Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
311
311
312
312
313
313
314
314
315
315
316
316
317
317
318
318
319
319
320
320
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014215">
                <pb pagenum="670" xlink:href="016/01/317.jpg"/>
              ratione procedit. </s>
              <s id="s.014216">Tertium, quod nec à cor­
                <lb/>
              pore, nec in corpore, ſed in animo fit,
                <expan abbr="voca-túrq;">voca­
                  <lb/>
                túrque</expan>
              afflatus. </s>
              <s id="s.014217">In omni mutatione, quod agit
                <lb/>
              corruptioni eſt obnoxium. </s>
              <s id="s.014218">Influxus autem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1893"/>
                <lb/>
              ab immortali corpore, afflatus autem ab im­
                <lb/>
              mortali nec corpore: hiſque hæc tria inter
                <lb/>
              ſe differunt. </s>
              <s id="s.014219">Afflatus etiam docet, influxus
                <lb/>
              impellit. </s>
              <s id="s.014220">An verò cœlorum idem ſit cen­
                <lb/>
              trum, an mundi infiniti, ad libros de Æterni­
                <lb/>
              tatis arcanis rurſus ſpectat. </s>
              <s id="s.014221">In hoc vero vno
                <lb/>
              ipſo Deum eſſe aliquem omninò neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014222">Nam neque ordo Vniuerſi conſtare poſſet,
                <lb/>
              nullo rectore gubernante, cùm materia caſu
                <lb/>
              ſolùm recta, diuturnam rerum ſeriem tueri
                <lb/>
              non poſſit. </s>
              <s id="s.014223">Multò minùs conſtructio tam
                <lb/>
              elegans, tam abſoluta, atque vnicuique fini
                <lb/>
              adeò congrua, non ſolùm opifice prudenti,
                <lb/>
              ſed etiam ſapientiſſimo, qualis Deus eſt,
                <lb/>
              prorſus indigebat. </s>
              <s id="s.014224">Eſt etiam ſtatus in omni
                <lb/>
              cauſarum genere, qui ad alium pertingere
                <lb/>
              non poteſt, quàm ad Deum. </s>
              <s id="s.014225">Atque hæ tres
                <lb/>
              rationes omnino demonſtrant non ſolùm
                <lb/>
              Deum eſſe, ſed ſapientiſſimum etiam, ac cun­
                <lb/>
              cta ſcientém. </s>
              <s id="s.014226">Quod ſuadent etiam multa: vt
                <lb/>
              prodigia futurorum nuncia, quæ non niſi ab
                <lb/>
              eo, qui ventura nouerit, fieri queunt: & men­
                <lb/>
              tis humanæ origo, quæ à meliore quodam
                <lb/>
              opifice proficiſcitur. </s>
              <s id="s.014227">Nihil autem melius
                <lb/>
              mente, quòd non intelligat. </s>
              <s id="s.014228">Et conſcientia
                <lb/>
              facinorum, quę homines torquet. </s>
              <s id="s.014229">quaſi nobis
                <lb/>
              naturaliter inſitus ſit timor, & reuerentia
                <lb/>
              quædam melioris cuiuſdam opificis atque re­
                <lb/>
              gis. </s>
              <s id="s.014230">Ciuitatum etiam ſocietates non adeò
                <lb/>
              eſſent diuturnæ, nec qui eas violant, obnoxij
                <lb/>
              pœnis numinis, abſque numine vllo. </s>
              <s id="s.014231">Homi­
                <lb/>
              nibus etiam omnibus, quamvis de Dei eſſen­
                <lb/>
              tia diſſideant, communi conſenſu opinio,
                <lb/>
              cultúſque Dei hæſit, atque id ab orbis me­
                <lb/>
              moria. </s>
              <s id="s.014232">Diſcrimen quoque honeſti, & turpis,
                <lb/>
              boni, & mali, virtutis ac vitiorum, tum ſeries
                <lb/>
              tanta ac ordo adeò admirabilis numerorum
                <lb/>
              ab aliqua prima mente, ab aliquo primo bo­
                <lb/>
              no, ab aliquo primo ordine ducunt
                <expan abbr="originẽ">originem</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014233">Hæc igitur tot tantáque ſunt, quæ Deum non
                <lb/>
              eſſe ſolum, ſed qualis, quantúſque ſit, oſten­
                <lb/>
              dunt. </s>
              <s id="s.014234">Quòd ſi is non curat vnumquodque,
                <lb/>
              cùm res non ſint præter ſingularia: ſingula­
                <lb/>
              ribus pereuntibus, peribunt & ſpecies. </s>
              <s id="s.014235">Vel
                <lb/>
              igitur ſuſtinentur ſingularia ordine quodam
                <lb/>
              Vniuerſi, quem Fatum vocamus: aut ſi non
                <lb/>
              ex putredine ſpecies
                <expan abbr="poterũt">poterunt</expan>
              inſtaurari. </s>
              <s id="s.014236">
                <expan abbr="Horũ">Horum</expan>
                <lb/>
              veriſimilius eſt, Deo ſingularia cognoſcente
                <lb/>
              ordino
                <expan abbr="quodã">quodam</expan>
              vniuerſi manere cuncta,
                <expan abbr="quan-doquidẽ">quan­
                  <lb/>
                doquidem</expan>
              ſpecies interire apud Philoſophos,
                <lb/>
