Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
311
311
312
312
313
313
314
314
315
315
316
316
317
317
318
318
319
319
320
320
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.013950">
                <pb pagenum="664" xlink:href="016/01/311.jpg"/>
              magis arbores, & excæcat quàm nix,
                <lb/>
              tum etiam quia pruina ſerius aduenit. </s>
              <s id="s.013951">Nam
                <lb/>
              nix non niſi hyeme fit, quia tenuis illa
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1869"/>
                <lb/>
              ſubſtantia non facilè congelatur. </s>
              <s id="s.013952">At ros
                <lb/>
              facilè congelatur, quia terreus eſt, ideò ſe­
                <lb/>
              rius aduenit pruina quàm nix. </s>
              <s id="s.013953">Quid dico
                <lb/>
              ſerius? </s>
              <s id="s.013954">celerius inchoat tempus pruinæ, &
                <lb/>
              tardius finitur quàm niuis. </s>
              <s id="s.013955">Indicium eſt
                <lb/>
              pruinam circa terram fieri, quòd in domi­
                <lb/>
              bus iuxta vdos parietes fiat: loco enim ro­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1870"/>
                <lb/>
              ris in hyeme fit pruina. </s>
              <s id="s.013956">Quare neque nix,
                <lb/>
              neque pruina gelaſcit, neque in grandi­
                <lb/>
              nem vertitur. </s>
              <s id="s.013957">Oportet enim ad grandinem,
                <lb/>
              & glaciem faciendam cogi vaporem: at in
                <lb/>
              niue & pruina aër eſt, igitur neque nix,
                <lb/>
              neque pruina, dum conſiſtunt, in glaciem,
                <lb/>
              aut grandinem tranſire poſſunt. </s>
              <s id="s.013958">Grando
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1871"/>
                <lb/>
              autem altiore loco fit, quàm nix: tum quia
                <lb/>
              neceſſe eſt æſtate altiorem locum eſſe vbi
                <lb/>
              frigeat, quàm hyeme: hoc enim ab ini­
                <lb/>
              tio demonſtratum eſt: tum quia vapores
                <lb/>
              æſtate, ob aëris tenuitatem, & illorum ca­
                <lb/>
              lorem, ac ſubtilitatem, & Solis vim al­
                <lb/>
              tius attolluntur. </s>
              <s id="s.013959">In grandine autem com­
                <lb/>
              preſſionem fieri neceſſe eſt, vt cogatur in
                <lb/>
              glaciem. </s>
              <s id="s.013960">Fit autem quandoque tantæ ma­
                <lb/>
              gnitudinis, vt ingentibus lapidibus æque­
                <lb/>
              tur, & iumenta occidat, & domos diruat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013961">Commune eſt autem arborum fructus, ac
                <lb/>
              ſegetes confringere, excutere, atque pro­
                <lb/>
              ſtrare. </s>
              <s id="s.013962">Sed grandinem abſque ventis gene­
                <lb/>
              rari eſt impoſſibile: nam ſi aër tenuis eſt,
                <lb/>
              non eſt frigidus, quare gelaſcere non po­
                <lb/>
              teſt vapor, ſi craſſus abſque ventis cogi
                <lb/>
              non poteſt. </s>
              <s id="s.013963">Ad grandinem autem & co­
                <lb/>
              gi vaporem ne nix fiat, aut pruina, &
                <lb/>
              gelaſcere, ne aqua ac pluuia, neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013964">Quamobrem nix & grando ſimul vix fieri
                <lb/>
              queunt. </s>
              <s id="s.013965">Vtraque autem pluuiæ copulari
                <lb/>
              poteſt, quoniam quod non congelatur, &
                <lb/>
              cogitur, pluuia fit, non grando: quod co­
                <lb/>
              gitur dum aër tenuior eſt, quàm vt om­
                <lb/>
              nem prohibeat contractionem, niui vt
                <lb/>
              pluuia ſociatur. </s>
              <s id="s.013966">Manifeſtum eſt igitur, &
                <lb/>
              cum niue, & cum grandine frigora maxi­
                <lb/>
              ma fieri: ſicut hyeme cùm pluit, teporem:
                <lb/>
              aliter enim nix fieret. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013967">
