Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
321
321
322
322
323
323
324
324
325
325
326
326
327
327
328
328
329
329
330
330
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014607">
                <pb pagenum="681" xlink:href="016/01/328.jpg"/>
              cognitionem quid ſit ignis, & ob id tot ab­
                <lb/>
              ſurda dicit, nec poteſt ſe explicare, quatuor
                <lb/>
              verbis quamuis & aliàs dixerim dicam. </s>
              <s id="s.014608">Ignis
                <lb/>
              eſt ſubſtantia corrupta ab extremo calore, ſi­
                <lb/>
              cut glacies eſt ſubſtantia corrupta ab extre­
                <lb/>
              mo frigore. </s>
              <s id="s.014609">Vel verius, ignis eſt caliditas, &
                <lb/>
              ſiccitas extrema, corrumpens ſubiectum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014610">Quòd etiam dicat vnum eſſe Elementum,
                <lb/>
              dicimus eſſe tria. </s>
              <s id="s.014611">Sola enim terra eſt expers
                <lb/>
              omnis qualitatis, & tamen non eſt neceſſa­
                <lb/>
              rium elemento, vt habeat qualitatem, quia
                <lb/>
              non concurrit ad vllam actionem, ſed velut
                <lb/>
              oleum mirabolani, quòd expers eſt odoris,
                <lb/>
              aptiſſimúmque ob id ad omnes odores. </s>
              <s id="s.014612">Ve­
                <lb/>
              rùm ob id terra hylen quaſi refert. </s>
              <s id="s.014613">Arguit
                <lb/>
              contradictionem, quia motus accendit calo­
                <lb/>
              rem, ergo non extinguit. </s>
              <s id="s.014614">Dixi quod motus
                <lb/>
              in ſubiecto, quòd reſiſtat quoniam reſiſtit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014615">Videt experimentum in aqua & lapide. </s>
              <s id="s.014616">Si de
                <lb/>
              aqua dubitat, quoniam ſponte frigida ſit, de
                <lb/>
              vino experiatur. </s>
              <s id="s.014617">Sed ſpontè in his quæ vo­
                <lb/>
              luntate carent, non licet dicere? </s>
              <s id="s.014618">feci vt Ver­
                <lb/>
              gilium ab infamia liberarem:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Sponte ſua ſandix paſcentibus veſtiet agnos.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014619">11 Reſilit ad primum librum. </s>
              <s id="s.014620">In quo
                <lb/>
              etiam animaduertendum eſt hunc egregium
                <lb/>
              virum in hoc, & ſequentibus ſimulare ſe
                <lb/>
              non intelligere, vt anſam accuſandi, quàm
                <lb/>
              alioqui habere non poteſt, arripiat: ita non
                <lb/>
              abſimilis videtur ei, qui ſe caſtrauit, vt vxo­
                <lb/>
              rem offenderet. </s>
              <s id="s.014621">Quis neſcit in pyrio puluere
                <lb/>
              tria accidere, per quæ ſphæra propellitur, ra­
                <lb/>
              ritatem dum è puluere fit ignis, qui locum
                <lb/>
              occupare nititur: inde condenſari præter
                <lb/>
              naturam ob loci anguſtiam, atque ideò ap­
                <lb/>
              petere exitum, inde natura vincente rareſ­
                <lb/>
              cere, túncque propellere. </s>
              <s id="s.014622">At ille adeò inuo­
                <lb/>
              luit bene inuenta, vt ego non pro meis,
                <lb/>
              quantò minus alius quiſdam queat agnoſce­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.014623">Et ideò fungitur officio ſepiæ, quæ turbat
                <lb/>
              aquas ne videatur. </s>
              <s id="s.014624">Aër impellit: atque hic eſt
                <lb/>
              motus quo aqua quieſcit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014625">12 In quo differt mutatio in qualitate à
                <lb/>
              generatione, vel additione, ſi non intenditur
