Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
321
321
322
322
323
323
324
324
325
325
326
326
327
327
328
328
329
329
330
330
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014466">
                <pb pagenum="677" xlink:href="016/01/324.jpg"/>
              tantam hominis inconſtantiam, tam abſur­
                <lb/>
              das reprehenſiones, tam ſtultas interpreta­
                <lb/>
              tiones, tot præter propoſitum dicta, tantam
                <lb/>
              barbariem in nouo Cicerone animaduerti,
                <lb/>
              coactus ſum præter omnem conſuetudinem
                <lb/>
              meam ridere effuſiſſimè: neque enim conti­
                <lb/>
              nere me poteram, adeò vt id cùm aſſiduè fa­
                <lb/>
              cerem,
                <expan abbr="animaduertiſſemq;">animaduertiſſemque</expan>
              domeſticos meos
                <lb/>
              omnes admirari, ne exiſtimarent me inſani­
                <lb/>
              re, anagnoſtas ipſos legere iuſſi: qui tametſi
                <lb/>
              (vt ego) non adeò riderent, attamen maximè
                <lb/>
              admirabantur, præcipuè magnitudinem ope­
                <lb/>
              ris, barbariem & obliuionem. </s>
              <s id="s.014467">Inter reliqua
                <lb/>
              vt caput de Dæmonibus legerent imperaui,
                <lb/>
              in quo me reprehendit
                <expan abbr="tãquam">tanquam</expan>
              fabulas nar­
                <lb/>
              rauerim, deinde ipſe longè plures ex menda­
                <lb/>
              ci Græcia omnibus notas, atque paterna,
                <lb/>
              longè abſurdiores annectit. </s>
              <s id="s.014468">Atque ita totus
                <lb/>
              liber huiuſmodi farina conſperſus eſt. </s>
              <s id="s.014469">Quis
                <lb/>
              rogo poſſit continere riſum? </s>
              <s id="s.014470">aut quàm ma­
                <lb/>
              gis oportunè in hoc tempore poterat offerri?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014471">Et potero ego hominem hunc odiſſe, quem
                <lb/>
              exiſtimo nectareum mihi poculum obtuliſſe?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014472">abſit Deinde me certum quaſi reddidit,
                <lb/>
              quàm parum profecturi ſint poſt obitum
                <lb/>
              meum, qui contra nos ſcribent, ſi quando
                <lb/>
              aliqui ſcripturi ſint: quando vir hic, qui
                <lb/>
              adeò contentè conſcripſit, quique nouem
                <lb/>
              fermè annos in hoc opere conſumpſit ad­
                <lb/>
              uerſus librum non abſolutum, non emen­
                <lb/>
              datum, tam parum profecerit, tam infeli­
                <lb/>
              cem exitum habuerit, cum nunc iam pri­
                <lb/>
              mùm abſolutus, demum etiam caſtigatus
                <lb/>
              in publicum proditurus ſit? </s>
              <s id="s.014473">An hoc par­
                <lb/>
              uum munus ſecuritas ex hoſte quæſita? </s>
              <s id="s.014474">Erat
                <lb/>
              & tertium non leuius his commodum, & in
                <lb/>
              quo multum ſperabam ſi affulſiſſet, ſcilicet
                <lb/>
              vt emendarem ex illo fi qua reprehenſione
                <lb/>
              digna inueniſſem: nam diſtuli hoc conſilio
                <lb/>
              editionem hanc vltimam, cùm iam eſſet
                <lb/>
              abſoluta caſtigatio, recepique librum ſuum,
                <lb/>
              Idibus Ianuarij 1558. liberalitate ipſius H.
