1magis arbores, & excæcat quàm nix,
tum etiam quia pruina ſerius aduenit. Nam
nix non niſi hyeme fit, quia tenuis illa
ſubſtantia non facilè congelatur. At ros
facilè congelatur, quia terreus eſt, ideò ſe
rius aduenit pruina quàm nix. Quid dico
ſerius? celerius inchoat tempus pruinæ, &
tardius finitur quàm niuis. Indicium eſt
pruinam circa terram fieri, quòd in domi
bus iuxta vdos parietes fiat: loco enim ro
ris in hyeme fit pruina. Quare neque nix,
neque pruina gelaſcit, neque in grandi
nem vertitur. Oportet enim ad grandinem,
& glaciem faciendam cogi vaporem: at in
niue & pruina aër eſt, igitur neque nix,
neque pruina, dum conſiſtunt, in glaciem,
aut grandinem tranſire poſſunt. Grando
autem altiore loco fit, quàm nix: tum quia
neceſſe eſt æſtate altiorem locum eſſe vbi
frigeat, quàm hyeme: hoc enim ab ini
tio demonſtratum eſt: tum quia vapores
æſtate, ob aëris tenuitatem, & illorum ca
lorem, ac ſubtilitatem, & Solis vim al
tius attolluntur. In grandine autem com
preſſionem fieri neceſſe eſt, vt cogatur in
glaciem. Fit autem quandoque tantæ ma
gnitudinis, vt ingentibus lapidibus æque
tur, & iumenta occidat, & domos diruat.
Commune eſt autem arborum fructus, ac
ſegetes confringere, excutere, atque pro
ſtrare. Sed grandinem abſque ventis gene
rari eſt impoſſibile: nam ſi aër tenuis eſt,
non eſt frigidus, quare gelaſcere non po
teſt vapor, ſi craſſus abſque ventis cogi
non poteſt. Ad grandinem autem & co
gi vaporem ne nix fiat, aut pruina, &
gelaſcere, ne aqua ac pluuia, neceſſe eſt.
Quamobrem nix & grando ſimul vix fieri
queunt. Vtraque autem pluuiæ copulari
poteſt, quoniam quod non congelatur, &
cogitur, pluuia fit, non grando: quod co
gitur dum aër tenuior eſt, quàm vt om
nem prohibeat contractionem, niui vt
pluuia ſociatur. Manifeſtum eſt igitur, &
cum niue, & cum grandine frigora maxi
ma fieri: ſicut hyeme cùm pluit, teporem:
aliter enim nix fieret.
tum etiam quia pruina ſerius aduenit. Nam
nix non niſi hyeme fit, quia tenuis illa
ſubſtantia non facilè congelatur. At ros
facilè congelatur, quia terreus eſt, ideò ſe
rius aduenit pruina quàm nix. Quid dico
ſerius? celerius inchoat tempus pruinæ, &
tardius finitur quàm niuis. Indicium eſt
pruinam circa terram fieri, quòd in domi
bus iuxta vdos parietes fiat: loco enim ro
ris in hyeme fit pruina. Quare neque nix,
neque pruina gelaſcit, neque in grandi
nem vertitur. Oportet enim ad grandinem,
& glaciem faciendam cogi vaporem: at in
niue & pruina aër eſt, igitur neque nix,
neque pruina, dum conſiſtunt, in glaciem,
aut grandinem tranſire poſſunt. Grando
autem altiore loco fit, quàm nix: tum quia
neceſſe eſt æſtate altiorem locum eſſe vbi
frigeat, quàm hyeme: hoc enim ab ini
tio demonſtratum eſt: tum quia vapores
æſtate, ob aëris tenuitatem, & illorum ca
lorem, ac ſubtilitatem, & Solis vim al
tius attolluntur. In grandine autem com
preſſionem fieri neceſſe eſt, vt cogatur in
glaciem. Fit autem quandoque tantæ ma
gnitudinis, vt ingentibus lapidibus æque
tur, & iumenta occidat, & domos diruat.
Commune eſt autem arborum fructus, ac
ſegetes confringere, excutere, atque pro
ſtrare. Sed grandinem abſque ventis gene
rari eſt impoſſibile: nam ſi aër tenuis eſt,
non eſt frigidus, quare gelaſcere non po
teſt vapor, ſi craſſus abſque ventis cogi
non poteſt. Ad grandinem autem & co
gi vaporem ne nix fiat, aut pruina, &
gelaſcere, ne aqua ac pluuia, neceſſe eſt.
Quamobrem nix & grando ſimul vix fieri
queunt. Vtraque autem pluuiæ copulari
poteſt, quoniam quod non congelatur, &
cogitur, pluuia fit, non grando: quod co
gitur dum aër tenuior eſt, quàm vt om
nem prohibeat contractionem, niui vt
pluuia ſociatur. Manifeſtum eſt igitur, &
cum niue, & cum grandine frigora maxi
ma fieri: ſicut hyeme cùm pluit, teporem:
aliter enim nix fieret.
Pluuia quo
modo.
modo.
Nix quo
modo.
modo.
Pruina fri
gidior niue.
