Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
311
311
312
312
313
313
314
314
315
315
316
316
317
317
318
318
319
319
320
320
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014087">
                <pb pagenum="667" xlink:href="016/01/314.jpg"/>
              partibus ſex, aut paulò pluribus vltra æqui­
                <lb/>
              noctium verſus auſtrum, ex Ptolemæi ſen­
                <lb/>
              tentia: quanquam ille montes Lunæ addu­
                <lb/>
              cat. </s>
              <s id="s.014088">Inde
                <expan abbr="progrediẽs">progrediens</expan>
              ex altiſſimis locis
                <expan abbr="deſcẽ-dit">deſcen­
                  <lb/>
                dit</expan>
              fragore maximo, atque id bis. </s>
              <s id="s.014089">Vocant lo­
                <lb/>
              ca hæc confragoſa cataractas: ſunt enim al­
                <lb/>
              tiora montium loca, è quibus deſcendit flu­
                <lb/>
              uius ſpuma maxima. </s>
              <s id="s.014090">Harum altera maior,
                <lb/>
              reliqua vocatur minor. </s>
              <s id="s.014091">Poſt quas in modum
                <lb/>
              maximi latus diffunditur, concipiens inſu­
                <lb/>
              las ſeptingentas, quarum maxima Meroë
                <lb/>
              vocatur, vltra Cancri circulum verſus æqui­
                <lb/>
              noctialem partibus circiter nouem: in qua
                <lb/>
              etiam ciuitas eiuſdem nominis eſt. </s>
              <s id="s.014092">Pòſt col­
                <lb/>
              lectus denuò, in alueumque rediens proce­
                <lb/>
              dit ſeptem oſtiis in mare: ab initio vbi ori­
                <lb/>
              tur vſquequo mare attingit, rectà progre­
                <lb/>
              diens ex Auſtro in Boream. </s>
              <s id="s.014093">In Nilum pauci,
                <lb/>
              vel omninò nulli influunt fluuij. </s>
              <s id="s.014094">Sed 17. die
                <lb/>
              Iunij poſtquam Sol apogeum ſuum ſupera­
                <lb/>
              uit, incipit intumeſcere, exienſque pro­
                <lb/>
              prium alueum, Ægypti terram inundat ac
                <lb/>
              tegit, ſic vt feræ pleræque intereant, iumen­
                <lb/>
              ta, & homines altioribus ſe locis tueantur:
                <lb/>
              creſcitque hæc inundatio 40. diebus, donec
                <lb/>
              ſcilicet Sol ad medium Leonis peruenerit:
                <lb/>
              ab ea die totidem diebus decreſcens, Ægyp­
                <lb/>
              tum ſiccam relinquit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1882"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014095">
                <margin.target id="marg1881"/>
              Nilus cur
                <lb/>
              inundet
                <lb/>
              Ægytum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014096">
                <margin.target id="marg1882"/>
              Cauſæ tres
                <lb/>
              generales
                <lb/>
              inundatio­
                <lb/>
              num.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014097">Hæc igitur ita ſe habent. </s>
              <s id="s.014098">Verùm ante­
                <lb/>
              quam cauſam horum inquiramus, generali­
                <lb/>
              ter inundationum ratio quærenda eſt: nam &
                <lb/>
              alij fluuij agros inundant, vt Eridamus in
                <lb/>
              Italia, & Pannonia Hiſter ſeu Danubius.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014099">Omnis igitur inundationis cauſa, aut eſt
                <lb/>
              humilitas riparum, aut copia aquarum, aut
                <lb/>
              ventus aduerſus mortui aquæ, vel etiam
                <lb/>
              tranuerſus, aut maris æſtus atque recurſus
                <lb/>
              prohibens aquam in mare effundi. </s>
              <s id="s.014100">Humili­
                <lb/>
              tas riparum fit dehiſcente terra. </s>
              <s id="s.014101">Sed aqua­
                <lb/>
              rum copia fit vel aucto fonte, vel niuibus
                <lb/>
              liqueſcentibus, aut pluuiis. </s>
              <s id="s.014102">Venti verò dum
                <lb/>
              aduerſus aquæ motum feruntur, prohibent
                <lb/>
              ad eam effluere, & cogentes eam intumeſ­
                <lb/>
              cere flumen faciunt: effunditurque aqua
                <lb/>
              etiam quandoque ex artioribus ripis. </s>
              <s id="s.014103">Quili­
                <lb/>
              bet autem ventus aquas mouet, quia vel deſ­
                <lb/>
              cendit ( vel rectà fertur. </s>
              <s id="s.014104">Qui deſcendit,
                <lb/>
              aquam exagitat, vtpote AC, dum enim de­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.314.1.jpg" xlink:href="016/01/314/1.jpg" number="159"/>
                <lb/>
              primit verſus E, pars, CE, locum occupans,
                <lb/>
              occupat EF, igitur pars EF, aſcendit ad FG,
                <lb/>
              atque ita aqua intumeſcit, & effunditur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014105">Quòd ſi ventus rectà procedat ex BC, quia
                <lb/>
