1tantam hominis inconſtantiam, tam abſur
das reprehenſiones, tam ſtultas interpreta
tiones, tot præter propoſitum dicta, tantam
barbariem in nouo Cicerone animaduerti,
coactus ſum præter omnem conſuetudinem
meam ridere effuſiſſimè: neque enim conti
nere me poteram, adeò vt id cùm aſſiduè fa
cerem, animaduertiſſemque domeſticos meos
omnes admirari, ne exiſtimarent me inſani
re, anagnoſtas ipſos legere iuſſi: qui tametſi
(vt ego) non adeò riderent, attamen maximè
admirabantur, præcipuè magnitudinem ope
ris, barbariem & obliuionem. Inter reliqua
vt caput de Dæmonibus legerent imperaui,
in quo me reprehendit tanquam fabulas nar
rauerim, deinde ipſe longè plures ex menda
ci Græcia omnibus notas, atque paterna,
longè abſurdiores annectit. Atque ita totus
liber huiuſmodi farina conſperſus eſt. Quis
rogo poſſit continere riſum? aut quàm ma
gis oportunè in hoc tempore poterat offerri?
Et potero ego hominem hunc odiſſe, quem
exiſtimo nectareum mihi poculum obtuliſſe?
abſit Deinde me certum quaſi reddidit,
quàm parum profecturi ſint poſt obitum
meum, qui contra nos ſcribent, ſi quando
aliqui ſcripturi ſint: quando vir hic, qui
adeò contentè conſcripſit, quique nouem
fermè annos in hoc opere conſumpſit ad
uerſus librum non abſolutum, non emen
datum, tam parum profecerit, tam infeli
cem exitum habuerit, cum nunc iam pri
mùm abſolutus, demum etiam caſtigatus
in publicum proditurus ſit? An hoc par
uum munus ſecuritas ex hoſte quæſita? Erat
& tertium non leuius his commodum, & in
quo multum ſperabam ſi affulſiſſet, ſcilicet
vt emendarem ex illo fi qua reprehenſione
digna inueniſſem: nam diſtuli hoc conſilio
editionem hanc vltimam, cùm iam eſſet
abſoluta caſtigatio, recepique librum ſuum,
Idibus Ianuarij 1558. liberalitate ipſius H.
P. ad quem libros excudendos denuò extre
ma manu appoſita remittimus. Sed huic
quàm in hac parte, voto meo fraudatus
ſum, neque enim vel verbo fermè adiutus
ſum. Demiraberis forſan? & paradoxa exi
ſtimabis, quæ non ſunt. Sed ſi intelligas, iam
fateberis & vera eſſe, & minimè præter fi
dem. Primùm enim cùm tractatio ſua vni
uerſa duas obtineat partes, additionem &
reprehenſionem, ex vtraque non parum iu
uari ſperabam: at in vtroque deceptus dece
ptus ſum: nam de additione, cùm neque
Ariſtotelem, neque Galenum neque nos
ſecutus ſit, qui vera à falſis, aliena à
noſtris diſtinguere ſolemus, farraginem in
vtilem compoſuit. Si enim vera falſis miſ
centur, audita expertis, aliena propriis, ne
ceſſe eſt, vt nihil fide dignum ſit. Etenim etſi
in centum præceptis quatuor tantùm falſa
ſint, ſemper tamen timere debemus, ne
vnumquodque illud ſit, quòd falſum eſt.
Quamobrem eam rem cuius cauſa maximè sum
laude, Dignus ſcilicet quòd nomina eorum,
à quibus accepi adiiciam, vt ſciant qui legunt
quantum fidei adhibere debeant ſingulis
præceptis, & ne illi etiam propriis inuentio
nibus fraudentur, homo hic generoſus vitu
perat. In reprehenſionibus etiam parum pro
fuit, quod & mathematica omnia, ſic vt totum
fermè primum librum, & multos alios ſicco
pede tranſeat, & naturalia pleraque relique
rit, quoniam in illis ſuccum ſciebat poſſe
deprehendi, atque ita totum opus intactum
reliquit: nam hæc duo genera ſolùm ſunt
quæ experimento ſubiiciuntur: at ipſe cùm
deuitauerit experimenta, quantum potuit,
ne fucus deprehenderetur, totam reprehen
ſionem vanam reddidit. Nam cætera quæ
adiiciuntur, & in quibus inſiſtit, non ad
ſubiectam rem quicquam pertinent, ſed
ſunt modi tradendi, in quibus etiam adeò
prolixus eſt, ac religioſus, vt fructum ex ea
lectione non capias, ni velis ei obſequi: nam
contradicendo ad rauim deuenies, at ſi obſe
quaris, parendum erit illi, non lectoris vtili
tati. Eſt enim ea in opinione, vt quemadmo
dum in pueris inſtituendis ab ipſis elemen
tis omnes ſectando quiſquilias, debeamus in
ſingulis quæſitis hærere. At non ita cenſet
Galenus, non ita proceſſit Hippocrates: ſcri
bimus doctis, non imperitis, & nihil vulga
re. Adde quod mirum eſt, in ipſa etiam
latinitate benedicentes, vt aberremus coge
re vult, reprehendit enim noua exercita
tione æſtuoſiſſimum his verbis: Atrociori
bus ac penè tragicis verbis, minus ( vt opi
nor ( vſitatè vocas æſtuoſiſſimum. Quæ ta
men vox in eo proprio ſignificato à Colu
mella, & Plinio vſurpatur. Verùm ſi quid
modò attigit, ad rem adeò infœliciter ceſſit
negotium, vt nihil in naturali Philoſophia,
ac Mathematicis ſani conſcripſerit, quini
mò & abſurdiſſima, & experimento repu
gnantia. Tertium quòd conſequi poſſe ſpe
rauit, eſt vt eruditus in qualibet arte habe
retur, quòd neque vt video ſucceſſurum il
li eſt: nam ſi de experimentis, obſtat ratio
ſuperiùs dicta, quod vera à falſis non ſelegit.
