Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001090
">
<
pb
pagenum
="
382
"
xlink:href
="
016/01/031.jpg
"/>
cendit, aut ſi impetu cogatur, celeriter deſ
<
lb
/>
cendit. </
s
>
<
s
id
="
s.001091
">Cùm igitur lentè deſcendant quæ
<
lb
/>
dam, non ex ſolo aëre illæ conſtant. </
s
>
<
s
id
="
s.001092
">Ergo
<
lb
/>
quòd non ſit in lapide ignis conceptus, re
<
lb
/>
ctè dixit Alexander: vret enim ignis lapi
<
lb
/>
dem, & rurſus lapis tangentis manum,
<
lb
/>
& facilè accenderetur, & alimento indige
<
lb
/>
ret, & duobus lapidibus concuſſis ſimul fa
<
lb
/>
cilè elideretur, vt duobus chalcedoniis, at
<
lb
/>
tritus enim ſufficeret ad elidendum ignem:
<
lb
/>
quorum nullum cum verum ſit, liquidò con
<
lb
/>
ſtat ignem in lapide non contineri. </
s
>
<
s
id
="
s.001093
">Sed nec
<
lb
/>
rurſus ( vt dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
ex aëre generantur: nam
<
lb
/>
lapides vt duriores ſunt, indigent maiore
<
lb
/>
percuſſione vt ignis generetur. </
s
>
<
s
id
="
s.001094
">Ergo ſi ſo
<
lb
/>
lùm ſufficeret aërem repentè concuti ex tali
<
lb
/>
ictu, qualis eſt is quo è chalybe, & chry
<
lb
/>
ſtallo ignis excutitur, ex duobus chalybis
<
lb
/>
fruſtis poſſet ignis generari: at non eſt ſic,
<
lb
/>
ſed, ( vt dixi
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
duriora vehementiores ictus
<
lb
/>
expoſcunt, ignémque creant ſolidiorem ac
<
lb
/>
viuaciorem, vt cuius quandoque ſcintilla
<
lb
/>
non paruo maneat tempore. </
s
>
<
s
id
="
s.001095
">Quinetiam qui
<
lb
/>
dam ſunt lapides vitrei ac molles, qui leuiſ
<
lb
/>
ſimis ictibus, vel ſolùm tacti, ignem, ſed
<
lb
/>
minimè viuacem, edunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001096
">Indicium verò
<
lb
/>
certum eſt ex lapidis ſubſtantia ignem ge
<
lb
/>
nerari, quòd ſine illius attritione nunquam
<
lb
/>
eliditur: aër etiam
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt diximus) in flam
<
lb
/>
mam, non ſcintillas, vertitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001097
">Quinetiam
<
lb
/>
molæ circumactæ, cùm aqua non aëre ob
<
lb
/>
ductæ ſint, ignem tamen emittunt: lapides
<
lb
/>
etiam ipſi non niſi ex angulis. </
s
>
<
s
id
="
s.001098
">Itaque non
<
lb
/>
in lapidibus abditus latet ignis, nec concuſ
<
lb
/>
ſo aëre ex aëre generantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001099
">Sed nec quòd in
<
lb
/>
illis potentia ſit ignis, vllum certum eſt in
<
lb
/>
dicium: vix enim in ignem proiecti accen
<
lb
/>
duntur, nec à frigido vnquam inflamman
<
lb
/>
tur, & epoti ſtrenuè refrigerant. </
s
>
<
s
id
="
s.001100
">Quare ma
<
lb
/>
nifeſtum eſt, ex attritione lapidis ad tenuiſ
<
lb
/>
ſimas partes illius ſubſtantia redacta, ignem
<
lb
/>
generari, eſſéque huius materiam, vel il
<
lb
/>
lius ad hoc aptiorem. </
s
>
<
s
id
="
s.001101
">Namque puriores ac
<
lb
/>
non parum duri, ac tenui ſubſtantia con
<
lb
/>
ſtantes, vt chalcedonij, chryſtalli, atque
<
lb
/>
huiuſcemodi, aptiſſimi ſunt: contrà fragi
<
lb
/>
les, aut præduri, aut craſſa conſtantes ſub
<
lb
/>
ſtantia, minimè apti. </
s
>
<
s
id
="
s.001102
">Sic etiam ex ſagittæ
<
lb
/>
motu plumbum liqueſcit: quoniam extre
<
lb
/>
mæ partes, minimè angulorum, quæ tenuiſ
<
lb
/>
ſimæ ſunt, atteruntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001103
