Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
331
331
332
332
333
333
334
334
335
335
336
336
337
337
338
338
339
339
340
340
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.014817">
                <pb pagenum="685" xlink:href="016/01/332.jpg"/>
              nenſium, è mari procedere: & tamen hu­
                <lb/>
              milius eſſe mare Liguſticum fateor. </s>
              <s id="s.014818">Hinc
                <lb/>
              colligere potes, hos falſos peripateticos ni­
                <lb/>
              hil ſcire, ſed nugari, quandoquidem ipſe nec
                <lb/>
              vllus alius potuit modum inuenire, quo
                <lb/>
              aquæ à fontibus, & in cacumine montium
                <lb/>
              ſcaturiant, & quomodo dulceſcant, aliæ au­
                <lb/>
              tem ſalſæ è puteis hauriantur, & ex monti­
                <lb/>
              bus nulla ſcaturiat ſalſa. </s>
              <s id="s.014819">Et ita nugantur im­
                <lb/>
              pudentiſſimè. </s>
              <s id="s.014820">Sed audi modum, qui vnus
                <lb/>
              eſt, & ſimpliciſſimus, & vide quomodo in
                <lb/>
              dictis noſtris, quæ ille putat adeò inuicem
                <lb/>
              contraria eſſe, nihil penitus ſit diſcors, &
                <lb/>
              quomodo ſub noſtra breuitate plura lateant
                <lb/>
              pulcherrima, & qualia ſint, certè nunquam
                <lb/>
              à ſæculis inuenta, ne cogar, vt tu propria lau­
                <lb/>
              dare. </s>
              <s id="s.014821">Is modus eſt, cum quo omnia experi­
                <lb/>
              menta, omnia noſtra verba concordant. </s>
              <s id="s.014822">Lon­
                <lb/>
              giuſculis fui, vt breuitatem, & orationis va­
                <lb/>
              rietatem, quam tu inconſtantiam appellas,
                <lb/>
              agnoſcas: & quanta vbique non ſolùm hoc
                <lb/>
              in volumine, ſed in vniuerſis noſtris libris
                <lb/>
              comprehendatur. </s>
              <s id="s.014823">Et quia ob importunita­
                <lb/>
              tem plura dixi, quàm deceret, breuiſſimè,
                <lb/>
              ſed tamen lucidè rem ipſam docebo. </s>
              <s id="s.014824">Aqua
                <lb/>
              maris velut in ſpongia ſub terra vbique ex­
                <lb/>
              ſudat, quibuſdam etiam in locis lata via pro­
                <lb/>
              cedit: atque tunc ſalſa hauritur è puteis, vt
                <lb/>
              ad Salam in agro Placentino, cùm tamen
                <lb/>
              pluſquam 10000. paſſuum à mari quoquo­
                <lb/>
              verſum diſtet, & tunc nunquam ſpontè aſ­
                <lb/>
              cendit, vnde nullus fons ſalſus ex infinitis
                <lb/>
              fermè: ſi ſit, neceſſe eſt in decliuiore à mari
                <lb/>
              loco eſſe. </s>
              <s id="s.014825">Reliqua tota aqua, quæ exugitur,
                <lb/>
              neceſſariò percolatur, atque ideò dulceſcit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014826">Trahitur ergo ad ſuperficiem à calore ſolis,
                <lb/>
              & pluuia, atque ibi coactis ob frigiditatem
                <lb/>
              in acumine montis vaporibus fiunt riui, qui
                <lb/>
              fluunt ad humiliorem locum, ex quorum
                <lb/>
              multitudine fluuij. </s>
              <s id="s.014827">Aſcenſus ergo perpetuus
                <lb/>
              eſt, quoniam non ſolùm calore ſyderum, ſed
                <lb/>
              terra in imò exhalant vapores, velut in di­
                <lb/>
              ſtillatorio vaſe. </s>
              <s id="s.014828">Materia igitur deeſſe non
                <lb/>
              poteſt, vt quæ à mari ſuppeditetur, exhala­
                <lb/>
