Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
331
331
332
332
333
333
334
334
335
335
336
336
337
337
338
338
339
339
340
340
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.015022">
                <pb pagenum="690" xlink:href="016/01/337.jpg"/>
              ſed miſtis, quæ (vt dixi) non ſunt verè miſta:
                <lb/>
              nam ſic viuerent, ſed per craſim, aut aliter
                <lb/>
              facta. </s>
              <s id="s.015023">Secundum difficilius eſt, quomodo ca­
                <lb/>
              dauer à planta, & os in cadauere à carne
                <lb/>
              differat? </s>
              <s id="s.015024">De metallis nugatur, nam viuunt vt
                <lb/>
              dixi. </s>
              <s id="s.015025">Quomodo ergo tot fatuitates ſtruit de
                <lb/>
              plumbo & auro, cum ſint ſicut cuniculus &
                <lb/>
              equus? </s>
              <s id="s.015026">Sic de magnete: at de cadauere dico,
                <lb/>
              quòd talia fuerunt verè miſta: & licet amit­
                <lb/>
              tant animam, remanent tamen miſta, non
                <lb/>
              tamen animata: & ideò patet, quòd ſunt
                <lb/>
              quatuor genera miſtorum, & ſunt omnia
                <lb/>
              terrea, vel aquea: quia ſunt grauia: operatio
                <lb/>
              enim facit cognoſcere formam. </s>
              <s id="s.015027">Quòd autem
                <lb/>
              aliqua ſint calida, aliqua frigida, falſum eſt:
                <lb/>
              omnia enim ſunt per ſe frigida, niſi ab igne,
                <lb/>
              vt calx: potentia tamen, vt ſubiiciuntur
                <lb/>
              actioni caloris naturalis, dicuntur humida,
                <lb/>
              vel calida, vel amara, vel detergentia. </s>
              <s id="s.015028">Stul­
                <lb/>
              tum eſt autem credere, quod ſint talia actu:
                <lb/>
              ſed vt limus igni expoſitus. </s>
              <s id="s.015029">At dicit, vide­
                <lb/>
              mus tamen quòd forma ligni eſt, alia à for­
                <lb/>
              ma calcis: dico quòd non niſi paſſiuè, nul­
                <lb/>
              lam enim retinent qualitatem actiuam, niſi
                <lb/>
              elementi, quod declaratur. </s>
              <s id="s.015030">At mirum eſt
                <lb/>
              tot eſſe gradus? </s>
              <s id="s.015031">at magis mirum eſt in cœlo,
                <lb/>
              quòd apud Peripateticos eſt, qualitatis ex­
                <lb/>
              pers eſſe longè plures. </s>
              <s id="s.015032">In quintadecima for­
                <lb/>
              ma generatur verè, quia materia præfuit, ſi
                <lb/>
              æterna fuit? </s>
              <s id="s.015033">dicimus tamen compoſitum ge­
                <lb/>
              nerari ſeptimo primæ Philosophiæ, qui non
                <lb/>
              fit in materia res, ſed ex materia. </s>
              <s id="s.015034">Sicut ſphæ­
                <lb/>
              ra fit ex ære, & non in ære. </s>
              <s id="s.015035">Et etiam quia
                <lb/>
              forma ſi generaretur ex forma, non miſta
                <lb/>
              materiæ dicetur forma generari, ergo ſi ex
                <lb/>
              compoſito fiat compoſitum, generari dice­
                <lb/>
              tur? </s>
              <s id="s.015036">Sed tamen hæ ſubtilitates, vt pleræque
                <lb/>
              aliæ, quæ in verbis conſtant, parum ad re­
                <lb/>
              rum notitiam momenti afferunt. </s>
              <s id="s.015037">Scimus
                <lb/>
              enim (vt dictum eſt) quod ſola forma verè
                <lb/>
              nouiter generatur. </s>
              <s id="s.015038">Ita Philoſophus magnas
                <lb/>
              errandi cauſas dedit. </s>
              <s id="s.015039">At in augumento alia
                <lb/>
              etiam cauſa eſt, forma enim quæ præerat,
                <lb/>
              partem aliam materiæ occupat, ideò exten­
                <lb/>
              ditur, & augetur. </s>
              <s id="s.015040">Materiam autem augeri
                <lb/>
              eſt omninò impoſſibile, cùm non ipſa augea­