">Idem contingit in
<
lb
/>
longo motu, quòd in pluribus exiguis repe
<
lb
/>
titis: velut cùm tabulæ gladium affricamus:
<
lb
/>
ſed hic eo vehementior attritio, quo id quod
<
lb
/>
ſuppoſitum eſt, etiam duritie ſua reſiſtit, vt
<
lb
/>
aër in medio compreſſus dum attenuatur at
<
lb
/>
tenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.001104
">Sed ad id vnde digreſſus eram, de
<
lb
/>
motu accendente calorem, reuerti opus eſt:
<
lb
/>
nam ex hoc omnia fermè pendêre videntur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001105
">Itaque ex aqua ignem vnquam accendi vi
<
lb
/>
demus, ex aëre autem non niſi propagatio
<
lb
/>
ne, non motu: & ſi humidorum aliquod
<
lb
/>
accenditur, vt oleum ac vinum, ab igne,
<
lb
/>
non non motu, inflammatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001106
">Ergo quod
<
lb
/>
motu accenditur, ſiccum eſſe oportet, non
<
lb
/>
humidum: quod verò ab alio igne, etiam
<
lb
/>
humidum eſſe poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001107
">Quòd igitur ſiccum
<
lb
/>
eſt ac vehementer, iam ex dimidio ignis
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001108
">Eſt enim ( vt dixi ) ignis vehemens cali
<
lb
/>
ditas ac ſiccitas. </
s
>
<
s
id
="
s.001109
">Indiget igitur hoc quod
<
lb
/>
ſiccum eſt, vt tantum incaleſcat: verùm
<
lb
/>
partis & totius eadem ratio eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001110
">Si enim in
<
lb
/>
caleſcit motu vehementi, etiam vehemen
<
lb
/>
ter incaleſcet. </
s
>
<
s
id
="
s.001111
">Cùm igitur ſiccum motu col
<
lb
/>
liditur, vt rarum euadat ac tenuè neceſſe
<
lb
/>
eſt: at tenuis ſubſtantia & ſicca, ignea eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001112
">Vnaquæque enim materia ſub certa quan
<
lb
/>
titate formam ad ſe rapit. </
s
>
<
s
id
="
s.001113
">Hoc ſolùm eſt igi
<
lb
/>
tur bene dictum, quòd calor ille qui è ſyde
<
lb
/>
bus miſtis ineſt ſiccæ iunctus materiæ, dum
<
lb
/>
motu nimis attenuatur non repugnante hu
<
lb
/>
mido, quippe cùm ſiccam eam iam ſuppo
<
lb
/>
ſuerimus, nec formà priore vt pote lapidis,
<
lb
/>
adeò ob tenuitatem debilitatæ, ne ſimul
<
lb
/>
qualitates lapidis adeſſent, abeſſet verò ſub
<
lb
/>
ſtantia, ignis formam ſuſcipiunt calore
<
lb
/>
agente. </
s
>
<
s
id
="
s.001114
">Ergo hic modus coïtioni, quaſi con
<
lb
/>
trarius eſt: in illo conſtante materia calor
<
lb
/>
cogitur, hîc ſub eodem calore materia ip
<
lb
/>
ſa attenuatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001115
">Indicio eſt hanc eſſe cau
<
lb
/>
ſam, quòd aqua motu in aërem verti
<
lb
/>
tur, vt quiſque vbi illæ cadunt magno im
<
lb
/>
petu poteſt videre. </
s
>
<
s
id
="
s.001116
">Nam attenuata ſubſtan
<
lb
/>
tia cùm humido iuncta ſit, aëris formam
<
lb
/>
induit.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg114
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001117
">
<
margin.target
id
="
marg111
"/>
Motus quo
<
lb
/>
modo
<
expan
abbr
="
calorẽ
">calorem</
expan
>
<
lb
/>
& ignem ge
<
lb
/>
neret.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001118
">
<
margin.target
id
="
marg112
"/>
Auerroës in
<
lb
/>
paraphraſi
<
lb
/>
Metaphy.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001119
">tract. 2.
