Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
311
311
312
312
313
313
314
314
315
315
316
316
317
317
318
318
319
319
320
320
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014279">
                <pb pagenum="671" xlink:href="016/01/318.jpg"/>
              fiunt deteriores: nam referunt biſextilibus
                <lb/>
              fieri noxias. </s>
              <s id="s.014280">Inter febres quoque genus eſt
                <lb/>
              omnibus notum, quod ab hoc circuitu no­
                <lb/>
              men meruit. </s>
              <s id="s.014281">Qui in aſtrorum vim hæc refe­
                <lb/>
              runt, Saturnúmque huius faciunt authorem,
                <lb/>
              maiorem quàm diſſoluant dubitationem re­
                <lb/>
              linquunt: ſcilicet, quid aſtris cum quartano
                <lb/>
              circuitu dierum, vel annorum. </s>
              <s id="s.014282">Melius forſan
                <lb/>
              fuerit rerum ipſarum ſeriem contemplari,
                <lb/>
              quæ triplici ordine perficitur, initio, medio,
                <lb/>
              fine: ſeu imperfecto, perfecto, & abſoluto: aut
                <lb/>
              poſitiuo, comparatiuo, atque ſuperlatiuo. </s>
              <s id="s.014283">Hi
                <lb/>
              gradus cum in omnibus ſint rebus,
                <expan abbr="">cum</expan>
              in bo­
                <lb/>
              nis, tum in malis, ſi recurrat ordo, fiet quar­
                <lb/>
              tus ſimillimus primo, quintus ſecundo, ſextus
                <lb/>
              tertio, atque rurſus quartus ſeptimo, atque
                <lb/>
              ita deinceps: vnde conſpicuus fiet quartanus
                <lb/>
              circuitus, atque illius cauſa manifeſtiſſima,
                <lb/>
              quam alij admirabantur tanquam ſuperſti­
                <lb/>
              tioſam, alij longiſſimè repetebant, velut in
                <lb/>
              garyophilis primo anno vis imbecillis, ſe­
                <lb/>
              cundo melior, tertio optima, quarto rurſus,
                <lb/>
              in effœta fiat, neceſſarium eſt, aliter virtus
                <lb/>
              eſſet infinita. </s>
              <s id="s.014284">Ita in thermarum aquis inutilis
                <lb/>
              anno vno, ſecundo bona, tertio optima, quar­
                <lb/>
              to rurſus inutilis. </s>
              <s id="s.014285">Hanc vocant in ſalubrem
                <lb/>
              & noxiam, quæ cùm non iuuat, nocet non pa­
                <lb/>
              rùm. </s>
              <s id="s.014286">In fluctibus, quóque maris ſi inſpicias,
                <lb/>
              primùm creſcunt, inde fremur pòſt ad ſum­
                <lb/>
              mum attolluntur, ac mox decidunt: eodém­
                <lb/>
              que ordine rurſum recurrunt: adeò vt audeam
                <lb/>
              dicere, res omnes hoc ordine teneri, quæ ma­
                <lb/>
              gnis cauſis fiunt. </s>
              <s id="s.014287">Sed ſolùm in his mentem
                <lb/>
              adhibemus, in quibus ordo hic dies ſingulos,
                <lb/>
              aut annos pro ſingulis gradibus perficit: tunc
                <lb/>
              enim tres cùm exigantur anni ſeu dies, re­
                <lb/>
              currendo quartanus declaratur circuitus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014288">Quæ verò alternatim decidunt ac perficiun­
                <lb/>
              tur, tertianum circuitum perficiunt: quæ pa­
                <arrow.to.target n="marg1896"/>
                <lb/>
              rùm, aut nihil mutantur, quotidianum: atque
                <lb/>
              hæc eſt tam abſtruſi problematis manifeſtiſ­
                <lb/>
              ſima cauſa. </s>
              <s id="s.014289">Iam verò aliò dirigenda oratio
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.014290">Dices enim, cur ſi Deus omnium eſt au­
                <lb/>
              tor, mala bonis præſtant, celeritate, facilita­
                <lb/>
              te, frequentia, magnitudine? </s>
              <s id="s.014291">Hora, imò mo­
                <lb/>
              mento peſſum imus, & infirmamur: vt dite­
                <lb/>
              mur, vt ſanemur, longo tempore opus eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014292">Malum ingens caſu, verbo aduenit: vix mul­
                <lb/>
              tis amicis, & auxilio ſeruamur. </s>
              <s id="s.014293">Tot denique
                <lb/>
              infortunia, luctus, dolor, morbus, infamia,
                <lb/>
              amor, irritus, timor, paupertas, vnum autem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1897"/>
                <lb/>
              ſolùm bonum non indigere. </s>
              <s id="s.014294">Quamobrem re­
                <lb/>
              ctè videntur Epicurei ſtatuiſſe, indolentiam
                <lb/>
              bonorum finem. </s>
              <s id="s.014295">At magnitudine, quæ volu­
                <lb/>
              ptas cruciatui, quæ ſpes timori, quæ felicitas
