1ratione procedit.
Tertium, quod nec à cor
pore, nec in corpore, ſed in animo fit, voca
túrque afflatus. In omni mutatione, quod agit
corruptioni eſt obnoxium. Influxus autem
ab immortali corpore, afflatus autem ab im
mortali nec corpore: hiſque hæc tria inter
ſe differunt. Afflatus etiam docet, influxus
impellit. An verò cœlorum idem ſit cen
trum, an mundi infiniti, ad libros de Æterni
tatis arcanis rurſus ſpectat. In hoc vero vno
ipſo Deum eſſe aliquem omninò neceſſe eſt.
Nam neque ordo Vniuerſi conſtare poſſet,
nullo rectore gubernante, cùm materia caſu
ſolùm recta, diuturnam rerum ſeriem tueri
non poſſit. Multò minùs conſtructio tam
elegans, tam abſoluta, atque vnicuique fini
adeò congrua, non ſolùm opifice prudenti,
ſed etiam ſapientiſſimo, qualis Deus eſt,
prorſus indigebat. Eſt etiam ſtatus in omni
cauſarum genere, qui ad alium pertingere
non poteſt, quàm ad Deum. Atque hæ tres
rationes omnino demonſtrant non ſolùm
Deum eſſe, ſed ſapientiſſimum etiam, ac cun
cta ſcientém. Quod ſuadent etiam multa: vt
prodigia futurorum nuncia, quæ non niſi ab
eo, qui ventura nouerit, fieri queunt: & men
tis humanæ origo, quæ à meliore quodam
opifice proficiſcitur. Nihil autem melius
mente, quòd non intelligat. Et conſcientia
facinorum, quę homines torquet. quaſi nobis
naturaliter inſitus ſit timor, & reuerentia
quædam melioris cuiuſdam opificis atque re
gis. Ciuitatum etiam ſocietates non adeò
eſſent diuturnæ, nec qui eas violant, obnoxij
pœnis numinis, abſque numine vllo. Homi
nibus etiam omnibus, quamvis de Dei eſſen
tia diſſideant, communi conſenſu opinio,
cultúſque Dei hæſit, atque id ab orbis me
moria. Diſcrimen quoque honeſti, & turpis,
boni, & mali, virtutis ac vitiorum, tum ſeries
tanta ac ordo adeò admirabilis numerorum
ab aliqua prima mente, ab aliquo primo bo
no, ab aliquo primo ordine ducunt originem.
Hæc igitur tot tantáque ſunt, quæ Deum non
eſſe ſolum, ſed qualis, quantúſque ſit, oſten
dunt. Quòd ſi is non curat vnumquodque,
cùm res non ſint præter ſingularia: ſingula
ribus pereuntibus, peribunt & ſpecies. Vel
igitur ſuſtinentur ſingularia ordine quodam
Vniuerſi, quem Fatum vocamus: aut ſi non
ex putredine ſpecies poterunt inſtaurari. Horum
veriſimilius eſt, Deo ſingularia cognoſcente
ordino quodam vniuerſi manere cuncta, quan
doquidem ſpecies interire apud Philoſophos,
abſurdum eſt. Deus igitur omnia nouit. Sed
vnde ſortes, an ab illo? minimè, ſed ab afflatu
quandoque. Lex tamen noſtra ſortes à Deo
immitti, & gubernari affirmat. Vti eis licet
ad euitandam calumniam vel offenſionem,
cùm inter æquales contentio fuerit. Nobiliſ
ſimi generis eſt geomantica mirabili certè
ratione conſtructa, de qua libri circumferun
tur nomine Petri Apponenſis, celebres. Et
quamvis quidem amici noſtri non parùm lu
dendo his profecerint, ſeu fiducia, ſeu proprio
ſydere ad diuinandum, ſeu dæmonum præſi
dio adiuti, attamen illarum omnium incon
ſtantiam in quarto de Sapientia libro decla
rauimus. Et Diogenes dicere ſolebat, cùm
hoc genus hominum aruſpicum, aut ſorte
futura prædicentium intueor, parùm abeſſe
homines à belluis exiſtimo: cùm medicos aut
pictores, parùm diis. Hæc igitur de vniuerſa
rerum natura dicta ſunt, non vt pleraque per
ſequeremur, aut magnam partem earum, ſed
vt omnium quaſi exempla, ſemina, principiá
que doceremus. Etenim fi quis, quæ mente
aſſequi non valet, quæque arte mira conſtare
putat, quàm facilè, & vt ita dicam, nullo ar
tificio à natura fiant, intelligat, non ſolùm
deſinet admirari, & plurima vnius exemplo
cognoſcet, ſed etiam à naturæ operibus ad
artem traducens, & ipſe haud magno labore
admiranda aliis fabricabit. Sit autem pro in
numeris vnum tale exemplum.
pore, nec in corpore, ſed in animo fit, voca
túrque afflatus. In omni mutatione, quod agit
corruptioni eſt obnoxium. Influxus autem
ab immortali corpore, afflatus autem ab im
mortali nec corpore: hiſque hæc tria inter
ſe differunt. Afflatus etiam docet, influxus
impellit. An verò cœlorum idem ſit cen
trum, an mundi infiniti, ad libros de Æterni
tatis arcanis rurſus ſpectat. In hoc vero vno
ipſo Deum eſſe aliquem omninò neceſſe eſt.
