen
duntur, nec à frigido vnquam inflamman
tur, & epoti ſtrenuè refrigerant. Quare ma
nifeſtum eſt, ex attritione lapidis ad tenuiſ
ſimas partes illius ſubſtantia redacta, ignem
generari, eſſéque huius materiam, vel il
lius ad hoc aptiorem. Namque puriores ac
non parum duri, ac tenui ſubſtantia con
ſtantes, vt chalcedonij, chryſtalli, atque
huiuſcemodi, aptiſſimi ſunt: contrà fragi
les, aut præduri, aut craſſa conſtantes ſub
ſtantia, minimè apti. Sic etiam ex ſagittæ
motu plumbum liqueſcit: quoniam extre
mæ partes, minimè angulorum, quæ tenuiſ
ſimæ ſunt, atteruntur. Idem contingit in
longo motu, quòd in pluribus exiguis repe
titis: velut cùm tabulæ gladium affricamus:
ſed hic eo vehementior attritio, quo id quod
ſuppoſitum eſt, etiam duritie ſua reſiſtit, vt
aër in medio compreſſus dum attenuatur at
tenuat. Sed ad id vnde digreſſus eram, de
motu accendente calorem, reuerti opus eſt:
nam ex hoc omnia fermè pendêre videntur.
Itaque ex aqua ignem vnquam accendi vi
demus, ex aëre autem non niſi propagatio
ne, non motu: & ſi humidorum aliquod
accenditur, vt oleum ac vinum, ab igne,
non non motu, inflammatur. Ergo quod
motu accenditur, ſiccum eſſe oportet, non
humidum: quod verò ab alio igne, etiam
humidum eſſe poteſt. Quòd igitur ſiccum
eſt ac vehementer, iam ex dimidio ignis
eſt. Eſt enim ( vt dixi ) ignis vehemens cali
ditas ac ſiccitas. Indiget igitur hoc quod
ſiccum eſt, vt tantum incaleſcat: verùm
partis & totius eadem ratio eſt. Si enim in
caleſcit motu vehementi, etiam vehemen
ter incaleſcet. Cùm igitur ſiccum motu col
liditur, vt rarum euadat ac tenuè neceſſe
eſt: at tenuis ſubſtantia & ſicca, ignea eſt.
Vnaquæque enim materia ſub certa quan
titate formam ad ſe rapit. Hoc ſolùm eſt igi
tur bene dictum, quòd calor ille qui è ſyde
bus miſtis ineſt ſiccæ iunctus materiæ, dum
motu nimis attenuatur non repugnante hu
mido, quippe cùm ſiccam eam iam ſuppo
ſuerimus, nec formà priore vt pote lapidis,
adeò ob tenuitatem debilitatæ, ne ſimul
qualitates lapidis adeſſent, abeſſet verò ſub
ſtantia, ignis formam ſuſcipiunt calore
agente. Ergo hic modus coïtioni, quaſi con
trarius eſt: in illo conſtante materia calor
cogitur, hîc ſub eodem calore materia ip
ſa attenuatur. Indicio eſt hanc eſſe cau
ſam, quòd aqua motu in aërem verti
tur, vt quiſque vbi illæ cadunt magno im
petu poteſt videre. Nam attenuata ſubſtan
tia cùm humido iuncta ſit, aëris formam
induit.