              tionis cauſa etiam ſemper adeſt calor cœ­
                <lb/>
              leſtis, & viſcerum terræ frigiditas, lapidum,
                <lb/>
              & aëris in cacumine montium: ergo ſca­
                <lb/>
              turitio perpetua, id eſt valdè diuturna, quia
                <lb/>
              ſub ſole (vt dici ſolet) perpetuum nihil: ſed
                <lb/>
              verè nihil in elementari regione. </s>
              <s id="s.014829">Cùm verò
                <lb/>
              vapores paulò altius attolluntur ſupra cacu­
                <lb/>
              mina montium, fiunt nebulæ, inde pluuia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014830">Hoc autem duplici modo, vel ob vaporis
                <lb/>
              abundantiam, & tunc etiam creſcunt flumi­
                <lb/>
              na: vel ob caloris vehementiam, & tunc
                <lb/>
              tantò plus decreſcunt flumina, quantò plu­
                <lb/>
              uiæ augentur. </s>
              <s id="s.014831">Ideò cum ſiccantur fluuij, ma­
                <lb/>
              gnos imbres expectare oportet, quod & ra­
                <lb/>
              tione efficientis cauſæ, & materiæ conuenit,
                <lb/>
              & finis. </s>
              <s id="s.014832">Ita ſapientiſſimè Deus hæc diſpo­
                <lb/>
              ſuit. </s>
              <s id="s.014833">Videas ergo in montium viſceribus
                <lb/>
              perpetuum quaſi fumum vndique: quo cùm
                <lb/>
              tenuior pars ſolùm aſcendat, tum quia ex
                <lb/>
              percolata iam aqua dulciſſimi fontes pro­
                <lb/>
              deunt. </s>
              <s id="s.014834">Et ſi omninò ſalſi ob maris propin­
                <lb/>
              quitatem aſcendat, vt iuxta maris littus, ac
                <lb/>
              in fontibus inſularum, & promontoriorum
                <lb/>
              admiſta puriore aqua ac dulci ſalſus ſapor
                <lb/>
              obtunditur, velut & in pluuia aqua ob ean­
                <lb/>
              dem cauſam licet non deſit, latet. </s>
              <s id="s.014835">In terra
                <lb/>
              verò non tam facilè oriuntur fontes, ni vel
                <lb/>
              deriuentur, vel lapides propè ſint, quoniam
                <lb/>
              vapor non adeò cogitur. </s>
              <s id="s.014836">Ita rectè ergo di­
                <lb/>
              ximus, ſupra fontes partem oriri, ob maris
                <lb/>
              aquam, partim ob tranſmutationem. </s>
              <s id="s.014837">Nec
                <lb/>
              partim intelligendum eſt ad aquam referen­
                <lb/>
              do, cùm ſit vniuſmodi generatio eius, ſed ad
                <lb/>
              cauſas generationis aquæ. </s>
              <s id="s.014838">In verticibus er­
                <lb/>
              go altiſſimorum montium (non compreſſa
                <lb/>
              redundat, vt ipſe adeò ineptè putat, nam nec
                <lb/>
              perpetua, nec diuturna eſſe poſſet) & in par­
                <lb/>
              uis inſulis, aqua dulciſſima ac limpidiſſima,
                <lb/>
              perenníſque ſcaturire ſolet. </s>
              <s id="s.014839">En vides quo­
                <lb/>
              modo veris principiis omnia experimenta,
                <lb/>
              omnia noſtra dicta conſentiant? </s>
              <s id="s.014840">nihil fal­
                <lb/>
              ſum, nihil pugnans, nihil abſurſum eſſe. </s>
              <s id="s.014841">Ipſe
                <lb/>
              aquam perpetuò, & terram collocat extra
                <lb/>
              locum ſuum, vim infert naturæ, opificem
                <lb/>
              imprudentiæ arguit: & cùm omnia hæc illi
                <lb/>
              conceſſerimus, etiam ortus fontium nullam
                <lb/>
              veram cauſam afferri poteſt, nec motus aqua­