Nam neque ordo Vniuerſi conſtare poſſet,
nullo rectore gubernante, cùm materia caſu
ſolùm recta, diuturnam rerum ſeriem tueri
non poſſit. Multò minùs conſtructio tam
elegans, tam abſoluta, atque vnicuique fini
adeò congrua, non ſolùm opifice prudenti,
ſed etiam ſapientiſſimo, qualis Deus eſt,
prorſus indigebat. Eſt etiam ſtatus in omni
cauſarum genere, qui ad alium pertingere
non poteſt, quàm ad Deum. Atque hæ tres
rationes omnino demonſtrant non ſolùm
Deum eſſe, ſed ſapientiſſimum etiam, ac cun
cta ſcientém. Quod ſuadent etiam multa: vt
prodigia futurorum nuncia, quæ non niſi ab
eo, qui ventura nouerit, fieri queunt: & men
tis humanæ origo, quæ à meliore quodam
opifice proficiſcitur. Nihil autem melius
mente, quòd non intelligat. Et conſcientia
facinorum, quę homines torquet. quaſi nobis
naturaliter inſitus ſit timor, & reuerentia
quædam melioris cuiuſdam opificis atque re
gis. Ciuitatum etiam ſocietates non adeò
eſſent diuturnæ, nec qui eas violant, obnoxij
pœnis numinis, abſque numine vllo. Homi
nibus etiam omnibus, quamvis de Dei eſſen
tia diſſideant, communi conſenſu opinio,
cultúſque Dei hæſit, atque id ab orbis me
moria. Diſcrimen quoque honeſti, & turpis,
boni, & mali, virtutis ac vitiorum, tum ſeries
tanta ac ordo adeò admirabilis numerorum
ab aliqua prima mente, ab aliquo primo bo
no, ab aliquo primo ordine ducunt originem.
Hæc igitur tot tantáque ſunt, quæ Deum non
eſſe ſolum, ſed qualis, quantúſque ſit, oſten
dunt. Quòd ſi is non curat vnumquodque,
cùm res non ſint præter ſingularia: ſingula
ribus pereuntibus, peribunt & ſpecies. Vel
igitur ſuſtinentur ſingularia ordine quodam
Vniuerſi, quem Fatum vocamus: aut ſi non
ex putredine ſpecies poterunt inſtaurari. Horum
veriſimilius eſt, Deo ſingularia cognoſcente
ordino quodam vniuerſi manere cuncta, quan
doquidem ſpecies interire apud Philoſophos,
abſurdum eſt. Deus igitur omnia nouit. Sed
vnde ſortes, an ab illo? minimè, ſed ab afflatu
quandoque. Lex tamen noſtra ſortes à Deo
immitti, & gubernari affirmat. Vti eis licet
ad euitandam calumniam vel offenſionem,
cùm inter æquales contentio fuerit. Nobiliſ
ſimi generis eſt geomantica mirabili certè
ratione conſtructa, de qua libri circumferun
tur nomine Petri Apponenſis, celebres. Et
quamvis quidem amici noſtri non parùm lu
dendo his profecerint, ſeu fiducia, ſeu proprio
ſydere ad diuinandum, ſeu dæmonum præſi
dio adiuti, attamen illarum omnium incon
ſtantiam in quarto de Sapientia libro decla
rauimus. Et Diogenes dicere ſolebat, cùm
hoc genus hominum aruſpicum, aut ſorte
futura prædicentium intueor, parùm abeſſe
homines à belluis exiſtimo: cùm medicos aut
pictores, parùm diis. Hæc igitur de vniuerſa
rerum natura dicta ſunt, non vt pleraque per
ſequeremur, aut magnam partem earum, ſed
vt omnium quaſi exempla, ſemina, principiá
que doceremus. Etenim fi quis, quæ mente
aſſequi non valet, quæque arte mira conſtare
putat, quàm facilè, & vt ita dicam, nullo ar
tificio à natura fiant, intelligat, non ſolùm
deſinet admirari, & plurima vnius exemplo
cognoſcet, ſed etiam à naturæ operibus ad
artem traducens, & ipſe haud magno labore
admiranda aliis fabricabit. Sit autem pro in
numeris vnum tale exemplum.
Zeilam inſu
la, terreſtris
quidam pa
radiſus.
la, terreſtris
quidam pa
radiſus.
