Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
321
321
322
322
323
323
324
324
325
325
326
326
327
327
328
328
329
329
330
330
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014563">
                <pb pagenum="680" xlink:href="016/01/327.jpg"/>
              paratus eſt nonne intelligitur indefinita, vt
                <lb/>
              Dialectici volunt, non
                <expan abbr="ſolũ">ſolum</expan>
              pro pluribus, ſed
                <lb/>
              etiam vtili? </s>
              <s id="s.014564">Tofus non generatur vera gene­
                <lb/>
              ratione, quæ eſt viuentium ſolum, ſed coa­
                <lb/>
              gmentatur: generari tamen verbo vtimur,
                <lb/>
              quod vulgaris ſignificatio ad id extendatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014565">Non erunt tria principia, imò ad genera­
                <lb/>
              tionem concurrit materia, vt ſubiectum,
                <lb/>
              forma generantis ad præparationem, anima
                <lb/>
              autem ſeipſam exhibendo efficit. </s>
              <s id="s.014566">Quæ verò
                <lb/>
              diſputat contra animam mundi, perlegas
                <lb/>
              eorum reſponſiones in libris de Arcanis
                <lb/>
              æternitatis, quia eſt res prolixa, & quæ pe­
                <lb/>
              culiari indiget opere: & non vt ab ipſo
                <lb/>
              obiter tractatur, cùm non ſolùm Philoſo­
                <lb/>
              phiæ naturalis principia, ſed & diuinæ non
                <lb/>
              parua pars, & eorum, quæ ſenſibus ſubia­
                <lb/>
              cent, ratio pendeat. </s>
              <s id="s.014567">Pariter & alia eiuſdem
                <lb/>
              exercitationis ad eandem doctrinam perti­
                <lb/>
              nent. </s>
              <s id="s.014568">Ob idque ſuperſedeo hîc, niſi quod
                <lb/>
              admonere illum volo eius, quod adeò fir­
                <lb/>
              miter negat, ſcilicet animam eſſe in corde
                <lb/>
              ſolùm, cùm id dicat Philoſophus, in libro
                <lb/>
              de Iuuentute & Senectute in initio:
                <foreign lang="grc">Επεὶ
                  <lb/>
                δὲ π̔ρὶ ψυχοῡς ἐν ἑτέροις διώρισαι, καὶ δούλον ὅτε
                  <lb/>
                οὐκ ὄιονται εἶναι σω̄μα τὴν οὐσίαν ἀυτοῡς, ἀλλ̓ ὅμως
                  <lb/>
                ὅτιγε ἔντινι τοῡ σώματος ὑπάρχει χορίῳ φανε­
                  <lb/>
                ρόν. </foreign>
              </s>
              <s id="s.014569">Interpretetur modò vt velit, nun­
                <lb/>
              quam obtinebit, quin illud apertè velit
                <lb/>
              Ariſtoteles, vt anima ſit in aliqua parte
                <lb/>
              corporis. </s>
              <s id="s.014570">Id etiam oſtendimus in libris de
                <lb/>
              Rerum varietate, atque alio modo etiam
                <lb/>
              euidentius demonſtrari poteſt. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014571">7 Mouet anima mundi principium in­
                <lb/>
              ternum, vt ab aliis quæ extrinſecùs ſunt,
                <lb/>
              non vt pars moti. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014572">8 Motu raritatis, quæ via eſt ad corru­
                <lb/>
              ptionem: aliqua enim eſt, quæ non corrum­
                <lb/>
              pit, & tamen natura eam refugit, quòd
                <lb/>
              via fit ad corruptionem. </s>
              <s id="s.014573">Motus à raritatis
                <lb/>
              cauſa, tardus ſemper eſt. </s>
              <s id="s.014574">Inter tabulas aut
                <lb/>
              perpetuò eſt aër, vel ſi non eſt, non fit mo­
                <lb/>
              tus, ſed impeditur, quia deeſt. </s>
              <s id="s.014575">Et id ipſe in­
                <lb/>
              frà affirmat, quaſi nos irridens, qui nega­
                <lb/>
              mus non eſſe aërem. </s>
              <s id="s.014576">Quod ad motum ne­
