Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
321
321
322
322
323
323
324
324
325
325
326
326
327
327
328
328
329
329
330
330
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="682" xlink:href="016/01/329.jpg"/>
            <p type="main">
              <s id="s.014660">18 Agit Rhetorem facetum, cùm argu­
                <lb/>
              menta & reſponſiones deſunt. </s>
              <s id="s.014661">Et quàm fa­
                <lb/>
              tetur Ariſtotelis fuiſſe ſententiam, ſcilicet
                <lb/>
              frigiditatem eſſe priuationem, & quòd Aui­
                <lb/>
              cenna bene dixit, frigus ad operationes ni­
                <lb/>
              hil affert commodi, in me reprehendit. </s>
              <s id="s.014662">Aqua
                <lb/>
              non gelaſcit, quia frigus (vt dixi) eſt priuatio.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014663">Melius feciſſet, ſi quæſiſſet ab aëre, cùm
                <lb/>
              vtrinque ſit priuatio? </s>
              <s id="s.014664">lædimur à frigore, quo­
                <lb/>
              niam materia impediente peregrina impreſ­
                <lb/>
              ſio, ſcilicet calor aboletur. </s>
              <s id="s.014665">At id ſentitur ab
                <lb/>
              animante, quod natura calidum eſt. </s>
              <s id="s.014666">Syſto­
                <lb/>
              len, adeò rudis eſt hic vir, putat eſſe quietem,
                <lb/>
              cùm ſit motus, ſcilicet contractio: eam Gale­
                <lb/>
              nus fatetur expreſsè ſe ſentire, primo de Di­
                <lb/>
              gnoſcendis pulſibus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014667">CAP. V </s>
              <s id="s.014668">Vide ruditatem & temeritatem,
                <lb/>
              vbi in tam paucis verbis dupliciter peccat,
                <lb/>
              & ita peccat, vt nulla arte defendi poſſit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014669">Quòd etiam dixerim, ſicca non poſſe hu­
                <lb/>
              mectari, & reprehendit, & ſe non intellige­
                <lb/>
              re fatetur: atque id vbique fermè facit. </s>
              <s id="s.014670">Et
                <lb/>
              verè negat ſe intelligere, nam in ſicco nul­
                <lb/>
              lum eſt principium vt humectetur, nec in­
                <lb/>
              tus, nec extra: ſolùm materia addi poſſet,
                <lb/>
              ſed non in iuuentute per nutritionem quia
                <lb/>
              deeſt principium: nec per generationem
                <lb/>
              cum iam ſit antea genitum. </s>
              <s id="s.014671">At frigidum po­
                <lb/>
              teſt calefieri calore cordis & reliquæ quali­
                <lb/>
              tates ſponte ſe ingerunt defectu contraria­
                <lb/>
              rum, cùm ſint priuationes: & hic (vt video)
                <lb/>
              dicet eſſe ſolœciſmum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014672">19 Ætherem, id eſt, cœlum, quandoque
                <lb/>
              aërem ſupremum ſignificat, vtrumque apud
                <lb/>
              antiquos. </s>
              <s id="s.014673">Lapis frigefacit manum quoniam
                <lb/>
              calor refugit, ſicut tenebras lux oculi. </s>
              <s id="s.014674">Qui
                <lb/>
              enim diu in tenebris verſantur, partem viſus
                <lb/>
              amittunt. </s>
              <s id="s.014675">Sic mortem natura. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014676">20 Tria ſunt principia miſtorum, ſed duo
                <lb/>
              tantùm præbent qualitatem, ſcilicet cœlum
                <lb/>
              & aqua. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014677">21 Ignis miſcet corpora, id eſt, iuxta ap­
                <lb/>
              ponit, vt in cumulis hordeum cum frumen­
                <lb/>
              to, ſed ſubſtantias ſeparat: corrumpit enim,
                <lb/>
              non ergo miſcet, id eſt, non verè. </s>
              <s id="s.014678">Ecce ſuam
                <lb/>
              contradictionem. </s>
              <s id="s.014679">Ita hallucinatur ſemper in
                <lb/>