Vides papillionum alas, quàm pulchrè, &
ad amuſſim coloribus diſtinctæ ſint? tum par
dorum, pantherarum, felium, tótque aliorum
animalium pelles, quod & ars etiam noſtris
temporibus nimis ſagax cœpit imitari, dum
muſtellarum earum, quas à varietate varios
appellant, pelles purpureo colore tingunt,
non ſolùm iucundo, ſed etiam ſalubri inuen
to. Sed ad rem redeo. Quid florum tot ſpecies
adeò elaboratas, vt ſumma diligentia, nec pi
ctor inſignis ad vnguem eos exprimat? Quid
igitur, an ab opifice natura intellectus, &
ſenſus experte, hæc quæ propriè ad ſenſum
atque eundem valdè purum pertinere viden
tur, facta erunt, aut fieri potuerunt, an ſummi
opificis cura, tam paruis ac numeroſis rebus
deſtinabitur? Ille flores cyclaminis, trigemi
nóſque Iouis, goſſipij, iridis, colchici, ericæ,
hyoſcyami, tótque aliarum herbarum? illene
culmos albi ellebori, aut totam denique
pæoniam nobis diſtinguet? abſit. Sed quo
modo ſine arte vlla tantum artificium fiat,
intellige. Quæcunque fortuna miſta ſunt,
quomodocunque coloribus diſtinguantur, ac
abſque vlla ratione, ſeu creſcant, ſeu diuidan
tur æqualiter ſeu inflentur, formam colori
bus diſtinctam, exornatámque ad amuſſim ac
depictam pulchrè admodum præferunt. Di
uiduntur igitur papilionum alæ, & florum fo
lia, creſcúntque, & intumeſcunt velut vitrea
vaſa. Cùm enim albo maſſa, quaſi obiter di
ſtinguatur inflata, colores illos reddit æqua
libus diſtinctos interuallis. Iam vides, ſi quis
depictam velit tabellam, teſſellatóque po
tiùs labore variatam efficere, miſtis fortuitò
coloribus in maſſam, eáque per tranſuerſum
diuiſa æqualibus altitudinibus, fruſta dura
ta tabulæ pulcherrimæ formam referent, &
opus æternum reddent, cùm non vt colores
eluantur. Ergo vides vt in his imago reluceat
vniuerſi: vt enim multa ex vno, & ex æquali
inæqualia, ex fortuitis artificioſa, ex inordi
natis ordinata: ita ex vno Deo omnium opi
fice ſummo & conſtanti, facili quadam æqua
litate tam multa prodeunt. Videtur autem
ex vnitate binarius primùm proficiſci, quod
in cœlo obſeruare licet, neque enim tam
ſimpliciter vnum eſſe poteſt, quin in eo duos
motus primos effingere, imò & contemplari
liceat. Sed de his aliàs.
ad amuſſim coloribus diſtinctæ ſint? tum par
dorum, pantherarum, felium, tótque aliorum
animalium pelles, quod & ars etiam noſtris
temporibus nimis ſagax cœpit imitari, dum
muſtellarum earum, quas à varietate varios
appellant, pelles purpureo colore tingunt,
non ſolùm iucundo, ſed etiam ſalubri inuen
to. Sed ad rem redeo. Quid florum tot ſpecies
adeò elaboratas, vt ſumma diligentia, nec pi
ctor inſignis ad vnguem eos exprimat? Quid
igitur, an ab opifice natura intellectus, &
ſenſus experte, hæc quæ propriè ad ſenſum
atque eundem valdè purum pertinere viden
tur, facta erunt, aut fieri potuerunt, an ſummi
opificis cura, tam paruis ac numeroſis rebus
deſtinabitur? Ille flores cyclaminis, trigemi
nóſque Iouis, goſſipij, iridis, colchici, ericæ,
hyoſcyami, tótque aliarum herbarum? illene
culmos albi ellebori, aut totam denique
pæoniam nobis diſtinguet? abſit. Sed quo
modo ſine arte vlla tantum artificium fiat,
intellige. Quæcunque fortuna miſta ſunt,
quomodocunque coloribus diſtinguantur, ac
abſque vlla ratione, ſeu creſcant, ſeu diuidan
tur æqualiter ſeu inflentur, formam colori
bus diſtinctam, exornatámque ad amuſſim ac
depictam pulchrè admodum præferunt. Di
uiduntur igitur papilionum alæ, & florum fo
lia, creſcúntque, & intumeſcunt velut vitrea
vaſa. Cùm enim albo maſſa, quaſi obiter di
ſtinguatur inflata, colores illos reddit æqua
libus diſtinctos interuallis. Iam vides, ſi quis
depictam velit tabellam, teſſellatóque po
tiùs labore variatam efficere, miſtis fortuitò
coloribus in maſſam, eáque per tranſuerſum
diuiſa æqualibus altitudinibus, fruſta dura
ta tabulæ pulcherrimæ formam referent, &
opus æternum reddent, cùm non vt colores
eluantur. Ergo vides vt in his imago reluceat
vniuerſi: vt enim multa ex vno, & ex æquali
inæqualia, ex fortuitis artificioſa, ex inordi
natis ordinata: ita ex vno Deo omnium opi
fice ſummo & conſtanti, facili quadam æqua
litate tam multa prodeunt. Videtur autem
ex vnitate binarius primùm proficiſci, quod
in cœlo obſeruare licet, neque enim tam
ſimpliciter vnum eſſe poteſt, quin in eo duos
motus primos effingere, imò & contemplari
liceat. Sed de his aliàs.