                <lb/>
              ceſſarium eſt, & tamen trahitur pars infe­
                <lb/>
              rior, quia emoueri non poteſt: non tamen
                <lb/>
              aſcendit, ergo aſcenſus grauis etiam in aqua
                <lb/>
              propter raritatem impedimentum motus,
                <lb/>
              non motus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014577">9 Dicit ignem noſtrum, eſſe ignem ele­
                <lb/>
              mentarem condenſatum, & ob id calidio­
                <lb/>
              rem, ſicut glacies eſt aqua condenſata, & ob
                <lb/>
              id frigidior. </s>
              <s id="s.014578">Pulchrum dictum, & ſpecie
                <lb/>
              plauſibile, ſed omninò falſum: nam glacies
                <lb/>
              manet, & non depaſcitur, ſicut nec aqua:
                <lb/>
              at ignis noſter neque manet, vel momento,
                <lb/>
              & depaſcitur, ergo nullo modo eſt idem
                <lb/>
              ſpecie cum elementari. </s>
              <s id="s.014579">Si elementaris de­
                <lb/>
              paſcitur, quæro vnde alimentum? </s>
              <s id="s.014580">huic ar­
                <lb/>
              gumento debuerat reſpondere, quod à me
                <lb/>
              adducitur. </s>
              <s id="s.014581">Ex quo patet, quòd cùm deueni­
                <lb/>
              tur ad res manifeſtas, & quæ ſenſibus poſ­
                <lb/>
              ſunt diiudicari, falſus in omnibus deprehen­
                <lb/>
              ditur. </s>
              <s id="s.014582">Sed ad ſingula. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014583">Aër in concauo orbis Lunæ non eſt fri­
                <lb/>
              gidus aut obſcurus, quòd frigiditas aut ob­
                <lb/>
              ſcuritas ſit aliquid, ideò cohærere poteſt cœ­
                <lb/>
              lo. </s>
              <s id="s.014584">Sol quia non diſſipatur, conſeruat calo­
                <lb/>
              rem motu, ideò ſolidus eſt, ignis autem diſ­
                <lb/>
              ſipatur. </s>
              <s id="s.014585">Aqua incaleſcit leui motu, non ob
                <lb/>
              motum, ſed ob aërem, qui illius partes mo­
                <lb/>
              tu ad ſuperficiem deductas calefacit. </s>
              <s id="s.014586">De ven­
                <lb/>
              tis Cypri, & Rhodi quid opus eſt, cùm
                <lb/>
              in æſtuario experiamur? </s>
              <s id="s.014587">qui tamen validiſſi­
                <lb/>
              mi ſunt, atque omnes frigidi. </s>
              <s id="s.014588">Vapor enim
                <lb/>
              longo tractu celerrimè deductus, neceſſariò
                <lb/>
              diſſipatur. </s>
              <s id="s.014589">Fumus, & calor ignis: quo torre­
                <lb/>
              tur caro, & non lucent: at quomodo pro­
                <lb/>
              bauit vnquam ( fateor enim, quod non lu­
                <lb/>
              ceant) quòd ſint ignis, & in extremo calidi­
                <lb/>
              tatis, quod falſum eſt. </s>
              <s id="s.014590">Inde ſupponit multas
                <lb/>
              propoſitiones, è quibus prima eſt euidenter
                <lb/>
              falſa, ignis eſt corpus, id eſt, naturale vel
                <lb/>
              elementum, nos enim ſæpè diximus, tria
                <lb/>
              tantùm eſſe elementa, terram, aquam, aërem
                <lb/>
              Quis dubitat, quòd ſi ignem ſtatuerimus
                <lb/>
              elementum, quin illum ſub Luna ob leuita­
                <lb/>
              tem, & quòd alia loca ſciamus iam occupa­
                <lb/>
              ta, non eſſemus collocaturi? </s>
              <s id="s.014591">Deinde cum vin­
                <lb/>
              culis non poſſit lectores tenere, lacteis ver­
                <lb/>
              bis vult hic ſtrenuus Peripateticus captare.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014592">Sed interim tot declarationes à nobis alla­