<
lb
/>
col. </
s
>
<
s
id
="
s.001120
">2.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001121
">
<
margin.target
id
="
marg113
"/>
Quomodo è
<
lb
/>
lapidibus ig
<
lb
/>
nis excutia
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001122
">
<
margin.target
id
="
marg114
"/>
Frigus nihil
<
lb
/>
eſt actu, ſed
<
lb
/>
ſola caloris
<
lb
/>
priuatio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001123
">Verùm dubitabis, in frigido aëre ac ma
<
lb
/>
teria, in qua iam frigus ſuperat, vt in lapi
<
lb
/>
de, cur calor inſurgit, cùm frigus ſit poten
<
lb
/>
tius? </
s
>
<
s
id
="
s.001124
">Reſpondeo, frigus ſi pro actu intelli
<
lb
/>
gatur, nihil eſſe niſi calorem illum exiguum:
<
lb
/>
quod autem non eſt, nullas habet opera
<
lb
/>
tiones. </
s
>
<
s
id
="
s.001125
">Ob id frigus non inſurgit, cùm ſola
<
lb
/>
priuatio quædam ſit, ſed calor, qui tamen
<
lb
/>
ad paucitatem ſubiectæ materiæ compara
<
lb
/>
tus, magnus eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001126
">Indicio eſt frigus nihil om
<
lb
/>
ninò eſſe præter caloris priuationem, ter
<
lb
/>
tianarum rigor, in quo cùm nulla ſit mate
<
lb
/>
ria frigida, ſed ſolius caloris fuga, frigus
<
lb
/>
tamen non leue ſentitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001127
">Vbi ergo calor exi
<
lb
/>
guus in materia pauca fuerit, ſeruatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001128
">Ea
<
lb
/>
dem ratione nec ſiccitas aliud eſt, quam hu
<
lb
/>
midi priuatio. </
s
>
<
s
id
="
s.001129
">Quamobrem ſicca humectari
<
arrow.to.target
n
="
marg115
"/>
<
lb
/>
impoſſibile eſt, cum non ſit reditus ad ha
<
lb
/>
bitum ex priuatione. </
s
>
<
s
id
="
s.001130
">Sed difficilius eſt hu
<
lb
/>
mectare, quia humidum principium eſt ex
<
lb
/>
elemento, calor ex cœlo, quod ſemper dif
<
lb
/>
fundit. </
s
>
<
s
id
="
s.001131
">Reſtaurantur igitur ſolis adiectis ma
<
lb
/>
teriis. </
s
>
<
s
id
="
s.001132
">At infrigidare, aut ſiccare, faciliùs
<
lb
/>
conceditur, cùm impedimento conſtent hæ
<
lb
/>
mutationes. </
s
>
<
s
id
="
s.001133
">Iuſtè ætherem, & aquam prin
<
lb
/>
cipium naturalium rerum antiqui poſuêre,
<
lb
/>
quòd in altero calor dominari exiſtimatur
<
lb
/>
in reliquo abundet humidum. </
s
>
<
s
id
="
s.001134
">Iuſtius aërem,
<
lb
/>
ſi ille calidus eſſet & humidus. </
s
>
<
s
id
="
s.001135
">Terram ne
<
lb
/>
mo: nam ipſa frigida, ſiccáque eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001136
">Sed ca
<
lb
/>
lida præter naturam difficilè refrigerantur,
<
lb
/>
motus enim conſeruat. </
s
>
<
s
id
="
s.001137
">Ergo difficilius
<
lb
/>
quæ natura talia ſunt, motus enim eo
<
lb
/>
rum perpetuus. </
s
>
<
s
id
="
s.001138
">Verùm in aëre frigido
<
lb
/>
ſcintilla ignis illicò, ni ſuccurratur, extin
<
lb
/>
guitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001139
">Sed aër non poteſt prohibere gene
<
lb
/>
rationem quæ intus fit, illo tantùm circum
<
lb
/>
ambiente. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001140
">
<
margin.target
id
="
marg115
"/>
Siccitas non
<
lb
/>
eſt niſi hu
<
lb
/>
midi priua
<
lb
/>
tio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001141
">Verùm rurſus dices: ſi frigus nihil eſt
<
lb
/>
actu, ſed ſola caloris priuatio, quomodo
<
lb
/>
frigida refrigerant, vt calida calefaciunt?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001142
">Frigus ſemper eſt cùm multa maria, im
<
lb
/>
poſſibile verò tenuiſſimum aliquid eſſe fri
<
lb
/>
gidum: multa materia impedit, nec ca
<
lb
/>
lo penetrare poſſit neque moueri, quare hoc </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>