18 Agit Rhetorem facetum, cùm argu
menta & reſponſiones deſunt. Et quàm fa
tetur Ariſtotelis fuiſſe ſententiam, ſcilicet
frigiditatem eſſe priuationem, & quòd Aui
cenna bene dixit, frigus ad operationes ni
hil affert commodi, in me reprehendit. Aqua
non gelaſcit, quia frigus (vt dixi) eſt priuatio.
Melius feciſſet, ſi quæſiſſet ab aëre, cùm
vtrinque ſit priuatio? lædimur à frigore, quo
niam materia impediente peregrina impreſ
ſio, ſcilicet calor aboletur. At id ſentitur ab
animante, quod natura calidum eſt. Syſto
len, adeò rudis eſt hic vir, putat eſſe quietem,
cùm ſit motus, ſcilicet contractio: eam Gale
nus fatetur expreſsè ſe ſentire, primo de Di
gnoſcendis pulſibus.
menta & reſponſiones deſunt. Et quàm fa
tetur Ariſtotelis fuiſſe ſententiam, ſcilicet
frigiditatem eſſe priuationem, & quòd Aui
cenna bene dixit, frigus ad operationes ni
hil affert commodi, in me reprehendit. Aqua
non gelaſcit, quia frigus (vt dixi) eſt priuatio.
Melius feciſſet, ſi quæſiſſet ab aëre, cùm
vtrinque ſit priuatio? lædimur à frigore, quo
niam materia impediente peregrina impreſ
ſio, ſcilicet calor aboletur. At id ſentitur ab
animante, quod natura calidum eſt. Syſto
len, adeò rudis eſt hic vir, putat eſſe quietem,
cùm ſit motus, ſcilicet contractio: eam Gale
nus fatetur expreſsè ſe ſentire, primo de Di
gnoſcendis pulſibus.
CAP. V
Vide ruditatem & temeritatem,
vbi in tam paucis verbis dupliciter peccat,
& ita peccat, vt nulla arte defendi poſſit.
Quòd etiam dixerim, ſicca non poſſe hu
mectari, & reprehendit, & ſe non intellige
re fatetur: atque id vbique fermè facit. Et
verè negat ſe intelligere, nam in ſicco nul
lum eſt principium vt humectetur, nec in
tus, nec extra: ſolùm materia addi poſſet,
ſed non in iuuentute per nutritionem quia
deeſt principium: nec per generationem
cum iam ſit antea genitum. At frigidum po
teſt calefieri calore cordis & reliquæ quali
tates ſponte ſe ingerunt defectu contraria
rum, cùm ſint priuationes: & hic (vt video)
dicet eſſe ſolœciſmum.
vbi in tam paucis verbis dupliciter peccat,
& ita peccat, vt nulla arte defendi poſſit.
Quòd etiam dixerim, ſicca non poſſe hu
mectari, & reprehendit, & ſe non intellige
re fatetur: atque id vbique fermè facit. Et
verè negat ſe intelligere, nam in ſicco nul
lum eſt principium vt humectetur, nec in
tus, nec extra: ſolùm materia addi poſſet,
ſed non in iuuentute per nutritionem quia
deeſt principium: nec per generationem
cum iam ſit antea genitum. At frigidum po
teſt calefieri calore cordis & reliquæ quali
tates ſponte ſe ingerunt defectu contraria
rum, cùm ſint priuationes: & hic (vt video)
dicet eſſe ſolœciſmum.
19 Ætherem, id eſt, cœlum, quandoque
aërem ſupremum ſignificat, vtrumque apud
antiquos. Lapis frigefacit manum quoniam
calor refugit, ſicut tenebras lux oculi. Qui
enim diu in tenebris verſantur, partem viſus
amittunt. Sic mortem natura.
aërem ſupremum ſignificat, vtrumque apud
antiquos. Lapis frigefacit manum quoniam
calor refugit, ſicut tenebras lux oculi. Qui
enim diu in tenebris verſantur, partem viſus
amittunt. Sic mortem natura.
21 Ignis miſcet corpora, id eſt, iuxta ap
ponit, vt in cumulis hordeum cum frumen
to, ſed ſubſtantias ſeparat: corrumpit enim,
non ergo miſcet, id eſt, non verè. Ecce ſuam
contradictionem. Ita hallucinatur ſemper in
duplici ſignificato.
ponit, vt in cumulis hordeum cum frumen
to, ſed ſubſtantias ſeparat: corrumpit enim,
non ergo miſcet, id eſt, non verè. Ecce ſuam
contradictionem. Ita hallucinatur ſemper in
duplici ſignificato.
