99 Agit egregium Rhetorem, oues, &
boues, & pecora campi, cùm rationes de
ſunt, ad has nugas ſe conuertit. Ibidem de
Africæ parte diſputat, quæ vltra æquino
ctij circulum poſita eſt: ibi quâ parte Bra
ſiliam reſpicit mare, excipit quòd eſt ei à
meridie: at Braſilia ipſa quæ ab oriente ma
ri alluitur, gemmarum inſulas habet, ob
abundantiam earum ita appellatas. Sicut &
Melindæ regnum, & Azaniæ, & Arabia Fœ
lix, & Hiſpania inſula: omnes enim mare ab
oriente habent, & gemmarum, & auri, &
aromatum ſunt feraces. Sic videt omnia
concordare, & adhuc audet hiſcere. De Hiſ
pania (quod ſolùm obiici poteſt) negamus
auri, vel gemmarum, vel aromatum poſſe
eſſe feracem: & hoc ſi ad ſuprà dictas regio
nes conferatur argenti, poteſt vt & Germa
niæ. Plinius eam laudauit, quòd ſeculo illo
quo Romani pauperrimi erant, viſa eſt di
ues ſuo malo Prouincia, quòd Italiæ compa
rata aliquid auri, gemmarum etiam gigne
ret. Sed neque expilata tota Prouincia auri
copia apparuit, neque poſt, neque nunc, ne
que in poſterum vnquam apparebit, donec
mutata rerum forma alium quoque inire
rationem oporteat. Exiſtimat enim hic vir
noſtras declarationes ſimiles eſſe ſuis nugis:
nos enim ſecurè & tutò etiam pronuncia
mus de rebus. Caueat modò lector, ne per
peràm, vt ille dicta noſtra intelligat, in qui
bus falli facilè quiſque poteſt ob eam quæ
aliàs dicta eſt rationem. Sic & in ſenſu il
lorum verborum (nec ab occiduis radiis) de
cipitur: & (vt video) profunditatem ver
borum non aſſequitur, ſed ſolùm corticem.
Quare ſi tandem ſapere tantus natu inci
pere vult legat magnam Ptolomæi compo
ſitionem, & ſolùm animaduertat aſſumptio
nes: ſimiliter & illius libros de iudiciis, in
quibus nos profundiſſimam rationem aſ
ſumptionum declarauimus: nam illius exem
plo, & Euclidis, tùm Galeni duabus lineis in
methodo totam rationem librorum conden
dorum venati ſumus: nec Ariſtoteles eam
neſciuit, nec prætermiſit, ſed in eo adeò ob
ſcura eſt, vt nunquam ex illis operibus quiſ
quam illam, etiam ſi lynceus eſſet, expiſcari
poſſit. Tria enim ſunt genera declarandi,
rectum Mathematicorum, diuiſiuum Gale
ni, & participans, ſeu reflexum, quod eſt
omnibus difficilius Ptolomæi. Quamobrem
cùm in omnibus vno ex his vſi ſimus, ne
que volentes errare potuimus, niſi ſi qua
aſſumpta eſſent, quæ vera non eſſent. In quo
diligenter cauimus, & experimento ipſo, &
conteſtibus, & ratione rurſus in ipſis aſſum
ptis, & quòd omnibus maius eſt, nihil tan
quam quod ſit, ſed eſſe poſſit, aſſumendo.
Vt non dicamus quicquam ſimpliciter, ſed
quoniam ita eſt. Hoc enim neceſſarium &
ſempiternum, eſſe autem fortuitum, falláx
que affirmatio. Mathematica verò illa figu
ra nihil arguit, niſi inſaniam. Sed ne ver
bis illum ſolùm damnare videamur, expo
namus id quod propoſuimus (nec ab occi
duis radiis, hæc autem in initio ſexti libri)
vbi ex oriente vapores maris in terram de
feruntur, concoqui poſſunt oriente Sole, qui
moderato calore ſenſim cogit, & attenuat:
inde vſque ad veſperam humor ille com
miſtus temperatur purgato aëre: at ſi dicas,
in Hiſpania, exempli gratia, vapores è mari
delatos veſpertinâ horâ concoqui poſſe?
oſtendimus ex nimio feruore, ſiccitatéque
Solis occidui exuri terras, non concoqui hu
morem. Sed nec à matutino, cùm nondum
à Sole ſint educti. Sed enim impellit, &
aërem, & ventos, & vapores ante ſe, non ſo
lùm eleuat. Vt autem huius rei duo habeas
experimenta clariſſima, ſi terram veſpertina
hora, dum Sol viget irrigaueris, areſcent
omnes plantæ ob cauſam dictam. Quòd ſi
id vbi iam Sol deciderit agas, matutino de
mulcente luxuriant plantæ. Rurſus ſi aream
ex occidente plantarum delicatiorum ſeras,
ſeruabis: ſi ex oriente nunquam, quod oc
ciduum Solem excipiant, orientem non vi
deant. Ita hic egregius vir, quam vtilitatem
præſtet humano generi cum ſuis ſophiſma
tibus intelligitis, quàm ineptè interpretetur
cognoſcitis? Sic & vbi adeò amens eſt, vt
acliuis, & decliuis diſcrimen intelligere me
non putat, pondus ſententiæ euertit: ob ac
cliuitatem deſcendit aqua, per declinitatem
deſcendit. Sed putat nos, vt ipſum temerè
conſcripſiſſe hos libros. At dignus erat cui
nihil reſponderetur, ſed maluimus Poſterita
ti conſulere.
