Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
341
341
342
342
343
343
344
344
345
345
346
346
347
347
348
348
349
349
350
350
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.015237">
                <pb pagenum="694" xlink:href="016/01/341.jpg"/>
              genter, ac illis nomina accommodaſſe, quod
                <lb/>
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
              norunt facere ſapientes? </s>
              <s id="s.015238">Si igitur ab illis
                <lb/>
              erratum eſt, an & nos errare docet cum illis?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015239">finem verò rei atque tractationis, vt diluci­
                <lb/>
              dioris doctrinæ cauſa id fiat, quis culpabit?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015240">Et maximè cùm quid intelligi volumus, de­
                <lb/>
              claramus. </s>
              <s id="s.015241">At his omnibus neceſſitas ipſius
                <lb/>
              rei maior eſt: nam ſi hoc non faciamus? </s>
              <s id="s.015242">no­
                <lb/>
              mina verò recipiamus ſub eiſdem ſignifican­
                <lb/>
              tia, ſub quibus à veteribus accepta ſunt in
                <lb/>
              diuiſione: quædam ſub pluribus diuiſionis
                <lb/>
              membris continebuntur, quædam ſub nullis,
                <lb/>
              vt confuſio maxima ſucceſſura ſit, totáque
                <lb/>
              doctrina euertatur. </s>
              <s id="s.015243">Sin noua nomina ſuppo­
                <lb/>
              nere voluerimus? </s>
              <s id="s.015244">barbara omninò ratio no­
                <lb/>
              ſtra euadet. </s>
              <s id="s.015245">Sin (vt ipſe exiſtimo vellet) per
                <lb/>
              circuitus verborum res ipſæ oſtendantur, in
                <lb/>
              repetendo ſæpius, & prolixitas inutilis,
                <lb/>
              & obſcuritas atque perplexitas ſententiæ
                <lb/>
              euadet. </s>
              <s id="s.015246">An ergo res propter verba relinque­
                <lb/>
              re decuit? </s>
              <s id="s.015247">Quin potiùs vt in exemplo nomi­
                <lb/>
              num recta interpretatio præponenda fuit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015248">Inde liberè proſequi res ipſas, velut ſi dicas,
                <lb/>
              plantę aut
                <expan abbr="retinẽt">retinent</expan>
              ſtipitem, aut non: quæ non,
                <lb/>
              herbæ vocentur, quantumuis magnæ ſint, vt
                <lb/>
              cucurbita. </s>
              <s id="s.015249">Quæ retinent, ſi modum herbarum
                <lb/>
              communem non excedant, vocentur ſuffru­
                <lb/>
              tices, ſi plurimùm creſcant arbores: quæ
                <lb/>
              mediæ, frutices, aut arbuſta. </s>
              <s id="s.015250">Hic quid vi­
                <lb/>
              des abſurdum, aut confuſum, vel obſcurum?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015251">Ita vbi opus fuit huiuſmodi diuiſionibus
                <lb/>
              nullum alium, qui ſatisfaceret modum,
                <lb/>
              præter hunc inuenire potuimus. </s>
              <s id="s.015252">In quo ta­
                <lb/>
              men non obiter nos geſſimus, ſed quatuor
                <lb/>
              ſeruatis conditionibus, quas ille contradi­
                <lb/>
              cendi ſtudio cæcus non animaduertit. </s>
              <s id="s.015253">Nam
                <lb/>
              non niſi in principalibus generationibus di­
                <lb/>
              uidendis, maximiſque & Latinis ſumptis
                <lb/>
              nominibus, atque ab eo ſignificato minimè
                <lb/>
              abhorrentibus, & propoſita illorum expli­
                <lb/>
              catione: quas qui ſeruauerit, tutò id faciat,
                <lb/>
              per me licebit. </s>
              <s id="s.015254">Inde adducit difficultates ex