                <lb/>
              qualitas, ſed ſolùm augetur? </s>
              <s id="s.014626">At hoc etiam
                <lb/>
              ego non dico qualitatem non augeri. </s>
              <s id="s.014627">Suffi­
                <lb/>
              cit quod intendatur, ſeu additione, ſeu aliter.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014628">Hucuſque ſanè ſperaueram me cum viro do­
                <lb/>
              cto diſputare: ſed cùm animaduerti illum, vt
                <lb/>
              credidit, conuictum meis rationibus eò re­
                <lb/>
              fugiſſe, vt concederet ferro extincto ferrum
                <lb/>
              generari, iam illum elleboro prorſus indi­
                <lb/>
              gere animaduerti. </s>
              <s id="s.014629">Atque hic fortunam alio­
                <lb/>
              rum quotcumque me accuſare nixi ſunt,
                <lb/>
              qui amentiam ſuam prodiderunt, nactus eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014630">Primùm quis vnquam audiuit ferrum ge­
                <lb/>
              nerari ex aquæ frigidæ ſola immerſione? </s>
              <s id="s.014631">vbi
                <lb/>
              omnes cauſas ſuſtulit, & earum ordinem in­
                <lb/>
              ter ſe, tum etiam cum effectu ipſo. </s>
              <s id="s.014632">Deinde
                <lb/>
              liceret ex ſilice aurum facere, nam exuſto
                <lb/>
              auro in igne generatur aurum, vt ipſe fate­
                <lb/>
              tur? </s>
              <s id="s.014633">ergo extincto ſilice aurum generabitur?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014634">nam cauſæ ſunt eædem aquæ & ignis. </s>
              <s id="s.014635">De­
                <lb/>
              inde cùm paulatim refrigerabitur, paulatim
                <lb/>
              generabitur ferrum, atque ita ſubſtantia in
                <lb/>
              eadem parte augebitur, motúſque verus ine­
                <lb/>
              rit, qualis in qualitate. </s>
              <s id="s.014636">Diſpeream ſi reſur­
                <lb/>
              gat Ariſtoteles, ni malit mihi accuſatori,
                <lb/>
              quàm tali defenſori amicus eſſe. </s>
              <s id="s.014637">Et ſi non
                <lb/>
              melius argumentum meum ſolui poſſet à
                <lb/>
              Peripateticis, quàm ab illo, iam pæana ca­
                <lb/>
              nerem. </s>
              <s id="s.014638">Sed illi dicerent, in ferro ignito duas
                <lb/>
              eſſe ſubſtantias, atque imperfectam vtram­
                <lb/>
              que: quod neque ignis ſuam retineat leui­
                <lb/>
              tatem, nec ferrum frigiditatem. </s>
              <s id="s.014639">Et quan­
                <lb/>
              quam hæc reſponſio argumento meo non
                <lb/>
              ſatisfaciat, ob abſurda principia, quæ tueri
                <lb/>
              coguntur, vt Ariſtotelem defendant, non ta­
                <lb/>
              men adeò impudens eſt, vt noſtri calumnia­
                <lb/>
              toris, qui hæc deliramenta admiſit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014640">13 In infinitum apud Grammaticos
                <lb/>
              progredi dicuntur, quæ nullos certos limi­
                <lb/>
              tes habent conſtitutos. </s>
              <s id="s.014641">Vnde proprij infiniti,
                <lb/>
              quod Grammaticis ignotum fuit, ratio de­
                <lb/>
              ducta eſt. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014642">14 Vbique prodit ſuam imperitiam, víx­
                <lb/>
              que ex centum locis ſeptem rectè interpre­
                <lb/>
              tatur. </s>
              <s id="s.014643">Meta non vna eſt, vt fiat ignis, ſed
                <lb/>
              tum incipit hæc meta cùm aërem vincere
                <lb/>
              poteſt. </s>
              <s id="s.014644">Meta eundi in Gallias non vna eſt,
                <lb/>
              poſſum ire Taurinum, Lugdunum, Lute­