Si de artium peritia detrahas (quantum per
hoc opus licet ) medicinam, mathemati
cam, & naturalem Philoſophiam, & vide
quid ei relinquatur. Id neque cauit, quòd
cùm duo propoſuiſſet, vt noſtra euerteret,
ſua oſtentaret: noſtra non rectè euertit, alia
quæ oſtentet omninò non habet. Vltimò
etiam ſperauit, vt fama æterna svborietur,
atque opus perpetuò maneret, quòd vt eue
niat illi opto: verum melius forſan eſt, vt
cum ſcriptoribus animalium, vel Bibliothe
cæ hiſtoriam conficientibus paciſcatur, &
exoret vt illum aliquo loco reponant. Acceſ
ſit his tot incommodis & erratis, admirabile
quoddam dictu, & incredibile: ſcilicet quòd
non niſi paucis in locis ex tot, in quibus me
arguere conatur, intellexerit quid dixerim,
adeò mens eius contradicendi ſtudio flagrans
offuſcata eſt: nam diſſimulaſſe non credide
rim, quòd illi non mihi dedecori palàm fu
turum eſſet, & cum ſumma turpitudine con
iunctum, arguere quod non intelligat, &
reprehendere quod non dicat. Huiuſmo
di vnum exemplum, quinta exercitatione
proponam, quod ibi ter fallatur, atque
his lapſibus, quibus interpretando librum
eum, decipi conſpicuum eſt. In vniuerſum
iniuriis certare, vt alienum à probo viro &
ſapiente, noſtriſque moribus eſt, ita non te
gere qualis ſit hic calumniatur, & timidi
das reprehenſiones, tam ſtultas interpreta
tiones, tot præter propoſitum dicta, tantam
barbariem in nouo Cicerone animaduerti,
coactus ſum præter omnem conſuetudinem
meam ridere effuſiſſimè: neque enim conti
nere me poteram, adeò vt id cùm aſſiduè fa
cerem, animaduertiſſemque domeſticos meos
omnes admirari, ne exiſtimarent me inſani
re, anagnoſtas ipſos legere iuſſi: qui tametſi
(vt ego) non adeò riderent, attamen maximè
admirabantur, præcipuè magnitudinem ope
ris, barbariem & obliuionem. Inter reliqua
vt caput de Dæmonibus legerent imperaui,
in quo me reprehendit tanquam fabulas nar
rauerim, deinde ipſe longè plures ex menda
ci Græcia omnibus notas, atque paterna,
longè abſurdiores annectit. Atque ita totus
liber huiuſmodi farina conſperſus eſt. Quis
rogo poſſit continere riſum? aut quàm ma
gis oportunè in hoc tempore poterat offerri?
Et potero ego hominem hunc odiſſe, quem
exiſtimo nectareum mihi poculum obtuliſſe?
abſit Deinde me certum quaſi reddidit,
quàm parum profecturi ſint poſt obitum
meum, qui contra nos ſcribent, ſi quando
aliqui ſcripturi ſint: quando vir hic, qui
adeò contentè conſcripſit, quique nouem
fermè annos in hoc opere conſumpſit ad
uerſus librum non abſolutum, non emen
datum, tam parum profecerit, tam infeli
cem exitum habuerit, cum nunc iam pri
mùm abſolutus, demum etiam caſtigatus
in publicum proditurus ſit? An hoc par
uum munus ſecuritas ex hoſte quæſita? Erat
& tertium non leuius his commodum, & in
quo multum ſperabam ſi affulſiſſet, ſcilicet
vt emendarem ex illo fi qua reprehenſione
digna inueniſſem: nam diſtuli hoc conſilio
editionem hanc vltimam, cùm iam eſſet
abſoluta caſtigatio, recepique librum ſuum,
Idibus Ianuarij 1558. liberalitate ipſius H.