              locus F, eſt altior H, aqua impellitur. </s>
              <s id="s.014106">Aqua
                <lb/>
              enim rotunda eſt, vt in vrceis vides. </s>
              <s id="s.014107">Qua
                <lb/>
              etiam ex cauſa flumina, & lacus procul vi­
                <lb/>
              dentur: aut enim ex alto ſpectamus, ob id­
                <lb/>
              que videmus aquas: aut ex plano, videmuſ­
                <lb/>
              que etiam, quoniam aqua rotunda eſt. </s>
              <s id="s.014108">Ma­
                <lb/>
              nifectum eſt autem quòd duplex eſt motus
                <lb/>
              rectus: alter quidam mathematicus, qui
                <lb/>
              fit per breuiorem lineam, & hic fit ab im­
                <lb/>
              pulſu, atque ſic venti mouentur: alter ſecun­
                <lb/>
              dùm naturam, atque hic eſt qualis aquæ in
                <lb/>
              circuli periferia. </s>
              <s id="s.014109">Cùm igitur aqua motu cir­
                <lb/>
              culari moueatur, ventus recto, ex quocunque
                <lb/>
              vento neceſſe eſt fieri perturbationem in
                <lb/>
              aqua. </s>
              <s id="s.014110">Rotunditas igitur aquæ tempeſtatum
                <lb/>
              cauſa eſt. </s>
              <s id="s.014111">Cùm verò vel a latere, vel aduer­
                <lb/>
              ſus motum aquæ flat, & magnus fuerit, fiet
                <lb/>
              inundatio: & vbi latitudo ſit ad, tempeſtas.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014112">Semper autem ventus in flumine aliqua in
                <lb/>
              parte, vel ex aduerſo fluminis, vel à latere
                <lb/>
              flat, quia flumen ſinuosè torquetur, vt an­
                <lb/>
              gues: ideò niſi ventus fuerit admodum le­
                <lb/>
              nis, aut aqua pauca, inundatio aliqua in par­
                <lb/>
              te fiet. </s>
              <s id="s.014113">Velut flumen ſit ABC, ventus rectà
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.314.2.jpg" xlink:href="016/01/314/2.jpg" number="160"/>
                <lb/>
              ex DE, feratur, tranuerſim quidem in FGH,
                <lb/>
              feretur, & ſi aqua plurima fuerit, inundatio­
                <lb/>
              nem pariet, aliter non. </s>
              <s id="s.014114">At qui fertur ex D, in
                <lb/>
              CB, cùm aduerſus aquæ motum neceſſariò
                <lb/>
              inundationem pariet. </s>
              <s id="s.014115">Ob id igitur flante
                <lb/>
              vento aliquibus in locis inundatio fit, aliis
                <lb/>
              in locis ſiccantur flumina, fit igitur inunda­
                <lb/>
              tio maior, aut ob aquarum multitudinem,
                <lb/>
              aut venti magnitudinem, aut quia ſurſum
                <lb/>
              venit impellens vi aquas, atque quaſi effo­
                <lb/>
              diens, & hauriens illas. </s>
              <s id="s.014116">Eadem ratio tempe­
                <lb/>
              ſtatum igitur, & magnitudinis earum ſcili­
                <lb/>
              cet aquarum multitudo: vnde maior in mari,
                <lb/>
              quàm lacubus, & lacubus quàm fluuiis, &
                <lb/>
              magnis fluuiis, quàm paruis. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014117">Cùm igitur ventus vnus fuerit, & rectà
                <arrow.to.target n="marg1883"/>
                <lb/>
              proceſſerit, vt ſecundum BC, lineam prioris
                <lb/>
              figuræ, non ſubmergetur. </s>
              <s id="s.014118">Si verò obliquus,
                <lb/>
              id eſt, ex alto deſcenderit: tunc immenſam
                <lb/>
              aquarum copiam voluens periculum ingens
                <lb/>
              affert. </s>
              <s id="s.014119">Quòd ſi duo fuerint contrarij, vt AF,
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.314.3.jpg" xlink:href="016/01/314/3.jpg" number="161"/>
                <lb/>
              & BF, ſubmergetur nauis, quoniam non po­
                <lb/>
              terit procedere altero illum contra niten­
                <lb/>
              te: & ſi nauis ferantur ex C, in F, ventis
                <lb/>
              latera verberantibus, ſubuerteretur. </s>
              <s id="s.014120">Me­
                <lb/>
              lius verò eſt: vt nauis feratur ex D, in F,
                <lb/>
              vbi A F, ventus ſit validior BF: ſemper
                <lb/>
              enim tutior eſt nauis, quæ ſecundùm ven­
                <lb/>
              tum validiore fertur, quàm quæ aduer­
                <lb/>
              ſus, Quòd ſi tres venti fuerint, A F, B F,
                <lb/>
              & E F, aliquiſque eorum ex alto veniat,
                <lb/>
              validior autem ſit AF, omninò neceſſe eſt
                <lb/>
              nauim ſubmergi, quoniam ſecundùm DF,
                <lb/>
              ferri non poteſt, quia ab EF, vento euer­
                <lb/>
              teretur. </s>
              <s id="s.014121">Neque ſecundum EF, euerte­
                <lb/>
              tur enim ab AF, Secundum G F, autem
                <lb/>
              ferri non poteſt, reluctante F E. </s>
              <s id="s.014122">In </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>