22 Sicut & illud, quatuor ſunt elemen
ta, id eſt, partes qualitatibus elementis ſimi
libus, ſed non extremo in miſto non elemen
ta quatuor, cùm ſint tria tantùm: nec verè
ſimilibus, ſed iuxta Ariſtotelis opinionem:
nec elementa, cùm non habeant frigidita
tem extremam, nec calorem actu. Animalia
quæ crudis carnibus veſcuntur, breuis ſunt
vitæ, ob incommoda quæ patiuntur, non ob
victus rationem: nam cornix & coruus etiam
ipſo teſte, diu viuunt.
ta, id eſt, partes qualitatibus elementis ſimi
libus, ſed non extremo in miſto non elemen
ta quatuor, cùm ſint tria tantùm: nec verè
ſimilibus, ſed iuxta Ariſtotelis opinionem:
nec elementa, cùm non habeant frigidita
tem extremam, nec calorem actu. Animalia
quæ crudis carnibus veſcuntur, breuis ſunt
vitæ, ob incommoda quæ patiuntur, non ob
victus rationem: nam cornix & coruus etiam
ipſo teſte, diu viuunt.
23 Cœlum habet qualitatem, quæ apud
nos vocatur caliditas, ſicut lux in vrceo, al
terius modi eſt in pariete: nec ibi eadem
patitur, & eſt (vt ita dicam) qualitas viuifica,
ſicut calor humanus eſt in vipera calor exi
tialis. Non eſt ergo differentia tanquam ho
monymi, ſed ſolùm ratione ſubiecti. Quali
tas tamen ipſa eſt eadem. Sic frigus in aqua
gelu generat, in oleo concretionem. Atta
men qualitas principium eſt non expers
qualitatis, & Peripateticorum cœlum. Py
rauſtæ non generantur in igne, ſed in excre
mentis. Ignis enim tollit vim caloris cœle
ſtis, quæ eſt humida. Agens ſiccum non ge
nerat in humido, quia ineptum eſt prorſus
natura. Ad fabulas conuertitur. Pulli non
excluduntur à cinere puro: à fimo etiam in
noſtris regionibus excludi poſſunt, ſed fal
lax eſt: tamen experiri liceret, à cinere nun
quam. Omnis calor motu indiget ad conſer
uationem, quia non niſi à cœlo: cœlum au
tem mouetur: quòd autem motu indiget:
aſſumit. In ſeminibus eſt calor potentia, ſuo
tempore fit actu, & exedit cùm pabulum
non inuenit, & etiam auxilio aëris. Diſpar
comparatio, ſi homo non haberet calorem,
qui à corde influitur, refrigeratus non inca
leſceret: ita nec aqua refrigeraretur, cùm
non habeat vnde petat. Aër ex aqua gigni
tur propter neceſſitatem, quia ignis nihil
generat: dixi autem elementa eſſe hylæ
proxima, & quaſi non entia. Nec clarum
eſt, an ſolus vapor generetur, nos autem in
rebus, quæ ſunt exigui momenti, nec adeò
perſpicuè communem opinionem ſecuti ſu
mus, ne videremur velle interturbare ſtudio
ſos, non docere. Denique quærit quid illud
ſignificat inanis? μάντες fuit vt reor hic ty
pographus. Diuinauit inaniter multa te hîc
effutiturum, quod & feciſti, cùm integrum
eſſet lecta ſecunda editione videre naturalis,
pro inanis.
nos vocatur caliditas, ſicut lux in vrceo, al
terius modi eſt in pariete: nec ibi eadem
patitur, & eſt (vt ita dicam) qualitas viuifica,
ſicut calor humanus eſt in vipera calor exi
tialis. Non eſt ergo differentia tanquam ho
monymi, ſed ſolùm ratione ſubiecti. Quali
tas tamen ipſa eſt eadem. Sic frigus in aqua
gelu generat, in oleo concretionem. Atta
men qualitas principium eſt non expers
qualitatis, & Peripateticorum cœlum. Py
rauſtæ non generantur in igne, ſed in excre
mentis. Ignis enim tollit vim caloris cœle
ſtis, quæ eſt humida. Agens ſiccum non ge
nerat in humido, quia ineptum eſt prorſus
natura. Ad fabulas conuertitur. Pulli non
excluduntur à cinere puro: à fimo etiam in
noſtris regionibus excludi poſſunt, ſed fal
lax eſt: tamen experiri liceret, à cinere nun
quam. Omnis calor motu indiget ad conſer
uationem, quia non niſi à cœlo: cœlum au
tem mouetur: quòd autem motu indiget:
aſſumit. In ſeminibus eſt calor potentia, ſuo
tempore fit actu, & exedit cùm pabulum
non inuenit, & etiam auxilio aëris. Diſpar
comparatio, ſi homo non haberet calorem,
qui à corde influitur, refrigeratus non inca
leſceret: ita nec aqua refrigeraretur, cùm
non habeat vnde petat. Aër ex aqua gigni
tur propter neceſſitatem, quia ignis nihil
generat: dixi autem elementa eſſe hylæ
proxima, & quaſi non entia. Nec clarum
eſt, an ſolus vapor generetur, nos autem in
rebus, quæ ſunt exigui momenti, nec adeò
perſpicuè communem opinionem ſecuti ſu
mus, ne videremur velle interturbare ſtudio
ſos, non docere. Denique quærit quid illud
ſignificat inanis? μάντες fuit vt reor hic ty
pographus. Diuinauit inaniter multa te hîc
effutiturum, quod & feciſti, cùm integrum
eſſet lecta ſecunda editione videre naturalis,
pro inanis.