                <lb/>
              orbitati: quæ iucunditas carceri, quæ ſanitas
                <lb/>
              morbo, aut quæ diuitiæ paupertatis incom­
                <lb/>
              modis, quis honor contemptui, aut irriſioni
                <lb/>
              coæquari poteſt? </s>
              <s id="s.014296">Denique eſt illa rerum om­
                <lb/>
              nium extrema mors, cuius cogitationi ſolæ,
                <lb/>
              nec gaudia mille vitarum conferri poſſunt:
                <lb/>
              habet tamen hoc boni, quòd reliquos finiat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1898"/>
                <lb/>
              mœrores. </s>
              <s id="s.014297">Vt verò mortem odimus, ita filios,
                <lb/>
              vt nos alios factos amamus: auxilium quaſi
                <lb/>
              vnicum aduerſus illam ineuitabilem. </s>
              <s id="s.014298">Sunt
                <lb/>
              enim hi è nobis, ſpeciémque noſtram ſer­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1899"/>
                <lb/>
              uant, & nos ipſo referunt: ideò magis eos di­
                <lb/>
              ligimus, quàm ſcorta, etſi plus illorum cauſa
                <lb/>
              ſeminis diſpereat. </s>
              <s id="s.014299">Filiorum quoque cauſa
                <lb/>
              Venus iucundior facta fuit ab opifice: cùm
                <lb/>
              enim miſceantur corpora, & quod proritat
                <lb/>
              intimum ſit, & minimo cum dolore, ideò
                <lb/>
              quamvis titillatio ſit è genere ſcabiei, ſenſus
                <lb/>
              tamen ille longè iucundior eſt. </s>
              <s id="s.014300">Sic igitur hoc
                <lb/>
              inuento, perpetuitati animantium prima
                <lb/>
              cauſa conſuluit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014301">
                <margin.target id="marg1896"/>
              Mala bonis
                <lb/>
              quot modis
                <lb/>
              præſtent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014302">
                <margin.target id="marg1897"/>
              Bonorum fi­
                <lb/>
              nis indolen­
                <lb/>
              tia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014303">
                <margin.target id="marg1898"/>
              Filios cur
                <lb/>
              magis ſcortis
                <lb/>
              amamus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014304">
                <margin.target id="marg1899"/>
              Venus cur
                <lb/>
              plus delectet,
                <lb/>
              quàm ſi quis
                <lb/>
              ſcabiem
                <lb/>
              ſcalpat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014305">Differt autem cauſa, principium, & occaſio
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1900"/>
                <lb/>
              in rebus gerendis, non tantùm in natura: di­
                <lb/>
              cimus enim cauſam fuiſſe Alexandro, quòd
                <lb/>
              in Aſiam traiecerit, victoriam facilem Athe­
                <lb/>
              nienſium, de Artaxerxe ac Xerxe: tum Age­
                <lb/>
              ſilai expeditionem, qua breuiſſimo tempore
                <lb/>
              partem Aſiæ occupauerat: vnde Alexandro
                <lb/>
              ſpes nata. </s>
              <s id="s.014306">Principium eſt, quo vtuntur ad ve­
                <lb/>
              landum auaritiæ, & ambitionis ſuſpicionem
                <lb/>
              Reges, vt tranſitus in Græciam, Perſarum,
                <lb/>
              & cædes legatorum Perſarum, quæ à Mace­
                <lb/>
              donibus perpetrata eſt. </s>
              <s id="s.014307">Occaſio, Phillippi
                <lb/>
              mors relinquentis exercitus bellicoſos, ex­
                <lb/>
              hauſtámque cladibus Græciam. </s>
              <s id="s.014308">Vt omnes
                <lb/>
              eius populi aut gratia, aut metu cum Alexan­
                <lb/>
              dro ſentirent. </s>
              <s id="s.014309">Sed non ſic Deus, imò omnium
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1901"/>
                <lb/>
              horum, quæ in vniuerſo ſunt, cauſa, & origo,
                <lb/>
              fons, & principium eſt. </s>
              <s id="s.014310">Eſt autem totum im­
                <lb/>
              menſum, ſummáque perfectio, nec aliud,
                <lb/>
              quàm ſeipſum contemplatur. </s>
              <s id="s.014311">Tanta luce, vt
                <lb/>
              ſolus capere poſſit eam, ac claritate mundum,
                <lb/>
              & hunc, & illum & quicquid eſt in orbium
                <lb/>
              extremo illuminat, immobilis, abſque varie­
                <lb/>
              tate, cuius mortalium nemo, vel momento
                <lb/>
              ſplendorem ſuſtinere, aut fulgorem inſpicere
                <lb/>