cendit. Cùm igitur lentè deſcendant quæ
dam, non ex ſolo aëre illæ conſtant. Ergo
quòd non ſit in lapide ignis conceptus, re
ctè dixit Alexander: vret enim ignis lapi
dem, & rurſus lapis tangentis manum,
& facilè accenderetur, & alimento indige
ret, & duobus lapidibus concuſſis ſimul fa
cilè elideretur, vt duobus chalcedoniis, at
tritus enim ſufficeret ad elidendum ignem:
quorum nullum cum verum ſit, liquidò con
ſtat ignem in lapide non contineri. Sed nec
rurſus ( vt dixi ) ex aëre generantur: nam
lapides vt duriores ſunt, indigent maiore
percuſſione vt ignis generetur. Ergo ſi ſo
lùm ſufficeret aërem repentè concuti ex tali
ictu, qualis eſt is quo è chalybe, & chry
ſtallo ignis excutitur, ex duobus chalybis
fruſtis poſſet ignis generari: at non eſt ſic,
ſed, ( vt dixi ) duriora vehementiores ictus
expoſcunt, ignémque creant ſolidiorem ac
viuaciorem, vt cuius quandoque ſcintilla
non paruo maneat tempore. Quinetiam qui
dam ſunt lapides vitrei ac molles, qui leuiſ
ſimis ictibus, vel ſolùm tacti, ignem, ſed
minimè viuacem, edunt. Indicium verò
certum eſt ex lapidis ſubſtantia ignem ge
nerari, quòd ſine illius attritione nunquam
eliditur: aër etiam ( vt diximus) in flam
mam, non ſcintillas, vertitur. Quinetiam
molæ circumactæ, cùm aqua non aëre ob
ductæ ſint, ignem tamen emittunt: lapides
etiam ipſi non niſi ex angulis. Itaque non
in lapidibus abditus latet ignis, nec concuſ
ſo aëre ex aëre generantur. Sed nec quòd in
illis potentia ſit ignis, vllum certum eſt in
dicium: vix enim in ignem proiecti accen
duntur, nec à frigido vnquam inflamman
tur, & epoti ſtrenuè refrigerant. Quare ma
nifeſtum eſt, ex attritione lapidis ad tenuiſ
ſimas partes illius ſubſtantia redacta, ignem
generari, eſſéque huius materiam, vel il
lius ad hoc aptiorem. Namque puriores ac
non parum duri, ac tenui ſubſtantia con
ſtantes, vt chalcedonij, chryſtalli, atque
huiuſcemodi, aptiſſimi ſunt: contrà fragi
les, aut præduri, aut craſſa conſtantes ſub
ſtantia, minimè apti. Sic etiam ex ſagittæ
motu plumbum liqueſcit: quoniam extre
mæ partes, minimè angulorum, quæ tenuiſ
ſimæ ſunt, atteruntur. Idem contingit in
longo motu, quòd in pluribus exiguis repe
titis: velut cùm tabulæ gladium affricamus:
ſed hic eo vehementior attritio, quo id quod
ſuppoſitum eſt, etiam duritie ſua reſiſtit, vt
aër in medio compreſſus dum attenuatur at
tenuat. Sed ad id vnde digreſſus eram, de
motu accendente calorem, reuerti opus eſt:
nam ex hoc omnia fermè pendêre videntur.
Itaque ex aqua ignem vnquam accendi vi
demus, ex aëre autem non niſi propagatio
ne, non motu: & ſi humidorum aliquod
accenditur, vt oleum ac vinum, ab igne,
non non motu, inflammatur. Ergo quod
motu accenditur, ſiccum eſſe oportet, non
humidum: quod verò ab alio igne, etiam
humidum eſſe poteſt. Quòd igitur ſiccum
eſt ac vehementer, iam ex dimidio ignis
eſt. Eſt enim ( vt dixi ) ignis vehemens cali
ditas ac ſiccitas. Indiget igitur hoc quod
ſiccum eſt, vt tantum incaleſcat: verùm
partis & totius eadem ratio eſt. Si enim in
caleſcit motu vehementi, etiam vehemen
ter incaleſcet. Cùm igitur ſiccum motu col
liditur, vt rarum euadat ac tenuè neceſſe
eſt: at tenuis ſubſtantia & ſicca, ignea eſt.
Vnaquæque enim materia ſub certa quan
titate formam ad ſe rapit. Hoc ſolùm eſt igi
tur bene dictum, quòd calor ille qui è ſyde
bus miſtis ineſt ſiccæ iunctus materiæ, dum
motu nimis attenuatur non repugnante hu
mido, quippe cùm ſiccam eam iam ſuppo
ſuerimus, nec formà priore vt pote lapidis,
adeò ob tenuitatem debilitatæ, ne ſimul
qualitates lapidis adeſſent, abeſſet verò ſub
ſtantia, ignis formam ſuſcipiunt calore
agente. Ergo hic modus coïtioni, quaſi con
trarius eſt: in illo conſtante materia calor
cogitur, hîc ſub eodem calore materia ip
ſa attenuatur. Indicio eſt hanc eſſe cau
ſam, quòd aqua motu in aërem verti
tur, vt quiſque vbi illæ cadunt magno im
petu poteſt videre. Nam attenuata ſubſtan
tia cùm humido iuncta ſit, aëris formam
induit.
Motus quo
modo calorem
& ignem ge
neret.
modo calorem
& ignem ge
neret.
Auerroës in
paraphraſi
Metaphy.
tract. 2.
col. 2.
paraphraſi
Metaphy.
tract. 2.
col. 2.
Quomodo è
lapidibus ig
nis excutia
tur.
lapidibus ig
nis excutia
tur.
Frigus nihil
eſt actu, ſed
ſola caloris
priuatio.
eſt actu, ſed
ſola caloris
priuatio.