                <lb/>
              tur, ſed alia ipſi ſuperaddatur. </s>
              <s id="s.015041">At dicit, fun­
                <lb/>
              ditur, non augetur? </s>
              <s id="s.015042">lis eſt in verbo, ſatis con­
                <lb/>
              ſtat materiam non augeri, aut ergo nihil
                <lb/>
              augetur, aut forma? </s>
              <s id="s.015043">In decimaoctaua ſectio­
                <lb/>
              ne negat omne quòd generatur, ab anima
                <lb/>
              generari, quia ex aqua fit aër: negamus cla­
                <lb/>
              rè ex aqua per ignem generari aërem, ſed
                <lb/>
              vaporem. </s>
              <s id="s.015044">Ex vapore fit aër, à calore Solis,
                <lb/>
              qui ſpecies etiam firmioris vitæ generat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015045">Ignis enim nihil prorſus generat: quod
                <lb/>
              enim generatur, aliquo modo ſimile eſt ge­
                <lb/>
              neranti: at nihil ſimile eſt igni præter ignem,
                <lb/>
              at hic eſt qualitas ſubſtantiam corrumpens,
                <lb/>
              non naturale ens. </s>
              <s id="s.015046">Quòd verò dixerim mi­
                <lb/>
              ſtionem omnem fieri ab anima, quis dubi­
                <lb/>
              tat rectè dictum? </s>
              <s id="s.015047">cum ita miſcere, vt forma
                <lb/>
              nulla elementi maneat, ita augeri vt nihil
                <lb/>
              ſit, quòd non augeatur, manifeſtum ſit eſſe
                <lb/>
              opus Diuinum non ſolùm animæ. </s>
              <s id="s.015048">Et lapides
                <lb/>
              ſuam habent animam, ſuum calorem, at non
                <lb/>
              ſentitur. </s>
              <s id="s.015049">Quid ergo, etiam viperæ calore na­
                <lb/>
              turali carebunt? </s>
              <s id="s.015050">quia tactu frigidæ viden­
                <lb/>
              tur, & plantæ, & piſces. </s>
              <s id="s.015051">In vniuerſum hic
                <lb/>
              nactus extremitate occaſionem, vbique ad­
                <lb/>
              miratur, ſed quid faceret, ſi noſtram artem
                <lb/>
              medendi paruam videret, velut illud: Et
                <lb/>
              fluxus qui eſt morbus inanitatis, cuius cau­
                <lb/>
              ſa eſt repletio: diceret, cur non diſtinguis, de
                <lb/>
              quo fluxu dicas, cùm ſint plura genera: de­
                <lb/>
              inde fluxus non id ſignificat quod exiſti­
                <lb/>
              mas, ſcilicet morbum, nec ſi eſt Latina di­
                <lb/>
              ctio. </s>
              <s id="s.015052">Deinde non omnis fluxus eſt ex reple­
                <lb/>
              tione, ſed quandoque ex imbecillitate, quan­
                <lb/>
              doque ex prauitate humorum. </s>
              <s id="s.015053">Præterea quo­
                <lb/>
              modo poteſt eſſe morbus, cùm ſit actio ſola?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015054">& etiamſi ſit inanitas, non eſt ex repletio­
                <lb/>
              ne? </s>
              <s id="s.015055">ſi ex inanitate, erit potiùs ſymptoma
                <lb/>
              quàm morbus? </s>
              <s id="s.015056">vides quanta occurrant vo­
                <lb/>
              lenti vellicare, ſed tamen & Latina eſt ora­
                <lb/>
              tio, & nihil habet incongrui, aut falſi. </s>
              <s id="s.015057">Cur
                <lb/>
              ergo non carpit Ariſtotelem? </s>
              <s id="s.015058">qui & ipſe cùm
                <lb/>
              breuis ſit, multò plures præfert contradictio­
                <lb/>
              nes, At ille iam receptus eſt? </s>
              <s id="s.015059">at tu interpre­
                <lb/>
              tare nos ex noſtris, quoniam non vt tibi pla­
                <lb/>
              ceremus, rem voluimus facere infinitam: &
                <lb/>
              res ac experimenta ſpecta, videbíſque no­
                <lb/>
              ſtra eſſe etiam multò veriora, quia magis
                <lb/>
              ſpecialia: ille enim ſolùm in generalibus
                <lb/>