                <lb/>
              P. ad quem libros excudendos denuò extre­
                <lb/>
              ma manu appoſita remittimus. </s>
              <s id="s.014475">Sed huic
                <lb/>
              quàm in hac parte, voto meo fraudatus
                <lb/>
              ſum, neque enim vel verbo fermè adiutus
                <lb/>
              ſum. </s>
              <s id="s.014476">Demiraberis forſan? </s>
              <s id="s.014477">& paradoxa exi­
                <lb/>
              ſtimabis, quæ non ſunt. </s>
              <s id="s.014478">Sed ſi intelligas, iam
                <lb/>
              fateberis & vera eſſe, & minimè præter fi­
                <lb/>
              dem. </s>
              <s id="s.014479">Primùm enim cùm tractatio ſua vni­
                <lb/>
              uerſa duas obtineat partes, additionem &
                <lb/>
              reprehenſionem, ex vtraque non parum iu­
                <lb/>
              uari ſperabam: at in vtroque deceptus dece­
                <lb/>
              ptus ſum: nam de additione, cùm neque
                <lb/>
              Ariſtotelem, neque Galenum neque nos
                <lb/>
              ſecutus ſit, qui vera à falſis, aliena à
                <lb/>
              noſtris diſtinguere ſolemus, farraginem in­
                <lb/>
              vtilem compoſuit. </s>
              <s id="s.014480">Si enim vera falſis miſ­
                <lb/>
              centur, audita expertis, aliena propriis, ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt, vt nihil fide dignum ſit. </s>
              <s id="s.014481">Etenim etſi
                <lb/>
              in centum præceptis quatuor tantùm falſa
                <lb/>
              ſint, ſemper tamen timere debemus, ne
                <lb/>
              vnumquodque illud ſit, quòd falſum eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014482">Quamobrem
                <expan abbr="">eam</expan>
              rem cuius cauſa maximè
                <expan abbr="">sum</expan>
                <lb/>
              laude, Dignus ſcilicet quòd nomina eorum,
                <lb/>
              à quibus accepi adiiciam, vt
                <expan abbr="ſciãt">ſciant</expan>
              qui legunt
                <lb/>
              quantum fidei adhibere debeant ſingulis
                <lb/>
              præceptis, & ne illi etiam propriis inuentio­
                <lb/>
              nibus fraudentur, homo hic generoſus vitu­
                <lb/>
              perat. </s>
              <s id="s.014483">In reprehenſionibus etiam parum pro­
                <lb/>
              fuit, quod & mathematica omnia, ſic vt
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
                <lb/>
              fermè primum librum, & multos alios ſicco
                <lb/>
              pede tranſeat, & naturalia pleraque relique­
                <lb/>
              rit, quoniam in illis ſuccum ſciebat poſſe
                <lb/>
              deprehendi, atque ita totum opus intactum
                <lb/>
              reliquit: nam hæc duo genera ſolùm ſunt
                <lb/>
              quæ experimento ſubiiciuntur: at ipſe cùm
                <lb/>
              deuitauerit experimenta, quantum potuit,
                <lb/>
              ne fucus deprehenderetur, totam reprehen­
                <lb/>
              ſionem vanam reddidit. </s>
              <s id="s.014484">Nam cætera quæ
                <lb/>
              adiiciuntur, & in quibus inſiſtit, non ad
                <lb/>
              ſubiectam rem quicquam pertinent, ſed
                <lb/>
              ſunt modi tradendi, in quibus etiam adeò
                <lb/>
              prolixus eſt, ac religioſus, vt fructum ex ea
                <lb/>
              lectione non capias, ni velis ei obſequi: nam
                <lb/>
              contradicendo ad rauim deuenies, at ſi obſe­
                <lb/>
              quaris, parendum erit illi, non lectoris vtili­
                <lb/>
              tati. </s>
              <s id="s.014485">Eſt enim ea in opinione, vt quemadmo­
                <lb/>
              dum in pueris inſtituendis ab ipſis elemen­
                <lb/>
              tis omnes ſectando quiſquilias, debeamus in