                <lb/>
              aizoo, ſaluia, philitide. </s>
              <s id="s.015255">Caulem hîc accipio
                <lb/>
              pro ea parte plantæ, ex qua racematim fun­
                <lb/>
              duntur folia vt in fœniculo, anethóque: vt­
                <lb/>
              que à cauliculo, pediculóve diſtinguuntur,
                <lb/>
              quæ nemo neſcit omnibus fermè herbis
                <lb/>
              etiam philitidi ineſſe, neſcio quomodo ne­
                <lb/>
              get. </s>
              <s id="s.015256">Itaque decuit illum paulò accuratiùs
                <lb/>
              rem tractare, nam quod dicat faſtidium me
                <lb/>
              parere, lectores reprehenſionibus his non
                <lb/>
              minùs tædio afficiuntur. </s>
              <s id="s.015257">Nam & inconſide­
                <lb/>
              ratè legit, & peruersè interpretatur, & futi­
                <lb/>
              lè arguit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015258">140 Sic & ille truncus, eſt ſtipes detrun­
                <lb/>
              catus: truncus intelligitur, cui rami inerant,
                <lb/>
              non ſtipes, ſed minor eſt ac gracilior: de re
                <lb/>
              conſtat, hic nomina habent exquiſitiora:
                <lb/>
              laudo, nos conſuluimus breuitati. </s>
              <s id="s.015259">Sic & il­
                <lb/>
              lud plantæ quædam vrbanæ, id eſt, quæ cul­
                <lb/>
              tu gaudent: nam & frumentum eſt? </s>
              <s id="s.015260">attamen
                <lb/>
              in agris naſcitur, & ſpontè etiam, ſed rarò.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015261">Atque hoc diſcrimen cur non approbat,
                <lb/>
              quod Theophraſti eſt, Hipponémque repre­
                <lb/>
              hendit. </s>
              <s id="s.015262">Triticum vix in Scotia prouenit,
                <lb/>
              nam ibi fui: non nego aliqua in parte ob ſi­
                <lb/>
              tum aliquid naſci. </s>
              <s id="s.015263">Acorum, & Iridem ne­
                <lb/>
              mo numerat inter aromata, ſi non magis
                <lb/>
              cyperum. </s>
              <s id="s.015264">Denique illud de pericarpio non
                <lb/>
              animaduertit, fructum putat eſſe fœtum (vi­
                <lb/>
              (vide ſtuporem hominis) non plantam, quæ
                <lb/>
              gignitur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015265">141 De Iacea quomodo cinamono aſſi­
                <lb/>
              miletur odore non intelligo: nam ſi per Ia­
                <lb/>
              ceam vulgarem noſtram, ſeu purpuream vio­
                <lb/>
              lam intelligit, ita lupum cum cuniculo pote­
                <lb/>
              rat comparare, tum maximè, quia de radice
                <lb/>
              loquitur. </s>
              <s id="s.015266">Iaciæ hoc genus quod Latina vox
                <lb/>
              non ſit, nec Græca, niſi iaciam pro Ia intel­
                <lb/>
              ligamus, nullus claſſicus author agnoſcit. </s>
              <s id="s.015267">Sed
                <lb/>
              ipſe ſibi habeat, poſtquam gloriatur de re­
                <lb/>
              bus contentioſis. </s>
              <s id="s.015268">Eſſe enim radicem, quæ ci­
                <lb/>
              namomum oleat, illi credo: veridicum enim
                <lb/>
              exiſtimo, ſed Dioſcoridi notam nego. </s>
              <s id="s.015269">Ad rem
                <lb/>
              ſemper flos eſt radice odoratior: hîc non di­
                <lb/>
              co, ſed non ſemper radix flore. </s>
              <s id="s.015270">Sic & ille
                <lb/>
              error non tolerandus, cùm charæophillon
                <lb/>
              vult eſſe florem eum, qui
                <foreign lang="grc">φλὸξ</foreign>
              Græcè vocatur
                <lb/>
              Theophraſto, & Plinio lib. 6. c. 6.