              præceptis verſatur. </s>
              <s id="s.015060">Itaque vt noſtra intel­
                <lb/>
              ligerentur, vel ingenio acutiore, vel ocio
                <lb/>
              longiore, vel maiore veritatis amore opus
                <lb/>
              erat. </s>
              <s id="s.015061">Ibidem nos arguit inſcitiæ de Agalo­
                <lb/>
              cho, riſum mouet his ſuis ineptiis, qui non
                <lb/>
              quanta de illo ſcripſerim, antequam librum
                <lb/>
              ſuum ederet, vidit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015062">102 Variari contendis formam, vt &
                <lb/>
              arbores fateor: nihilominus vtcunque ar­
                <lb/>
              borem compreſſeris, ramos à trunco, & ra­
                <lb/>
              dice diſtinctos videbis. </s>
              <s id="s.015063">De auro ſtultè putat
                <lb/>
              ibi naſci: ſolùm id rarum non admittit, id
                <lb/>
              nos aliàs ante ipſum inter audita recenſui­
                <lb/>
              mus, & tamen adiicit ſi ſcirem. </s>
              <s id="s.015064">Dubio ſine
                <lb/>
              aduectum, aliàs multis antea ſæculis, indicio
                <lb/>
              eſt paucitas, & forma nimis exquiſita, tum
                <lb/>
              puritas. </s>
              <s id="s.015065">At hæc ſi vera ſunt (nam alibi cer­
                <lb/>
              tum eſt inueniri) multi enim multa nugan­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.015066">In ſecunda ſectione, ignorat etiam orien­
                <lb/>
              talibus venas ineſſe, quibus redduntur vi­
                <lb/>
              ridiores: formoſis enim etiam næui pulchri­
                <lb/>
              tudinem addunt. </s>
              <s id="s.015067">Quòd de lapidibus veſicæ
                <lb/>
              adducit, contra ipſum eſt: quia enim non
                <lb/>
              viuunt, cruſtati ſunt, ideò non cruſtati ſunt
                <lb/>
              qui viuunt: ſunt enim quidam, licet pauci
                <lb/>
              natura tales: nam nec margaritæ viuunt. </s>
              <s id="s.015068">In
                <lb/>
              quarta ſectione prodit imbecillitatem ſuo­
                <lb/>
              rum principiorum, nam quæ à frigore con­
                <lb/>
              creſcunt, calore molleſcunt, non contrà: nam
                <lb/>
              nec lateres. </s>
              <s id="s.015069">In quinta, ſæpius homo ſine cul­
                <lb/>
              pa occiditur, id eſt, plures homines occidun­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.015070">Velut Terentianum illud, Sæpe ex hu­
                <lb/>
              iuſmodi re, id eſt, ex huiuſmodi rebus, figu­
                <lb/>
              ra eſt, poſtquam repueraſcere oportet apud
                <lb/>
              illum. </s>
              <s id="s.015071">Non omnis operatio eſt ab anima, lo­
                <lb/>
              quendo de nutrice: nam mundi forſan: ne­
                <lb/>
              que enim deſcenſus vſtio, ſed propria. </s>
              <s id="s.015072">Ignis
                <lb/>
              enim ita vrit
                <expan abbr="ferrũ">ferrum</expan>
              , ſicut & lignum,
                <expan abbr="quantũ">quantum</expan>
                <lb/>
              eſt vi naturę ſuę. </s>
              <s id="s.015073">At hoc non didicit ab Hip­
                <lb/>
              pocrate vt
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              Galenus in libris de
                <expan abbr="Elemẽtis">Elementis</expan>
                <lb/>
              teſtatur. </s>
              <s id="s.015074">Ideò
                <expan abbr="argumẽtum">argumentum</expan>
              hoc illud torquet,
                <lb/>
              cui
                <expan abbr="reſpõdere">reſpondere</expan>
                <expan abbr="perperã">perperam</expan>
              nititur, cùm
                <expan abbr="experimẽ-to">experimen­
                  <lb/>
                to</expan>
              reſponſio ſua non conſentiat. </s>
              <s id="s.015075">Nec decepit
                <lb/>
              me ſimilitudo verbi, nam res ex rebus non ab </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>