Pruina cur
magis occi
dat arbores
quàm nix.
gidior niue.
Pruina cur
magis occi
dat arbores
quàm nix.
Pruina quo
modo fiat.
modo fiat.
Grando quo
modo gene
retur.
modo gene
retur.
At dices quónam pacto in montium ca
cuminibus nix fiet, & quomodo ea erunt
frigidiſſima, cùm ibi à monte reflexio fiat?
Sed nil mirum eſt in ipſo cacumine montis
frigus maximum eſſe, quia cùm aër natura
ſit frigidiſſimus, etiam locus ex quo radij,
reflectuntur inæqualis eſt, vt non ad eun
dem locum reflectantur. Eſt etiam anguſtus,
& ideò parua fit reflexio: tùm verò per ſe
natura frigidus, quoniam lapideus, pars etiam
montis in vmbra poſita: & quod maximum
eſt, partes cacumini vicinæ, quoniam ab
imo vallium, & à plano terræ plurimum
diſtant, ideò ſunt frigidiſſimæ. Flantibus
igitur ventis cùm aër per æquiſtantia fe
ratur, montium cacumina mirum in modum
refrigerari neceſſe eſt: hoc autem in Pro
blematibus a nobis oſtenſum eſt. At cùm
nebulæ altiùs à iugo montis attollantur, li
cet à terra non plus 2000. paſſuum eleuen
tur, quia tamen à iugo montis, hinc fit vt
à plano terræ longè plus diſtent nebulæ: vt
ſi mons quinque millia paſſuum aſcendat,
nebulæ ad 7000. paſſuum quandoque à pla
no terræ fermè diſtent. Tum verò fiunt ni
ues ob nimiam altitudinem nebularum, in
hyeme etiam tepida, aut grando in æſtate.
Commune enim eſt niuibus, grandini, nim
bis, duobus modis fieri: aut ibidem eleua
to vapore, aut alibi, atque eo per ventos
tranſlato. Verùm grando vbicunque fiat non
abſque vento fit: plerunque autem pluribus
inuicem pugnantibus ventis. Aqua autem
difficillimè altius aſcendit, tum quia coge
retur, tum quia grauis ſpontè deſcendit, ſi
non impetu ventorum contineatur. Sed gran
dini contingit, quia non fit niſi cogatur, vt
ſono nolarum perſæpè diſſipetur. Aër enim
altius cum impetu exiguo delatus, prohibet
cogi vaporem. Cùm autem coguntur, deſ
cendunt impetu grauitatis, & ventorum:
parte autem qua aërem ſcindunt, fiunt pla
niores, atque candidiores, vnde tonſuram
habere videntur, vulguſque ignauum ob
id putat cecidiſſe ſacerdotum præcantatio
nibus. Cùm verò vapor accenſus magna vi
lacerat nubes denſatas, fiunt fulgura, & ex
illorum caſu tonitrua. At cùm nebulæ qui
bus niues continentur denſæ non ſint, lace
rari cum impetu nequeunt: quare neque
fulgur, neque tonitru auditur, dum nix deſ
cendit, vt nec hyeme. Si verò hyeme co
ruſcet, & tonitru exaudiatur, pluuia non nix
deſcendit, & perſæpe grando, vt annis pro
ximè præteritis contigit menſe Decembri
bis, & iuxta brumam. Hoc autem quia vapor
calidus aſcendens eam regionem tepefece
rat. Ergo pluuiæ hyeme minimè fiunt, raræ
& breues æſtate. Vere autem cùm plus ſe
quens dies abſumat, quàm prior traxerit
( nam dies poſterior calidior eſt in vere, &
breuiorem habeat noctem ) ob id minus
pluit, quàm autumno: diutius autem quàm
æſtate, ac ſæpius, quàm hyeme. Ex hoc li
quet, cùm plurimum pluerit hyeme, tepi
dam futuram hyemem, ac minus ſalubrem:
ſi æſtate, humidum eſſe aërem, atque ob
id morboſum: ſi vere, frigidum Ver. Au
tumno verò pluuias maximas, ac diutur
nas fieri contingit: vnde creditum eſt hoc
fieri exortu Arcturi, ſed hoc perperàm.
Nam autumno cùm adhuc Sol validus ſit,
multi vapores ſurſum attrahuntur: ſed
cùm ſuccedens dies longiorem præceden
te habeat noctem, & ipſa dies etiam te
pidior, neceſſe eſt cogi vaporem, inde
que deſcendere. Terra autem madefacta
rurſus trahitur quod deſcenderat, vtpote
in terræ ſuperficie hærens, atque etiam
aliquid profundius quod additur, atque
ita fiunt non ſolùm pluuiæ, atque imbres,
ſed etiam nimbi. Hoc autem maximè con
tingit, cùm ex humidiore loco ventis de
latæ nubes initium pluuiæ dederint: aliter
autem ſenſim coguntur, ac ſenſim augen
tur. Si ex alio loco deferantur, repentè ma
gni eſſe incipiunt. Si autem non decidant,
hoc eſt ob vnam trium cauſarum: vel quia
non incipiunt, & tunc ſicciſſimus ille pror
ſus eſt autumnus: vel quia poſtquàm pri
mò deciderint, argue rurſus coactæ nubes
cuminibus nix fiet, & quomodo ea erunt
frigidiſſima, cùm ibi à monte reflexio fiat?