P. ad quem libros excudendos denuò extre
ma manu appoſita remittimus. Sed huic
quàm in hac parte, voto meo fraudatus
ſum, neque enim vel verbo fermè adiutus
ſum. Demiraberis forſan? & paradoxa exi
ſtimabis, quæ non ſunt. Sed ſi intelligas, iam
fateberis & vera eſſe, & minimè præter fi
dem. Primùm enim cùm tractatio ſua vni
uerſa duas obtineat partes, additionem &
reprehenſionem, ex vtraque non parum iu
uari ſperabam: at in vtroque deceptus dece
ptus ſum: nam de additione, cùm neque
Ariſtotelem, neque Galenum neque nos
ſecutus ſit, qui vera à falſis, aliena à
noſtris diſtinguere ſolemus, farraginem in
vtilem compoſuit. Si enim vera falſis miſ
centur, audita expertis, aliena propriis, ne
ceſſe eſt, vt nihil fide dignum ſit. Etenim etſi
in centum præceptis quatuor tantùm falſa
ſint, ſemper tamen timere debemus, ne
vnumquodque illud ſit, quòd falſum eſt.
Quamobrem eam rem cuius cauſa maximè sum
laude, Dignus ſcilicet quòd nomina eorum,
à quibus accepi adiiciam, vt ſciant qui legunt
quantum fidei adhibere debeant ſingulis
præceptis, & ne illi etiam propriis inuentio
nibus fraudentur, homo hic generoſus vitu
perat. In reprehenſionibus etiam parum pro
fuit, quod & mathematica omnia, ſic vt totum
fermè primum librum, & multos alios ſicco
pede tranſeat, & naturalia pleraque relique
rit, quoniam in illis ſuccum ſciebat poſſe
deprehendi, atque ita totum opus intactum
reliquit: nam hæc duo genera ſolùm ſunt
quæ experimento ſubiiciuntur: at ipſe cùm
deuitauerit experimenta, quantum potuit,
ne fucus deprehenderetur, totam reprehen
ſionem vanam reddidit. Nam cætera quæ
adiiciuntur, & in quibus inſiſtit, non ad
ſubiectam rem quicquam pertinent, ſed
ſunt modi tradendi, in quibus etiam adeò
prolixus eſt, ac religioſus, vt fructum ex ea
lectione non capias, ni velis ei obſequi: nam
contradicendo ad rauim deuenies, at ſi obſe
quaris, parendum erit illi, non lectoris vtili
tati. Eſt enim ea in opinione, vt quemadmo
dum in pueris inſtituendis ab ipſis elemen
tis omnes ſectando quiſquilias, debeamus in
ſingulis quæſitis hærere. At non ita cenſet
Galenus, non ita proceſſit Hippocrates: ſcri
bimus doctis, non imperitis, & nihil vulga
re. Adde quod mirum eſt, in ipſa etiam
latinitate benedicentes, vt aberremus coge
re vult, reprehendit enim noua exercita
tione æſtuoſiſſimum his verbis: Atrociori
bus ac penè tragicis verbis, minus ( vt opi
nor ( vſitatè vocas æſtuoſiſſimum. Quæ ta
men vox in eo proprio ſignificato à Colu
mella, & Plinio vſurpatur. Verùm ſi quid
modò attigit, ad rem adeò infœliciter ceſſit
negotium, vt nihil in naturali Philoſophia,
ac Mathematicis ſani conſcripſerit, quini
mò & abſurdiſſima, & experimento repu
gnantia. Tertium quòd conſequi poſſe ſpe
rauit, eſt vt eruditus in qualibet arte habe
retur, quòd neque vt video ſucceſſurum il
li eſt: nam ſi de experimentis, obſtat ratio
ſuperiùs dicta, quod vera à falſis non ſelegit.
Si de artium peritia detrahas (quantum per
hoc opus licet ) medicinam, mathemati
cam, & naturalem Philoſophiam, & vide
quid ei relinquatur. Id neque cauit, quòd
cùm duo propoſuiſſet, vt noſtra euerteret,
ſua oſtentaret: noſtra non rectè euertit, alia
quæ oſtentet omninò non habet. Vltimò
etiam ſperauit, vt fama æterna svborietur,
atque opus perpetuò maneret, quòd vt eue
niat illi opto: verum melius forſan eſt, vt
cum ſcriptoribus animalium, vel Bibliothe
cæ hiſtoriam conficientibus paciſcatur, &
exoret vt illum aliquo loco reponant. Acceſ
ſit his tot incommodis & erratis, admirabile
quoddam dictu, & incredibile: ſcilicet quòd
non niſi paucis in locis ex tot, in quibus me
arguere conatur, intellexerit quid dixerim,
adeò mens eius contradicendi ſtudio flagrans
offuſcata eſt: nam diſſimulaſſe non credide
rim, quòd illi non mihi dedecori palàm fu
turum eſſet, & cum ſumma turpitudine con
iunctum, arguere quod non intelligat, &
reprehendere quod non dicat. Huiuſmo
di vnum exemplum, quinta exercitatione
proponam, quod ibi ter fallatur, atque
his lapſibus, quibus interpretando librum
eum, decipi conſpicuum eſt. In vniuerſum
iniuriis certare, vt alienum à probo viro &
ſapiente, noſtriſque moribus eſt, ita non te
gere qualis ſit hic calumniatur, & timidi