              queat. </s>
              <s id="s.014312">Facilius toto anno Solem æſtiuum me­
                <lb/>
              ridianum perferas oculis, quàm homo tem­
                <lb/>
              poris exigui parte Dei lucem intellectu poſ­
                <lb/>
              ſis contemplari. </s>
              <s id="s.014313">Ad quam tamen cùm fertur,
                <lb/>
              beatiſſimus eſt momento ſolo. </s>
              <s id="s.014314">Eſt enim hæc
                <lb/>
              ectaſis illa, ſolis probis, ſapientibúſque con­
                <lb/>
              ceſſa, melior omni humana felicitate. </s>
              <s id="s.014315">Te­
                <lb/>
              nuiſſima ſubſtantia eſt, atque ideò ſemper
                <lb/>
              quieſcit:
                <expan abbr="">nam</expan>
              quæ ſubtiliſſima ſunt, aut ſemper
                <lb/>
              mouentur, vt cœli: aut ſemper quieſcunt, vt
                <lb/>
              intellectus. </s>
              <s id="s.014316">Deus tamen non eſt intellectus,
                <lb/>
              ſed aliquid intellectu longè melius, beatius,
                <lb/>
              potentius, digniúſque. </s>
              <s id="s.014317">Quæris quid ergo ſit? </s>
              <s id="s.014318">ſi
                <lb/>
              ſcirem, Deus eſſem: nam Deum nemo nouit:
                <lb/>
              nec quid ſit, quiſpiam ſcit, niſi ſolus Deus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1902"/>
                <lb/>
              Cùm verò quid ſit neſciamus, multò minùs
                <lb/>
              eius proprium nomen ſcire conceſſum eſt. </s>
              <s id="s.014319">At
                <lb/>
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              principiorum,
                <expan abbr="reliquorũ">reliquorum</expan>
              cùm nec Deo,
                <lb/>
              nec illis
                <expan abbr="nomẽ">nomen</expan>
              ſit
                <expan abbr="vllũ">vllum</expan>
              , ſed impoſitis nomini­
                <lb/>
              bus iuxta
                <expan abbr="opinionẽ">opinionem</expan>
              , quam de eis
                <expan abbr="cõcepimus">concepimus</expan>
              ,
                <lb/>
              vel poteſtatis, vel claritatis, ac dignitatis, vti­
                <lb/>
              mur. </s>
              <s id="s.014320">Conficta ſunt etiam multa à prauis ho­
                <lb/>
              minibus, qui de Deo etiam nugari
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              de
                <lb/>
              vno è nobis auſi ſunt. </s>
              <s id="s.014321">Sed nomina à
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              na­
                <lb/>
              tura,
                <expan abbr="viribúſq;">viribúſque</expan>
              ac proprietatibus
                <expan abbr="ſumũtur">ſumuntur</expan>
              no­
                <lb/>
              bis cognitis. </s>
              <s id="s.014322">Animas autem cœleſtes,
                <expan abbr="natu-rámq;">natu­
                  <lb/>
                rámque</expan>
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
              multò magis, & Dei ſublimis in­
                <lb/>
              cognitam intellectui noſtro omni ex parte
                <lb/>
              eſſe docuimus, quónam pacto ergo diis no­
                <lb/>
              men vllum erit, aut imponere licebit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1903"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014323">
                <margin.target id="marg1900"/>
              Cauſa, prin­
                <lb/>
              cipium, &
                <lb/>
              occaſio in
                <lb/>
              quo
                <expan abbr="differãt">differant</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014324">
                <margin.target id="marg1901"/>
              Deus quid.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014325">
                <margin.target id="marg1902"/>
              Dij nomine
                <lb/>
              carent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.014326">
                <margin.target id="marg1903"/>
              Epilogus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014327">Hæc igitur tot, tantáque de Subtilitate di­
                <lb/>
              cta ſufficiant, per genera, ſpeciéſque tractan­
                <lb/>
              tibus: nam ſingularia ipſa finem nullum ha­
                <lb/>
              bitura eſſent, & tamen ſub his comprehen­
                <lb/>
              duntur. </s>
              <s id="s.014328">Quæ verò hîc exemplorum loco po­
                <lb/>
              ſita ſunt, alia ob experientiæ facilitatem, alia
                <lb/>
                <expan abbr="quoniã">quoniam</expan>
              à veritate magis aliena eſſe videren­
                <lb/>
              tur, quædam ob raritatem, quædam ob diffi­
                <lb/>
              cultatem adiecimus: ex his enim ad alia in </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>