boues, & pecora campi, cùm rationes de
ſunt, ad has nugas ſe conuertit. Ibidem de
Africæ parte diſputat, quæ vltra æquino
ctij circulum poſita eſt: ibi quâ parte Bra
ſiliam reſpicit mare, excipit quòd eſt ei à
meridie: at Braſilia ipſa quæ ab oriente ma
ri alluitur, gemmarum inſulas habet, ob
abundantiam earum ita appellatas. Sicut &
Melindæ regnum, & Azaniæ, & Arabia Fœ
lix, & Hiſpania inſula: omnes enim mare ab
oriente habent, & gemmarum, & auri, &
aromatum ſunt feraces. Sic videt omnia
concordare, & adhuc audet hiſcere. De Hiſ
pania (quod ſolùm obiici poteſt) negamus
auri, vel gemmarum, vel aromatum poſſe
eſſe feracem: & hoc ſi ad ſuprà dictas regio
nes conferatur argenti, poteſt vt & Germa
niæ. Plinius eam laudauit, quòd ſeculo illo
quo Romani pauperrimi erant, viſa eſt di
ues ſuo malo Prouincia, quòd Italiæ compa
rata aliquid auri, gemmarum etiam gigne
ret. Sed neque expilata tota Prouincia auri
copia apparuit, neque poſt, neque nunc, ne
que in poſterum vnquam apparebit, donec
mutata rerum forma alium quoque inire
rationem oporteat. Exiſtimat enim hic vir
noſtras declarationes ſimiles eſſe ſuis nugis:
nos enim ſecurè & tutò etiam pronuncia
mus de rebus. Caueat modò lector, ne per
peràm, vt ille dicta noſtra intelligat, in qui
bus falli facilè quiſque poteſt ob eam quæ
aliàs dicta eſt rationem. Sic & in ſenſu il
lorum verborum (nec ab occiduis radiis) de
cipitur: & (vt video) profunditatem ver
borum non aſſequitur, ſed ſolùm corticem.
Quare ſi tandem ſapere tantus natu inci
pere vult legat magnam Ptolomæi compo
ſitionem, & ſolùm animaduertat aſſumptio
nes: ſimiliter & illius libros de iudiciis, in
quibus nos profundiſſimam rationem aſ
ſumptionum declarauimus: nam illius exem
plo, & Euclidis, tùm Galeni duabus lineis in
methodo totam rationem librorum conden
dorum venati ſumus: nec Ariſtoteles eam
neſciuit, nec prætermiſit, ſed in eo adeò ob
ſcura eſt, vt nunquam ex illis operibus quiſ
quam illam, etiam ſi lynceus eſſet, expiſcari
poſſit. Tria enim ſunt genera declarandi,
rectum Mathematicorum, diuiſiuum Gale
ni, & participans, ſeu reflexum, quod eſt
omnibus difficilius Ptolomæi. Quamobrem
cùm in omnibus vno ex his vſi ſimus, ne
que volentes errare potuimus, niſi ſi qua
aſſumpta eſſent, quæ vera non eſſent. In quo
diligenter cauimus, & experimento ipſo, &
conteſtibus, & ratione rurſus in ipſis aſſum
ptis, & quòd omnibus maius eſt, nihil tan
quam quod ſit, ſed eſſe poſſit, aſſumendo.
Vt non dicamus quicquam ſimpliciter, ſed
quoniam ita eſt. Hoc enim neceſſarium &
ſempiternum, eſſe autem fortuitum, falláx
que affirmatio. Mathematica verò illa figu
ra nihil arguit, niſi inſaniam. Sed ne ver
bis illum ſolùm damnare videamur, expo
namus id quod propoſuimus (nec ab occi
duis radiis, hæc autem in initio ſexti libri)
vbi ex oriente vapores maris in terram de
feruntur, concoqui poſſunt oriente Sole, qui
moderato calore ſenſim cogit, & attenuat:
inde vſque ad veſperam humor ille com
miſtus temperatur purgato aëre: at ſi dicas,
in Hiſpania, exempli gratia, vapores è mari
delatos veſpertinâ horâ concoqui poſſe?