                <lb/>
              rum, ſed experimento manifeſtè contradi­
                <lb/>
              centem. </s>
              <s id="s.014842">Nunc vſque inauditam doctrinam
                <lb/>
              declarauimus. </s>
              <s id="s.014843">Poſt vt hoc, quod ſenſu pa­
                <lb/>
              tent, viderint, inuenient Ariſtotelem centum
                <lb/>
              in locis dixiſſe, tractúmque per capillos non
                <lb/>
              per veſtes ſolùm, cogent, vt dixerit, quæ nec
                <lb/>
              ſomniauit. </s>
              <s id="s.014844">Tribuere conantur omnia anti­
                <lb/>
              quitati, cùm tamen ex illo pauca ſcire poſſi­
                <lb/>
              mus, partim quòd noui Græci erant, nec­
                <lb/>
              dum artes, & diſciplinæ inuentæ, ipſe Phi­
                <lb/>
              loſophus tumultuosè hinc, & inde colligens
                <lb/>
              in vnum congeſſit, non potens afferre iudi­
                <lb/>
              cium, nec ad ulteriora penetrare, ſtimulis
                <lb/>
              etiam contradicendi, tum præſentibus occu­
                <lb/>
              pationibus ob ambitionem impediebatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014845">Et optima quæque ex illo in cauerna periê­
                <lb/>
              re: quæ ad nos peruenêre mutilata, corru­
                <lb/>
              pta, vix intellecta, ob breuitatem, & pondus
                <lb/>
              ſententiarum, argutúmque contextum, ac
                <lb/>
              quod maius omnibus eſt, ob energiæ, &
                <lb/>
              conſuetudinis loquendi modum amiſſum,
                <lb/>
              vt etiam Auerroës docebat in ſecundo Me­
                <lb/>
              teororum. </s>
              <s id="s.014846">Et tamen vel ſic Ariſtotelem ip­
                <lb/>
              ſum non negauerim rebus naturalibus ma­
                <lb/>
              ximum lumen attuliſſe, ob ingenij peritiæ
                <lb/>
              ac iudicij præſtantiam, omnéſque qui ad
                <lb/>
              hanc vſque ætatem floruerunt, vtilitate do­
                <lb/>
              ctrinæ longè antecelluiſſe. </s>
              <s id="s.014847">Vt verò ad ho­
                <lb/>
              mines, qui ante nos fuerunt, collatus maxi­
                <lb/>
              mus fuit: ita ad eorum, quæ in natura ſunt
                <lb/>
              arcanorum doctrinam, naturalémque diſci­
                <lb/>
              plinam minùs, & omninò quaſi nullus ha­
                <lb/>
              bendus eſt, cui æſtimationi, qui non credit,
                <lb/>
              prorſus ſtultus eſt. </s>
              <s id="s.014848">Et qui non perpetuò ante
                <lb/>
              oculos habet, in infinitos ac turpiſſimos er­
                <lb/>
              rores decidit. </s>
              <s id="s.014849">Ego verò cum Galeno didici,
                <lb/>
              non Ariſtotelis ob læſas ſententias, ſed ip­
                <lb/>
              ſam naturam omnium parentem præ oculis
                <lb/>
              mihi ſtatuere. </s>
              <s id="s.014850">Cui ſi Ariſtoteles, vel alius
                <lb/>
              quiſque rectè adblandiatur, nemo me ipſo
                <lb/>
              libentiùs adhæret, nemo gratior eſt in reci­
                <lb/>
              tando nomine illius per quem profecerim.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.014851">Sin aberrare cernam, omitto, non accuſo:
                <lb/>
              quod etiam facturus fuiſſem in Ariſtotele,
                <lb/>
              ni claritas nominis eius illum prætereundo
                <lb/>
              me imperitiæ reum feciſſe. </s>
              <s id="s.014852">Itaque rogo, be­
                <lb/>
              nigne lector, ex vno, in quo maximè videbar </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>