                <margin.target id="marg1867"/>
              Pluuia quo­
                <lb/>
              modo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013968">
                <margin.target id="marg1868"/>
              Nix quo­
                <lb/>
              modo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013969">
                <margin.target id="marg1869"/>
              Pruina fri­
                <lb/>
              gidior niue.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013970">Pruina cur
                <lb/>
              magis occi­
                <lb/>
              dat arbores
                <lb/>
              quàm nix.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013971">
                <margin.target id="marg1870"/>
              Pruina quo­
                <lb/>
              modo fiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.013972">
                <margin.target id="marg1871"/>
              Grando quo­
                <lb/>
              modo gene­
                <lb/>
              retur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.013973">At dices quónam pacto in montium ca­
                <lb/>
              cuminibus nix fiet, & quomodo ea erunt
                <lb/>
              frigidiſſima, cùm ibi à monte reflexio fiat?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013974">Sed nil mirum eſt in ipſo cacumine montis
                <lb/>
              frigus maximum eſſe, quia cùm aër natura
                <lb/>
              ſit frigidiſſimus, etiam locus ex quo radij,
                <lb/>
              reflectuntur inæqualis eſt, vt non ad eun­
                <lb/>
              dem locum reflectantur. </s>
              <s id="s.013975">Eſt etiam anguſtus,
                <lb/>
              & ideò parua fit reflexio: tùm verò per ſe
                <lb/>
              natura frigidus, quoniam lapideus, pars etiam
                <lb/>
              montis in vmbra poſita: & quod maximum
                <lb/>
              eſt, partes cacumini vicinæ, quoniam ab
                <lb/>
              imo vallium, & à plano terræ plurimum
                <lb/>
              diſtant, ideò ſunt frigidiſſimæ. </s>
              <s id="s.013976">Flantibus
                <lb/>
              igitur ventis cùm aër per æquiſtantia fe­
                <lb/>
              ratur, montium cacumina mirum in modum
                <lb/>
              refrigerari neceſſe eſt: hoc autem in Pro­
                <lb/>
              blematibus a nobis oſtenſum eſt. </s>
              <s id="s.013977">At cùm
                <lb/>
              nebulæ altiùs à iugo montis attollantur, li­
                <lb/>
              cet à terra non plus 2000. paſſuum eleuen­
                <lb/>
              tur, quia tamen à iugo montis, hinc fit vt
                <lb/>
              à plano terræ longè plus diſtent nebulæ: vt
                <lb/>
              ſi mons quinque millia paſſuum aſcendat,
                <lb/>
              nebulæ ad 7000. paſſuum quandoque à pla­
                <lb/>
              no terræ fermè diſtent. </s>
              <s id="s.013978">Tum verò fiunt ni­
                <lb/>
              ues ob nimiam altitudinem nebularum, in
                <lb/>
              hyeme etiam tepida, aut grando in æſtate.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013979">Commune enim eſt niuibus, grandini, nim­
                <lb/>
              bis, duobus modis fieri: aut ibidem eleua­
                <lb/>
              to vapore, aut alibi, atque eo per ventos
                <lb/>
              tranſlato. </s>
              <s id="s.013980">Verùm grando vbicunque fiat non
                <lb/>
              abſque vento fit: plerunque autem pluribus
                <lb/>
              inuicem pugnantibus ventis. </s>
              <s id="s.013981">Aqua autem
                <lb/>
              difficillimè altius aſcendit, tum quia coge­
                <lb/>
              retur, tum quia grauis ſpontè deſcendit, ſi
                <lb/>
              non impetu ventorum contineatur. </s>
              <s id="s.013982">Sed
                <expan abbr="grã-dini">gran­
                  <lb/>
                dini</expan>
              contingit, quia non fit niſi cogatur, vt
                <lb/>
              ſono nolarum perſæpè diſſipetur. </s>
              <s id="s.013983">Aër enim
                <lb/>
              altius cum impetu exiguo delatus, prohibet
                <lb/>
              cogi vaporem. </s>