Verùm dubitabis, in frigido aëre ac ma
teria, in qua iam frigus ſuperat, vt in lapi
de, cur calor inſurgit, cùm frigus ſit poten
tius? Reſpondeo, frigus ſi pro actu intelli
gatur, nihil eſſe niſi calorem illum exiguum:
quod autem non eſt, nullas habet opera
tiones. Ob id frigus non inſurgit, cùm ſola
priuatio quædam ſit, ſed calor, qui tamen
ad paucitatem ſubiectæ materiæ compara
tus, magnus eſt. Indicio eſt frigus nihil om
ninò eſſe præter caloris priuationem, ter
tianarum rigor, in quo cùm nulla ſit mate
ria frigida, ſed ſolius caloris fuga, frigus
tamen non leue ſentitur. Vbi ergo calor exi
guus in materia pauca fuerit, ſeruatur. Ea
dem ratione nec ſiccitas aliud eſt, quam hu
midi priuatio. Quamobrem ſicca humectari
impoſſibile eſt, cum non ſit reditus ad ha
bitum ex priuatione. Sed difficilius eſt hu
mectare, quia humidum principium eſt ex
elemento, calor ex cœlo, quod ſemper dif
fundit. Reſtaurantur igitur ſolis adiectis ma
teriis. At infrigidare, aut ſiccare, faciliùs
conceditur, cùm impedimento conſtent hæ
mutationes. Iuſtè ætherem, & aquam prin
cipium naturalium rerum antiqui poſuêre,
quòd in altero calor dominari exiſtimatur
in reliquo abundet humidum. Iuſtius aërem,
ſi ille calidus eſſet & humidus. Terram ne
mo: nam ipſa frigida, ſiccáque eſt. Sed ca
lida præter naturam difficilè refrigerantur,
motus enim conſeruat. Ergo difficilius
quæ natura talia ſunt, motus enim eo
rum perpetuus. Verùm in aëre frigido
ſcintilla ignis illicò, ni ſuccurratur, extin
guitur. Sed aër non poteſt prohibere gene
rationem quæ intus fit, illo tantùm circum
ambiente.
teria, in qua iam frigus ſuperat, vt in lapi
de, cur calor inſurgit, cùm frigus ſit poten
tius? Reſpondeo, frigus ſi pro actu intelli
gatur, nihil eſſe niſi calorem illum exiguum:
quod autem non eſt, nullas habet opera
tiones. Ob id frigus non inſurgit, cùm ſola
priuatio quædam ſit, ſed calor, qui tamen
ad paucitatem ſubiectæ materiæ compara
tus, magnus eſt. Indicio eſt frigus nihil om
ninò eſſe præter caloris priuationem, ter
tianarum rigor, in quo cùm nulla ſit mate
ria frigida, ſed ſolius caloris fuga, frigus
tamen non leue ſentitur. Vbi ergo calor exi
guus in materia pauca fuerit, ſeruatur. Ea
dem ratione nec ſiccitas aliud eſt, quam hu
midi priuatio. Quamobrem ſicca humectari
impoſſibile eſt, cum non ſit reditus ad ha
bitum ex priuatione. Sed difficilius eſt hu
mectare, quia humidum principium eſt ex
elemento, calor ex cœlo, quod ſemper dif
fundit. Reſtaurantur igitur ſolis adiectis ma
teriis. At infrigidare, aut ſiccare, faciliùs
conceditur, cùm impedimento conſtent hæ
mutationes. Iuſtè ætherem, & aquam prin
cipium naturalium rerum antiqui poſuêre,
quòd in altero calor dominari exiſtimatur
in reliquo abundet humidum. Iuſtius aërem,
ſi ille calidus eſſet & humidus. Terram ne
mo: nam ipſa frigida, ſiccáque eſt. Sed ca
lida præter naturam difficilè refrigerantur,
motus enim conſeruat. Ergo difficilius
quæ natura talia ſunt, motus enim eo
rum perpetuus. Verùm in aëre frigido
ſcintilla ignis illicò, ni ſuccurratur, extin
guitur. Sed aër non poteſt prohibere gene
rationem quæ intus fit, illo tantùm circum
ambiente.
Siccitas non
eſt niſi hu
midi priua
tio.
eſt niſi hu
midi priua
tio.
Verùm rurſus dices: ſi frigus nihil eſt
actu, ſed ſola caloris priuatio, quomodo
frigida refrigerant, vt calida calefaciunt?
Frigus ſemper eſt cùm multa maria, im
poſſibile verò tenuiſſimum aliquid eſſe fri
gidum: multa materia impedit, nec ca
lo penetrare poſſit neque moueri, quare hoc
actu, ſed ſola caloris priuatio, quomodo
frigida refrigerant, vt calida calefaciunt?
Frigus ſemper eſt cùm multa maria, im
poſſibile verò tenuiſſimum aliquid eſſe fri
gidum: multa materia impedit, nec ca
lo penetrare poſſit neque moueri, quare hoc