oſtendimus ex nimio feruore, ſiccitatéque
Solis occidui exuri terras, non concoqui hu
morem. Sed nec à matutino, cùm nondum
à Sole ſint educti. Sed enim impellit, &
aërem, & ventos, & vapores ante ſe, non ſo
lùm eleuat. Vt autem huius rei duo habeas
experimenta clariſſima, ſi terram veſpertina
hora, dum Sol viget irrigaueris, areſcent
omnes plantæ ob cauſam dictam. Quòd ſi
id vbi iam Sol deciderit agas, matutino de
mulcente luxuriant plantæ. Rurſus ſi aream
ex occidente plantarum delicatiorum ſeras,
ſeruabis: ſi ex oriente nunquam, quod oc
ciduum Solem excipiant, orientem non vi
deant. Ita hic egregius vir, quam vtilitatem
præſtet humano generi cum ſuis ſophiſma
tibus intelligitis, quàm ineptè interpretetur
cognoſcitis? Sic & vbi adeò amens eſt, vt
acliuis, & decliuis diſcrimen intelligere me
non putat, pondus ſententiæ euertit: ob ac
cliuitatem deſcendit aqua, per declinitatem
deſcendit. Sed putat nos, vt ipſum temerè
conſcripſiſſe hos libros. At dignus erat cui
nihil reſponderetur, ſed maluimus Poſterita
ti conſulere.
100 Puteum illum, ſi ſuo periculo expe
riretur, intelligeret quantum interſit inter
Peripateticum ſophiſtam, clamoſúmque li
tigatorem, ac vere Sapientem, qui res ipſas
tractauit, principia nouit, meditatione non
garrulitate expendit.
riretur, intelligeret quantum interſit inter
Peripateticum ſophiſtam, clamoſúmque li
tigatorem, ac vere Sapientem, qui res ipſas
tractauit, principia nouit, meditatione non
garrulitate expendit.
101 Hic ſepia noſtra inuenit quod quæ
rebat, ſcilicet rem ad rauim vſque litigio
ſam. Quis enim docuit, in tertia ſectione
vinum & aquam per minima miſceri, cùm
in qualibet parte deprehendatur vtrunque
ſenſu: ſenſus autem eſt certus index ſenſi
lium, vt habetur octauo Phyſicorum, vbi
negat dari hos motus, qui ſentiri nequeant,
idemque alibi teſtatur. Vinum aquæ ſuper
fundi debet, vt pars ſuperior vinoſior ſit,
quæ hauſta petit imum ventriculi.
rebat, ſcilicet rem ad rauim vſque litigio
ſam. Quis enim docuit, in tertia ſectione
vinum & aquam per minima miſceri, cùm
in qualibet parte deprehendatur vtrunque
ſenſu: ſenſus autem eſt certus index ſenſi
lium, vt habetur octauo Phyſicorum, vbi
negat dari hos motus, qui ſentiri nequeant,
idemque alibi teſtatur. Vinum aquæ ſuper
fundi debet, vt pars ſuperior vinoſior ſit,
quæ hauſta petit imum ventriculi.
CAP. 23. In 6. decipitur, oleum den
ſius eſt, & tenuius, nec parum rore, Ela
boratum enim pluribus menſibus multis
inſtrumentis, ros in aëre vnica nocte.
Ideò vides hominem neſcientem prorſus
quid garriat. In duodecima putat, rurſus
fieri poſſe miſtionem veram, abſque gene
ratione, nec animaduertit declarationem,
quæ generaliter concludit: experimentum
etiam de linteo, vbi neceſſe eſt, partes non
eſſe verè miſtas. Simili ruditate vult ab
igne fieri poſſe: ſempérque ſupponit
quod probare deberet, quódque falſum eſt.
In tertiadecima rurſus homonymia decipi
tur, aut decipere conatur. Ariſtoteles de
miſtione communi loquitur, non de ea,
de qua nos declarationem adduximus: vbi
vna ſola forma corporis. Laborat præterea
in quarta decima ſectione, in duobus pri
mum, quòd lapides viuere affirmem, cùm
ponam in illis formam elementi domi
nantis: at non in viuentibus pono eam
ſius eſt, & tenuius, nec parum rore, Ela
boratum enim pluribus menſibus multis
inſtrumentis, ros in aëre vnica nocte.
Ideò vides hominem neſcientem prorſus
quid garriat. In duodecima putat, rurſus
fieri poſſe miſtionem veram, abſque gene
ratione, nec animaduertit declarationem,
quæ generaliter concludit: experimentum
etiam de linteo, vbi neceſſe eſt, partes non
eſſe verè miſtas. Simili ruditate vult ab
igne fieri poſſe: ſempérque ſupponit
quod probare deberet, quódque falſum eſt.
In tertiadecima rurſus homonymia decipi
tur, aut decipere conatur. Ariſtoteles de
miſtione communi loquitur, non de ea,
de qua nos declarationem adduximus: vbi
vna ſola forma corporis. Laborat præterea
in quarta decima ſectione, in duobus pri
mum, quòd lapides viuere affirmem, cùm
ponam in illis formam elementi domi
nantis: at non in viuentibus pono eam