              <s id="s.013984">Cùm autem coguntur, deſ­
                <lb/>
              cendunt impetu grauitatis, & ventorum:
                <lb/>
              parte autem qua aërem ſcindunt, fiunt pla­
                <lb/>
              niores, atque candidiores, vnde tonſuram
                <lb/>
              habere videntur, vulguſque ignauum ob
                <lb/>
              id putat cecidiſſe ſacerdotum præcantatio­
                <lb/>
              nibus. </s>
              <s id="s.013985">Cùm verò vapor accenſus magna vi
                <lb/>
              lacerat nubes denſatas, fiunt fulgura, & ex
                <lb/>
              illorum caſu tonitrua. </s>
              <s id="s.013986">At cùm nebulæ qui­
                <lb/>
              bus niues continentur denſæ non ſint, lace­
                <lb/>
              rari cum impetu nequeunt: quare neque
                <lb/>
              fulgur, neque tonitru auditur, dum nix deſ­
                <lb/>
              cendit, vt nec hyeme. </s>
              <s id="s.013987">Si verò hyeme co­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1872"/>
                <lb/>
              ruſcet, & tonitru exaudiatur, pluuia non nix
                <lb/>
              deſcendit, & perſæpe grando, vt annis pro­
                <lb/>
              ximè præteritis contigit menſe Decembri
                <lb/>
              bis, & iuxta brumam. </s>
              <s id="s.013988">Hoc autem quia vapor
                <lb/>
              calidus aſcendens eam regionem tepefece­
                <lb/>
              rat. </s>
              <s id="s.013989">Ergo pluuiæ hyeme minimè fiunt, raræ
                <lb/>
              & breues æſtate. </s>
              <s id="s.013990">Vere autem cùm plus ſe­
                <lb/>
              quens dies abſumat, quàm prior traxerit
                <lb/>
              ( nam dies poſterior calidior eſt in vere, &
                <lb/>
              breuiorem habeat noctem ) ob id minus
                <lb/>
              pluit, quàm autumno: diutius autem quàm
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1873"/>
                <lb/>
              æſtate, ac ſæpius, quàm hyeme. </s>
              <s id="s.013991">Ex hoc li­
                <lb/>
              quet, cùm plurimum pluerit hyeme, tepi­
                <lb/>
              dam futuram hyemem, ac minus ſalubrem:
                <lb/>
              ſi æſtate, humidum eſſe aërem, atque ob
                <lb/>
              id morboſum: ſi vere, frigidum Ver. </s>
              <s id="s.013992">Au­
                <lb/>
              tumno verò pluuias maximas, ac diutur­
                <lb/>
              nas fieri contingit: vnde creditum eſt hoc
                <lb/>
              fieri exortu Arcturi, ſed hoc perperàm.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.013993">Nam autumno cùm adhuc Sol validus ſit,
                <lb/>
              multi vapores ſurſum attrahuntur: ſed
                <lb/>
              cùm ſuccedens dies longiorem præceden­
                <lb/>
              te habeat noctem, & ipſa dies etiam te­
                <lb/>
              pidior, neceſſe eſt cogi vaporem, inde­
                <lb/>
              que deſcendere. </s>
              <s id="s.013994">Terra autem madefacta
                <lb/>
              rurſus trahitur quod deſcenderat, vtpote
                <lb/>
              in terræ ſuperficie hærens, atque etiam
                <lb/>
              aliquid profundius quod additur, atque
                <lb/>
              ita fiunt non ſolùm pluuiæ, atque imbres,
                <lb/>
              ſed etiam nimbi. </s>
              <s id="s.013995">Hoc autem maximè con­
                <lb/>
              tingit, cùm ex humidiore loco ventis de­
                <lb/>
              latæ nubes initium pluuiæ dederint: aliter
                <lb/>
              autem ſenſim coguntur, ac ſenſim augen­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.013996">Si ex alio loco deferantur, repentè ma­
                <lb/>
              gni eſſe incipiunt. </s>
              <s id="s.013997">Si autem non decidant,
                <lb/>
              hoc eſt ob vnam trium cauſarum: vel quia
                <lb/>
              non incipiunt, & tunc ſicciſſimus ille pror­
                <lb/>
              ſus eſt autumnus: vel quia poſtquàm pri­
                <lb/>
              mò deciderint, argue rurſus coactæ nubes </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>