23 De bilioſis videtur mihi puer in me
dicina. Videat Galenum quinto de tuenda
Sanitate. Eſt enim illius inuentum.
dicina. Videat Galenum quinto de tuenda
Sanitate. Eſt enim illius inuentum.
26 Nulla illarum comparationum eſt ad
propoſitum: nam cauſæ illæ licet habeant
diuerſos modos producendi, in principa
li tamen ſunt vna, at in generatione non
eſt diuerſitas modorum, igitur principium
eſt vnum omnino. Deinde declaratio illa
probat, quòd generatio hæc non ſit cauſa
materiæ.
propoſitum: nam cauſæ illæ licet habeant
diuerſos modos producendi, in principa
li tamen ſunt vna, at in generatione non
eſt diuerſitas modorum, igitur principium
eſt vnum omnino. Deinde declaratio illa
probat, quòd generatio hæc non ſit cauſa
materiæ.
27 Non à frigore periêre, ſed à calore
imminuto. Dicit non vidiſſe apud me decla
ratum, quare motus æſtiuum refrigeret aë
rem? non quòd dicit ille, ſed quoniam calo
rem ex ſe non habeat, ſed ſolùm à radiis ſo
lis, motus non recipit impreſſionem, vt nec
manus à pruna agitata, quare neceſſariò re
frigeraretur. Et hæc eſt cauſa propter quam
ſuperius dixi, quòd cùm omnia ſolida motu
inflammentur, omnia tamen liquida refrige
rari. Verba illa de calore meritò quemcun
que torquere poſſent, & ſi alibi non mino
rem cauſam habuiſſet admirationis, poterat
ferri illius procacitas à viro, qualis ego ſum.
Accipe igitur ſenſum loci quem ipſe non ca
pit. Duabus cauſis diximus aërem hic cali
dum, altera quòd quoties euertere ſtudemus
placita aliorum, euidentius euertuntur ex
conceſſis ab illis, quàm in his quæ illi ne
gant: at concludere ſtudemus eſſe tantùm
duo elementa, quæ miſtum generent: illi
volunt aërem eſſe calidum, igitur calidum
eſſe aërem nos ſupponere oportuit. Dicitur
& calidus comparatione aliorum elemen
torum, vt multa aſtra frigida, cùm enim ſit
tenuior, nec natura, nec longa conſuetudine
quadam ob conceptos ſolis radios, quæ vi
cem naturæ apud vulgus obtinet, non tam
frigidus eſt, vt alia elementa.
imminuto. Dicit non vidiſſe apud me decla
ratum, quare motus æſtiuum refrigeret aë
rem? non quòd dicit ille, ſed quoniam calo
rem ex ſe non habeat, ſed ſolùm à radiis ſo
lis, motus non recipit impreſſionem, vt nec
manus à pruna agitata, quare neceſſariò re
frigeraretur. Et hæc eſt cauſa propter quam
ſuperius dixi, quòd cùm omnia ſolida motu
inflammentur, omnia tamen liquida refrige
rari. Verba illa de calore meritò quemcun
que torquere poſſent, & ſi alibi non mino
rem cauſam habuiſſet admirationis, poterat
ferri illius procacitas à viro, qualis ego ſum.
Accipe igitur ſenſum loci quem ipſe non ca
pit. Duabus cauſis diximus aërem hic cali
dum, altera quòd quoties euertere ſtudemus
placita aliorum, euidentius euertuntur ex
conceſſis ab illis, quàm in his quæ illi ne
gant: at concludere ſtudemus eſſe tantùm
duo elementa, quæ miſtum generent: illi
volunt aërem eſſe calidum, igitur calidum
eſſe aërem nos ſupponere oportuit. Dicitur
& calidus comparatione aliorum elemen
torum, vt multa aſtra frigida, cùm enim ſit
tenuior, nec natura, nec longa conſuetudine
quadam ob conceptos ſolis radios, quæ vi
cem naturæ apud vulgus obtinet, non tam
frigidus eſt, vt alia elementa.