                <lb/>
              tiam, Rhotomagum, meta tamen ingreſſus
                <lb/>
              eſt Valentia, ex vrbe noſtra eunti. </s>
              <s id="s.014645">O præcla­
                <lb/>
              ram redargutionem, argumentum ſolum
                <lb/>
              præbens, vel maleuoli omninò animi, vel
                <lb/>
              ſtuporis maximi. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014646">15 In omnibus eſt ea vis, ſed in quibuſ­
                <lb/>
              dam non perficitur agendo, in quibus pro­
                <lb/>
              ducendo miratur de lapide, ſed magis de ha­
                <lb/>
              linitro mirari debuit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014647">16 Vreret, non ſi elementaris eſſet, rectè
                <lb/>
              in hoc: ſed ſi eſſet, qualis excutitur, qui pa­
                <lb/>
              bulo indiget proculdubio vreret, & ſi eſſet
                <lb/>
              elementaris condenſatus: at aqua non made­
                <lb/>
              facit, quia commiſta eſt, madefactio autem
                <lb/>
              non penetrat, calor penetrat, Galeno teſte in
                <lb/>
              libris de Elementis. </s>
              <s id="s.014648">Deinde impudentiſſimè
                <lb/>
              obiicit me negare ex chalybe, vel ex por­
                <lb/>
              phyritide ignem generari, cùm ego vbique
                <lb/>
              adiiciam etiam in prima editione non ma­
                <lb/>
              gis fieri, ſed minus ex his quam ex illis. </s>
              <s id="s.014649">Vi­
                <lb/>
              de hîc prorſus inexcuſabilem ſtuporem ho­
                <lb/>
              minis, aut improbitatem. </s>
              <s id="s.014650">Purum ignem nul­
                <lb/>
              lum eſſe dico, id eſt, qui non ſit in ſubſtan­
                <lb/>
              tia, ſed modo medicorum, in quo forma ma­
                <lb/>
              teriæ dominatur, vt in flamma, ſecus carbo,
                <lb/>
              & ferrum ignitum. </s>
              <s id="s.014651">Admiratur dictum illud
                <lb/>
              quod ſimpliciter verum eſt, ſi incaleſcit ve­
                <lb/>
              hementi motu, vehementer incaleſcit. </s>
              <s id="s.014652">Eſt
                <lb/>
              enim cauſa (vt dici ſolet) adæquata, & pro­
                <lb/>
              pria (vt ſi quis dicat. </s>
              <s id="s.014653">Diuitiæ hominem bea­
                <lb/>
              tum faciunt) per ſe eſt vera, nec tamen ſem­
                <lb/>
              per diues beatus eſt. </s>
              <s id="s.014654">Ab accidenti enim ad
                <lb/>
              rem quod dicunt, ab aſtractis ad concreta
                <lb/>
              non valet, argumentum. </s>
              <s id="s.014655">Color viridis eſt
                <lb/>
              pulcherrimus, ergo viridia pulcherrima. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014656">17 Cùm loquor Latinè, hic Philoſophus
                <lb/>
              Ciceronianus, me reprehendit: ſi barbarè
                <lb/>
              vellem, vt à ſui generis hominibus intel­
                <lb/>
              ligerer, accuſaret. </s>
              <s id="s.014657">Vnus eſt modus quem
                <lb/>
              ſolùm admittit, vt ſuo more, ſcilicet
                <lb/>
              peſſimè loquar. </s>
              <s id="s.014658">Sed ego tunc diuinare non
                <lb/>
              potui. </s>
              <s id="s.014659">Breuiter materia ferri formam ad ſe
                <lb/>
              rapit & equi, & abſynthij: nec vna con­
                <lb/>
              uenire poteſt alteri: & hoc etiam affirmat
                <lb/>
              Philoſophus, formas ſibi decernere mate­
                <lb/>
              riam propriam: quæ ob id ſecunda dicitur
                <lb/>
              quoniam cum quantitate certa eſt materiæ
                <lb/>
              primæ, & qualitatibus. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>