              duplici ſignificato. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014680">22 Sicut & illud, quatuor ſunt elemen­
                <lb/>
              ta, id eſt, partes qualitatibus elementis ſimi­
                <lb/>
              libus, ſed non extremo in miſto non elemen­
                <lb/>
              ta quatuor, cùm ſint tria tantùm: nec verè
                <lb/>
              ſimilibus, ſed iuxta Ariſtotelis opinionem:
                <lb/>
              nec elementa, cùm non habeant frigidita­
                <lb/>
              tem extremam, nec calorem actu. </s>
              <s id="s.014681">Animalia
                <lb/>
              quæ crudis carnibus veſcuntur, breuis ſunt
                <lb/>
              vitæ, ob incommoda quæ patiuntur, non ob
                <lb/>
              victus rationem: nam cornix & coruus etiam
                <lb/>
              ipſo teſte, diu viuunt. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014682">23 Cœlum habet qualitatem, quæ apud
                <lb/>
              nos vocatur caliditas, ſicut lux in vrceo, al­
                <lb/>
              terius modi eſt in pariete: nec ibi eadem
                <lb/>
              patitur, & eſt (vt ita dicam) qualitas viuifica,
                <lb/>
              ſicut calor humanus eſt in vipera calor exi­
                <lb/>
              tialis. </s>
              <s id="s.014683">Non eſt ergo differentia tanquam ho­
                <lb/>
              monymi, ſed ſolùm ratione ſubiecti. </s>
              <s id="s.014684">Quali­
                <lb/>
              tas tamen ipſa eſt eadem. </s>
              <s id="s.014685">Sic frigus in aqua
                <lb/>
              gelu generat, in oleo concretionem. </s>
              <s id="s.014686">Atta­
                <lb/>
              men qualitas principium eſt non expers
                <lb/>
              qualitatis, & Peripateticorum cœlum. </s>
              <s id="s.014687">Py­
                <lb/>
              rauſtæ non generantur in igne, ſed in excre­
                <lb/>
              mentis. </s>
              <s id="s.014688">Ignis enim tollit vim caloris cœle­
                <lb/>
              ſtis, quæ eſt humida. </s>
              <s id="s.014689">Agens ſiccum non ge­
                <lb/>
              nerat in humido, quia ineptum eſt prorſus
                <lb/>
              natura. </s>
              <s id="s.014690">Ad fabulas conuertitur. </s>
              <s id="s.014691">Pulli non
                <lb/>
              excluduntur à cinere puro: à fimo etiam in
                <lb/>
              noſtris regionibus excludi poſſunt, ſed fal­
                <lb/>
              lax eſt: tamen experiri liceret, à cinere nun­
                <lb/>
              quam. </s>
              <s id="s.014692">Omnis calor motu indiget ad conſer­
                <lb/>
              uationem, quia non niſi à cœlo: cœlum au­
                <lb/>
              tem mouetur: quòd autem motu indiget:
                <lb/>
              aſſumit. </s>
              <s id="s.014693">In ſeminibus eſt calor potentia, ſuo
                <lb/>
              tempore fit actu, & exedit cùm pabulum
                <lb/>
              non inuenit, & etiam auxilio aëris. </s>
              <s id="s.014694">Diſpar
                <lb/>
              comparatio, ſi homo non haberet calorem,
                <lb/>
              qui à corde influitur, refrigeratus non inca­
                <lb/>
              leſceret: ita nec aqua refrigeraretur, cùm
                <lb/>
              non habeat vnde petat. </s>
              <s id="s.014695">Aër ex aqua gigni­
                <lb/>
              tur propter neceſſitatem, quia ignis nihil
                <lb/>
              generat: dixi autem elementa eſſe hylæ
                <lb/>
              proxima, & quaſi non entia. </s>
              <s id="s.014696">Nec clarum
                <lb/>
              eſt, an ſolus vapor generetur, nos autem in
                <lb/>
              rebus, quæ ſunt exigui momenti, nec adeò
                <lb/>
              perſpicuè communem opinionem ſecuti ſu­
                <lb/>
              mus, ne videremur velle interturbare ſtudio­
                <lb/>
              ſos, non docere. </s>
              <s id="s.014697">Denique quærit quid illud
                <lb/>
              ſignificat inanis?