              abſurdum eſt. </s>
              <s id="s.014237">Deus igitur omnia nouit. </s>
              <s id="s.014238">Sed
                <lb/>
              vnde ſortes, an ab illo? </s>
              <s id="s.014239">minimè, ſed ab afflatu
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1894"/>
                <lb/>
              quandoque. </s>
              <s id="s.014240">Lex tamen noſtra ſortes à Deo
                <lb/>
              immitti, & gubernari affirmat. </s>
              <s id="s.014241">Vti eis licet
                <lb/>
              ad euitandam calumniam vel offenſionem,
                <lb/>
              cùm inter æquales contentio fuerit. </s>
              <s id="s.014242">Nobiliſ­
                <lb/>
              ſimi generis eſt geomantica mirabili certè
                <lb/>
              ratione conſtructa, de qua libri circumferun­
                <lb/>
              tur nomine Petri Apponenſis, celebres. </s>
              <s id="s.014243">Et
                <lb/>
              quamvis quidem amici noſtri non parùm lu­
                <lb/>
              dendo his profecerint, ſeu fiducia, ſeu proprio
                <lb/>
              ſydere ad diuinandum, ſeu dæmonum præſi­
                <lb/>
              dio adiuti, attamen illarum omnium incon­
                <lb/>
              ſtantiam in quarto de Sapientia libro decla­
                <lb/>
              rauimus. </s>
              <s id="s.014244">Et Diogenes dicere ſolebat, cùm
                <lb/>
              hoc genus hominum aruſpicum, aut ſorte
                <lb/>
              futura prædicentium intueor, parùm abeſſe
                <lb/>
              homines à belluis exiſtimo: cùm medicos aut
                <lb/>
              pictores, parùm diis. </s>
              <s id="s.014245">Hæc igitur de vniuerſa
                <lb/>
              rerum natura dicta ſunt, non vt pleraque per­
                <lb/>
              ſequeremur, aut magnam partem earum, ſed
                <lb/>
              vt omnium quaſi exempla, ſemina, principiá­
                <lb/>
              que doceremus. </s>
              <s id="s.014246">Etenim fi quis, quæ mente
                <lb/>
              aſſequi non valet, quæque arte mira conſtare
                <lb/>
              putat, quàm facilè, & vt ita dicam, nullo ar­
                <lb/>
              tificio à natura fiant, intelligat, non ſolùm
                <lb/>
              deſinet admirari, & plurima vnius exemplo
                <lb/>
              cognoſcet, ſed etiam à naturæ operibus ad
                <lb/>
              artem traducens, & ipſe haud magno labore
                <lb/>
              admiranda aliis fabricabit. </s>
              <s id="s.014247">Sit autem pro in­
                <lb/>
              numeris vnum tale exemplum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014248">
                <margin.target id="marg1883"/>
                <expan abbr="Tempeſtatũ">Tempeſtatum</expan>
                <lb/>
              differentiæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014249">
                <margin.target id="marg1884"/>
              Lacuum
                <lb/>
              cauſæ quin­
                <lb/>
              que.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014250">
                <margin.target id="marg1885"/>
              Atlantis
                <lb/>
              maioris Æ­
                <lb/>
              thiopiæ
                <expan abbr="mẽ-tis">men­
                  <lb/>
                tis</expan>
              mirum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014251">
                <margin.target id="marg1886"/>
              Orbis ſitus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014252">
                <margin.target id="marg1887"/>
              Æther.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014253">
                <margin.target id="marg1888"/>
              Demonſtra­
                <lb/>
              tio oſtendens,
                <lb/>
              quod idem
                <lb/>
              numero
                <expan abbr="nun-quã">nun­
                  <lb/>
                quam</expan>
              in æter­
                <lb/>
              num redibit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014254">
                <margin.target id="marg1889"/>
              Acuum quid
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014255">
                <margin.target id="marg1890"/>
              In æternis
                <lb/>
              idem eſt eſſe
                <lb/>
              ac poſſe.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014256">
                <margin.target id="marg1891"/>
              Zeilam inſu­
                <lb/>
              la, terreſtris
                <lb/>
              quidam pa­
                <lb/>
              radiſus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014257">
                <margin.target id="marg1892"/>
              Influxus
                <lb/>
              quid ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014258">
                <margin.target id="marg1893"/>
              Afflatus
                <lb/>
              quid ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014259">
                <margin.target id="marg1894"/>
              Sortes in
                <lb/>
              quibus, & à
                <lb/>
              quo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014260">Vides papillionum alas, quàm pulchrè, &