                <lb/>
              tas prætermittit: quòd aëris partes quanto
                <lb/>
              ſublimiores, tanto ſunt frigidiores, quòd eſ­
                <lb/>
              ſet ibi nulli vſui: nam corpora, quæ corru­
                <lb/>
              ptioni obnoxia ſunt, ſunt ſolùm propter ge­
                <lb/>
              nerationem: at ille putat totum contrarium,
                <lb/>
              ſcilicet quòd immortalia, quæ propter ſe ſunt
                <lb/>
              non per ſe ſint, ſed fortuitò propter genera­
                <lb/>
              tionem. </s>
              <s id="s.014593">Imperfecta enim propter perfecta,
                <lb/>
              non contrà. </s>
              <s id="s.014594">Quæ in diffinitione elementi ad­
                <lb/>
              duntur, petunt (vt dici ſolet) principium. </s>
              <s id="s.014595">Vt
                <lb/>
              enim quod eſſet in concauo orbis Lunæ, aſ­
                <lb/>
              ſumit, quòd ſit elementum, ita vt ſit ele­
                <lb/>
              mentum, aſſumit, quòd ſit in concauo orbis
                <lb/>
              Lunæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014596">10 In ipſo principio negat adeſſe id, de
                <lb/>
              quo arguitur, & quod fermè omnes faten­
                <lb/>
              tur, ſcilicet elementum vtramque
                <expan abbr="qualitatẽ">qualitatem</expan>
                <lb/>
              extremam obtinere. </s>
              <s id="s.014597">Nam qui negant vtram­
                <lb/>
              que qualitatem maximam eſſe, qui paucio­
                <lb/>
              res ſunt, dicunt alteram eſſe maximam, alte­
                <lb/>
              ram maximæ propinquam, vt res ad idem
                <lb/>
              quaſi redeat, nec fatente illo, quod petimus,
                <lb/>
              eſt amplius inſiſtendum. </s>
              <s id="s.014598">Quamuis enim per­
                <lb/>
              tinacem plus mouit cum rei veritas inexpu­
                <lb/>
              gnabilis, quàm inſtitutum defendendi etiam
                <lb/>
              in inferiore cauſa Ariſtotelem, Ariſtoteli­
                <lb/>
              coſque. </s>
              <s id="s.014599">Itaque cùm rationes non habeat,
                <lb/>
              quibus aut conuincere, aut tueri ſe poſſit, de­
                <lb/>
              clamatorem
                <expan abbr="eximiũ">eximium</expan>
              agit ex Philoſopho re­
                <lb/>
              pentè factus. </s>
              <s id="s.014600">Vnum tamen ſubiiciam, in quo
                <lb/>
              videatur excuſatione dignus, quòd difficilli­
                <lb/>
              mum ſit veteres opiniones hominum ani­
                <lb/>
              mis diu inſitas eradicare. </s>
              <s id="s.014601">Quodque, vt ait Ga­
                <lb/>
              lenus, facilius diſcipulos Chriſtiani à lege
                <lb/>
              ſua ſubduxeris, quàm addictos in verba ali­
                <lb/>
              cuius ſectæ à ſuis placitis, atque hæc ſuffi­
                <lb/>
              ciant pro omnibus illius declamationibus. </s>
              <s id="s.014602">Vt
                <lb/>
              tamen breui quod diximus declaremus: ſi ca­
                <lb/>
              lor non eſt qualitas extrema in aëre, erit ergo
                <lb/>
              humidum, quare in aqua frigiditas. </s>
              <s id="s.014603">Quomo­
                <lb/>
              do igitur glacies aqua frigidior? </s>
              <s id="s.014604">Si dicas
                <lb/>
              non frigidior, ſed ob
                <expan abbr="denſitatẽ">denſitatem</expan>
              talis videtur?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014605">Ergo ſumma frigiditas cogit? </s>
              <s id="s.014606">Igitur omnis
                <lb/>
              aqua glacies, quare & immobilis, & non ele­
                <lb/>
              mentum humidum. </s>
              <s id="s.014607">Et quia torquetur circa </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>