Sed nil mirum eſt in ipſo cacumine montis
frigus maximum eſſe, quia cùm aër natura
ſit frigidiſſimus, etiam locus ex quo radij,
reflectuntur inæqualis eſt, vt non ad eun
dem locum reflectantur. Eſt etiam anguſtus,
& ideò parua fit reflexio: tùm verò per ſe
natura frigidus, quoniam lapideus, pars etiam
montis in vmbra poſita: & quod maximum
eſt, partes cacumini vicinæ, quoniam ab
imo vallium, & à plano terræ plurimum
diſtant, ideò ſunt frigidiſſimæ. Flantibus
igitur ventis cùm aër per æquiſtantia fe
ratur, montium cacumina mirum in modum
refrigerari neceſſe eſt: hoc autem in Pro
blematibus a nobis oſtenſum eſt. At cùm
nebulæ altiùs à iugo montis attollantur, li
cet à terra non plus 2000. paſſuum eleuen
tur, quia tamen à iugo montis, hinc fit vt
à plano terræ longè plus diſtent nebulæ: vt
ſi mons quinque millia paſſuum aſcendat,
nebulæ ad 7000. paſſuum quandoque à pla
no terræ fermè diſtent. Tum verò fiunt ni
ues ob nimiam altitudinem nebularum, in
hyeme etiam tepida, aut grando in æſtate.
Commune enim eſt niuibus, grandini, nim
bis, duobus modis fieri: aut ibidem eleua
to vapore, aut alibi, atque eo per ventos
tranſlato. Verùm grando vbicunque fiat non
abſque vento fit: plerunque autem pluribus
inuicem pugnantibus ventis. Aqua autem
difficillimè altius aſcendit, tum quia coge
retur, tum quia grauis ſpontè deſcendit, ſi
non impetu ventorum contineatur. Sed gran
dini contingit, quia non fit niſi cogatur, vt
ſono nolarum perſæpè diſſipetur. Aër enim
altius cum impetu exiguo delatus, prohibet
cogi vaporem. Cùm autem coguntur, deſ
cendunt impetu grauitatis, & ventorum:
parte autem qua aërem ſcindunt, fiunt pla
niores, atque candidiores, vnde tonſuram
habere videntur, vulguſque ignauum ob
id putat cecidiſſe ſacerdotum præcantatio
nibus. Cùm verò vapor accenſus magna vi
lacerat nubes denſatas, fiunt fulgura, & ex
illorum caſu tonitrua. At cùm nebulæ qui
bus niues continentur denſæ non ſint, lace
rari cum impetu nequeunt: quare neque
fulgur, neque tonitru auditur, dum nix deſ
cendit, vt nec hyeme. Si verò hyeme co
ruſcet, & tonitru exaudiatur, pluuia non nix
deſcendit, & perſæpe grando, vt annis pro
ximè præteritis contigit menſe Decembri
bis, & iuxta brumam. Hoc autem quia vapor
calidus aſcendens eam regionem tepefece
rat. Ergo pluuiæ hyeme minimè fiunt, raræ
& breues æſtate. Vere autem cùm plus ſe
quens dies abſumat, quàm prior traxerit
( nam dies poſterior calidior eſt in vere, &
breuiorem habeat noctem ) ob id minus
pluit, quàm autumno: diutius autem quàm
æſtate, ac ſæpius, quàm hyeme. Ex hoc li
quet, cùm plurimum pluerit hyeme, tepi
dam futuram hyemem, ac minus ſalubrem:
ſi æſtate, humidum eſſe aërem, atque ob
id morboſum: ſi vere, frigidum Ver. Au
tumno verò pluuias maximas, ac diutur
nas fieri contingit: vnde creditum eſt hoc
fieri exortu Arcturi, ſed hoc perperàm.
Nam autumno cùm adhuc Sol validus ſit,
multi vapores ſurſum attrahuntur: ſed
cùm ſuccedens dies longiorem præceden
te habeat noctem, & ipſa dies etiam te
pidior, neceſſe eſt cogi vaporem, inde
que deſcendere. Terra autem madefacta
rurſus trahitur quod deſcenderat, vtpote
in terræ ſuperficie hærens, atque etiam
aliquid profundius quod additur, atque
ita fiunt non ſolùm pluuiæ, atque imbres,
ſed etiam nimbi. Hoc autem maximè con
tingit, cùm ex humidiore loco ventis de
latæ nubes initium pluuiæ dederint: aliter
autem ſenſim coguntur, ac ſenſim augen
tur. Si ex alio loco deferantur, repentè ma
gni eſſe incipiunt. Si autem non decidant,
hoc eſt ob vnam trium cauſarum: vel quia
non incipiunt, & tunc ſicciſſimus ille pror
ſus eſt autumnus: vel quia poſtquàm pri
mò deciderint, argue rurſus coactæ nubes