                <expan abbr="affirmãtibus">affirmantibus</expan>
                <lb/>
              odore illum carere, cùm noſter, ob id nomen
                <lb/>
              adeptus ſit, quòd oleat ſuauiſſimè. </s>
              <s id="s.015271">Benè ſit
                <lb/>
              autem huic viro, qui dialecticus, ſophiſta,
                <lb/>
              rhetor, Philoſophus, theologus, grammati­
                <lb/>
              cus, aretalogus, Græcus, pædagogus, mathe­
                <lb/>
              maticus, denique minus eſt, quid faciam huic
                <lb/>
              Proteo? </s>
              <s id="s.015272">qui nouit quid etiam mortui dictu­
                <lb/>
              ri ſint: at tantùm abeſt, vt de Leoniceno
                <lb/>
              maledixerim, vt etiam ipſum in Medicinæ
                <lb/>
              encomio laudauerim. </s>
              <s id="s.015273">De ſiliquaſtro ſecutus
                <lb/>
              ſum Fuchſium, non quòd aliud non ſignifi­
                <lb/>
              cet hoc nomen, ſed quòd ei, cui nomen hoc
                <lb/>
              imponebatur, nullum aliud nomen eſſet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015274">Splendorem eximium, & maximè cum pur­
                <lb/>
              pureo aut fuſco colore, nulli plantæ, aut fru­
                <lb/>
              ctui ineſſe, citra veneni participationem
                <lb/>
              animaduerti, ratioque id docet, ideò non te­
                <lb/>
              merè dictum, immaturum acrius, quia mi­
                <lb/>
              nus concoctum. </s>
              <s id="s.015275">Semper enim inter eiuſdem
                <lb/>
              generis rem comparatio fieri debet, aliter ef­
                <lb/>
              ficax argumentum haud præbet, quod ipſe
                <lb/>
              minimè obſeruat vllibi, vnde fallitur. </s>
              <s id="s.015276">Acria
                <lb/>
              enim humida quædam ſunt, & ea maturitate
                <lb/>
              miteſcunt veluti temperatiora. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015277">142. Multa de graui odore nugatur extra
                <lb/>
              propoſitum. </s>
              <s id="s.015278">Debuerat videre, quid per gra­
                <lb/>
              uem odorem intelligam, & nihil ei ſuper­
                <lb/>
              fuiſſet. </s>
              <s id="s.015279">De colore intelligimus herbarum, non
                <lb/>
              lignorum radicum aut fructuum, fatiſque
                <lb/>
              fuit exemplis ipſis declaraſſe: nam quæ ſuc­
                <lb/>
              cum non viridem progignunt, vt dictæ, &
                <lb/>
              chelidonia, omnes venenoſæ qualitatis ſunt
                <lb/>
              participes. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015280">143 Inſcitiæ non prima argumenta pro­
                <lb/>
              dit, dum nec tam claram intelligit declara­
                <lb/>
              tionem de ligni ſitu. </s>
              <s id="s.015281">Cæterum fallitur in
                <lb/>
              cauſæ redditione. </s>
              <s id="s.015282">De veſica neque ſcit argu­
                <lb/>
              mentis reſpondere, nam terra obruta non aſ­
                <lb/>
              cendit, ſed argumento ſuo ſe conficit. </s>
              <s id="s.015283">Ratio
                <lb/>
              autem ſua peccat, quia portio aquæ, quæ
                <lb/>
              ſubeſt pilæ æneæ, non eſt grauior ſpecie aë­
                <lb/>
              re, ſed leuior, licet pondere poſſit eſſe ſecùs.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015284">Indicio etiam eſt, quod vbique aqua ſubit
                <lb/>
              leuiora, vt aër etiam ſub ipſa terra manet,
                <lb/>
              quantò magis ſub aqua, quæ leuior eſt terra,
                <lb/>
              manere deberet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015285">148 Dicit perire metamorphoſin piperis
                <lb/>
              in hæderam, quòd pediculis, quibus anne­
                <lb/>
              ctatur piper careat? </s>
              <s id="s.015286">oblitus eſt tantus Phi­
                <lb/>
              loſophus ſapientiæ naturæ, quæ omnibus
                <lb/>
              ſerpentibus plantis aliquid addidit, quo </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>