                <lb/>
              ad amuſſim coloribus diſtinctæ ſint? </s>
              <s id="s.014261">tum par­
                <lb/>
              dorum, pantherarum, felium, tótque aliorum
                <lb/>
              animalium pelles, quod & ars etiam noſtris
                <lb/>
              temporibus nimis ſagax cœpit imitari, dum
                <lb/>
              muſtellarum earum, quas à varietate varios
                <lb/>
              appellant, pelles purpureo colore tingunt,
                <lb/>
              non ſolùm iucundo, ſed etiam ſalubri inuen­
                <lb/>
              to. </s>
              <s id="s.014262">Sed ad rem redeo. </s>
              <s id="s.014263">Quid florum tot ſpecies
                <lb/>
              adeò elaboratas, vt ſumma diligentia, nec pi­
                <lb/>
              ctor inſignis ad vnguem eos exprimat? </s>
              <s id="s.014264">Quid
                <lb/>
              igitur, an ab opifice natura intellectus, &
                <lb/>
              ſenſus experte, hæc quæ propriè ad ſenſum
                <lb/>
              atque eundem valdè purum pertinere viden­
                <lb/>
              tur, facta erunt, aut fieri
                <expan abbr="potuerũt">potuerunt</expan>
              , an ſummi
                <lb/>
              opificis cura, tam paruis ac numeroſis rebus
                <lb/>
              deſtinabitur? </s>
              <s id="s.014265">Ille flores cyclaminis, trigemi­
                <lb/>
              nóſque Iouis, goſſipij, iridis, colchici, ericæ,
                <lb/>
              hyoſcyami, tótque aliarum herbarum? </s>
              <s id="s.014266">illene
                <lb/>
              culmos albi ellebori, aut totam denique
                <lb/>
              pæoniam nobis diſtinguet? </s>
              <s id="s.014267">abſit. </s>
              <s id="s.014268">Sed quo­
                <lb/>
              modo ſine arte vlla tantum artificium fiat,
                <lb/>
              intellige. </s>
              <s id="s.014269">Quæcunque fortuna miſta ſunt,
                <lb/>
              quomodocunque coloribus diſtinguantur, ac
                <lb/>
              abſque vlla ratione, ſeu creſcant, ſeu diuidan­
                <lb/>
              tur æqualiter ſeu inflentur, formam colori­
                <lb/>
              bus diſtinctam, exornatámque ad amuſſim ac
                <lb/>
              depictam pulchrè admodum præferunt. </s>
              <s id="s.014270">Di­
                <lb/>
              uiduntur igitur papilionum alæ, & florum fo­
                <lb/>
              lia, creſcúntque, & intumeſcunt velut vitrea
                <lb/>
              vaſa. </s>
              <s id="s.014271">Cùm enim albo maſſa, quaſi obiter di­
                <lb/>
              ſtinguatur inflata, colores illos reddit æqua­
                <lb/>
              libus diſtinctos interuallis. </s>
              <s id="s.014272">Iam vides, ſi quis
                <lb/>
              depictam velit tabellam, teſſellatóque po­
                <lb/>
              tiùs labore variatam efficere, miſtis fortuitò
                <lb/>
              coloribus in maſſam, eáque per tranſuerſum
                <lb/>
              diuiſa æqualibus altitudinibus, fruſta dura­
                <lb/>
              ta tabulæ pulcherrimæ formam referent, &
                <lb/>
              opus æternum reddent, cùm non vt colores
                <lb/>
              eluantur. </s>
              <s id="s.014273">Ergo vides vt in his imago reluceat
                <lb/>
              vniuerſi: vt enim multa ex vno, & ex æquali
                <lb/>
              inæqualia, ex fortuitis artificioſa, ex inordi­
                <lb/>
              natis ordinata: ita ex vno Deo omnium opi­
                <lb/>
              fice ſummo &
                <expan abbr="cõſtanti">conſtanti</expan>
              , facili quadam æqua­
                <lb/>
              litate tam multa prodeunt. </s>
              <s id="s.014274">Videtur autem
                <lb/>
              ex vnitate binarius primùm proficiſci, quod
                <lb/>
              in cœlo obſeruare licet, neque enim tam
                <lb/>
              ſimpliciter vnum eſſe poteſt, quin in eo duos
                <lb/>
              motus primos effingere, imò & contemplari
                <lb/>
              liceat. </s>
              <s id="s.014275">Sed de his aliàs.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1895"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014276">
                <margin.target id="marg1895"/>
              Cur quædam
                <lb/>
              quarto anno
                <lb/>
              ſingulo me­
                <lb/>
              liora eua­
                <lb/>
              dant, & de
                <lb/>
              aliis circui­
                <lb/>
              tibus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014277">Nec ſolùm quæ abdita ſunt formis, ſed
                <lb/>
              etiam numeris, cauſam habent. </s>
              <s id="s.014278">Velut quod
                <lb/>
              in Moluchiis quartano circuitu annorum
                <expan abbr="ga-ryophylorũ">ga­
                  <lb/>
                ryophylorum</expan>
              vberior prouentus ac felicior ſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014279">Thermarum autem aquæ eodem circuitu </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>