                <foreign lang="grc">μάντες</foreign>
              fuit vt reor hic ty­
                <lb/>
              pographus. </s>
              <s id="s.014698">Diuinauit inaniter multa te hîc
                <lb/>
              effutiturum, quod & feciſti, cùm integrum
                <lb/>
              eſſet lecta ſecunda editione videre naturalis,
                <lb/>
              pro inanis. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014699">23 De bilioſis videtur mihi puer in me­
                <lb/>
              dicina. </s>
              <s id="s.014700">Videat Galenum quinto de tuenda
                <lb/>
              Sanitate. </s>
              <s id="s.014701">Eſt enim illius inuentum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014702">26 Nulla illarum comparationum eſt ad
                <lb/>
              propoſitum: nam cauſæ illæ licet habeant
                <lb/>
              diuerſos modos producendi, in principa­
                <lb/>
              li tamen ſunt vna, at in generatione non
                <lb/>
              eſt diuerſitas modorum, igitur principium
                <lb/>
              eſt vnum omnino. </s>
              <s id="s.014703">Deinde declaratio illa
                <lb/>
              probat, quòd generatio hæc non ſit cauſa
                <lb/>
              materiæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.014704">27 Non à frigore periêre, ſed à calore
                <lb/>
              imminuto. </s>
              <s id="s.014705">Dicit non vidiſſe apud me decla­
                <lb/>
              ratum, quare motus æſtiuum refrigeret aë­
                <lb/>
              rem? </s>
              <s id="s.014706">non quòd dicit ille, ſed quoniam calo­
                <lb/>
              rem ex ſe non habeat, ſed ſolùm à radiis ſo­
                <lb/>
              lis, motus non recipit impreſſionem, vt nec
                <lb/>
              manus à pruna agitata, quare neceſſariò re­
                <lb/>
              frigeraretur. </s>
              <s id="s.014707">Et hæc eſt cauſa propter quam
                <lb/>
              ſuperius dixi, quòd cùm omnia ſolida motu
                <lb/>
              inflammentur, omnia tamen liquida refrige­
                <lb/>
              rari. </s>
              <s id="s.014708">Verba illa de calore meritò quemcun­
                <lb/>
              que torquere poſſent, & ſi alibi non mino­
                <lb/>
              rem cauſam habuiſſet admirationis, poterat
                <lb/>
              ferri illius procacitas à viro, qualis ego ſum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014709">Accipe igitur ſenſum loci quem ipſe non ca­
                <lb/>
              pit. </s>
              <s id="s.014710">Duabus cauſis diximus aërem hic cali­
                <lb/>
              dum, altera quòd quoties euertere ſtudemus
                <lb/>
              placita aliorum, euidentius euertuntur ex
                <lb/>
              conceſſis ab illis, quàm in his quæ illi ne­
                <lb/>
              gant: at concludere ſtudemus eſſe tantùm
                <lb/>
              duo elementa, quæ miſtum generent: illi
                <lb/>
              volunt aërem eſſe calidum, igitur calidum
                <lb/>
              eſſe aërem nos ſupponere oportuit. </s>
              <s id="s.014711">Dicitur
                <lb/>
              & calidus comparatione aliorum elemen­
                <lb/>
              torum, vt multa aſtra frigida, cùm enim ſit
                <lb/>
              tenuior, nec natura, nec longa conſuetudine
                <lb/>
              quadam ob conceptos ſolis radios, quæ vi­
                <lb/>
              cem naturæ apud vulgus obtinet, non tam
                <lb/>
              frigidus eſt, vt alia elementa. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>