                <lb/>
              ſingulis quæſitis hærere. </s>
              <s id="s.014486">At non ita cenſet
                <lb/>
              Galenus, non ita proceſſit Hippocrates: ſcri­
                <lb/>
              bimus doctis, non imperitis, & nihil vulga­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.014487">Adde quod mirum eſt, in ipſa etiam
                <lb/>
              latinitate benedicentes, vt aberremus coge­
                <lb/>
              re vult, reprehendit enim noua exercita­
                <lb/>
              tione æſtuoſiſſimum his verbis: Atrociori­
                <lb/>
              bus ac penè tragicis verbis, minus ( vt opi­
                <lb/>
              nor ( vſitatè vocas æſtuoſiſſimum. </s>
              <s id="s.014488">Quæ ta­
                <lb/>
              men vox in eo proprio ſignificato à Colu­
                <lb/>
              mella, & Plinio vſurpatur. </s>
              <s id="s.014489">Verùm ſi quid
                <lb/>
              modò attigit, ad rem adeò infœliciter ceſſit
                <lb/>
              negotium, vt nihil in naturali Philoſophia,
                <lb/>
              ac Mathematicis ſani conſcripſerit, quini­
                <lb/>
              mò & abſurdiſſima, & experimento repu­
                <lb/>
              gnantia. </s>
              <s id="s.014490">Tertium quòd conſequi poſſe ſpe­
                <lb/>
              rauit, eſt vt eruditus in qualibet arte habe­
                <lb/>
              retur, quòd neque vt video ſucceſſurum il­
                <lb/>
              li eſt: nam ſi de experimentis, obſtat ratio
                <lb/>
              ſuperiùs dicta, quod vera à falſis non ſelegit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014491">Si de artium peritia detrahas (quantum per
                <lb/>
              hoc opus licet ) medicinam, mathemati­
                <lb/>
              cam, & naturalem Philoſophiam, & vide
                <lb/>
              quid ei relinquatur. </s>
              <s id="s.014492">Id neque cauit, quòd
                <lb/>
              cùm duo propoſuiſſet, vt noſtra euerteret,
                <lb/>
              ſua oſtentaret: noſtra non rectè euertit, alia
                <lb/>
              quæ oſtentet omninò non habet. </s>
              <s id="s.014493">Vltimò
                <lb/>
              etiam ſperauit, vt fama æterna svborietur,
                <lb/>
              atque opus perpetuò maneret, quòd vt eue­
                <lb/>
              niat illi opto: verum melius forſan eſt, vt
                <lb/>
              cum ſcriptoribus animalium, vel Bibliothe­
                <lb/>
              cæ hiſtoriam conficientibus paciſcatur, &
                <lb/>
              exoret vt illum aliquo loco reponant. </s>
              <s id="s.014494">Acceſ­
                <lb/>
              ſit his tot incommodis & erratis, admirabile
                <lb/>
              quoddam dictu, & incredibile: ſcilicet quòd
                <lb/>
              non niſi paucis in locis ex tot, in quibus me
                <lb/>
              arguere conatur, intellexerit quid dixerim,
                <lb/>
              adeò mens eius contradicendi ſtudio flagrans
                <lb/>
              offuſcata eſt: nam diſſimulaſſe non credide­
                <lb/>
              rim, quòd illi non mihi dedecori palàm fu­
                <lb/>
              turum eſſet, & cum ſumma turpitudine con­
                <lb/>
              iunctum, arguere quod non intelligat, &
                <lb/>
              reprehendere quod non dicat. </s>
              <s id="s.014495">Huiuſmo­
                <lb/>
              di vnum exemplum, quinta exercitatione
                <lb/>
              proponam, quod ibi ter fallatur, atque
                <lb/>
              his lapſibus, quibus interpretando librum
                <lb/>
              eum, decipi conſpicuum eſt. </s>
              <s id="s.014496">In vniuerſum
                <lb/>
              iniuriis certare, vt alienum à probo viro &
                <lb/>
              ſapiente, noſtriſque moribus eſt, ita non te­
                <lb/>
              gere qualis ſit hic calumniatur, & timidi </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>