Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
341
341
342
342
343
343
344
344
345
345
346
346
347
347
348
348
349
349
350
350
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.015564">
                <pb pagenum="701" xlink:href="016/01/348.jpg"/>
              libro noſtro adiici in hac vltima emenda­
                <lb/>
              tione: tametſi & in hoc fallatur, dicens
                <lb/>
              hoc illi eſſe commune cum crocodillo, qua­
                <lb/>
              ſi ſolùm ſuperius roſtrum, vt ille moueat:
                <lb/>
              ſed decipitur frequentius enim ac magis in­
                <lb/>
              ferius. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015565">241 In 2. ſectione, reddit aliam cauſam
                <lb/>
              inglunei in auibus, ſed non adeò euiden­
                <lb/>
              tem: quæ tamen poteſt tolerari. </s>
              <s id="s.015566">Multis
                <lb/>
              commodis (hoc enim ſapientiæ fuit artificis)
                <lb/>
              vno auxilio natura ſæpè ſatisfacit. </s>
              <s id="s.015567">Nos non
                <lb/>
              omnes cauſas, ſed principaliores adduxi­
                <lb/>
              mus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015568">243 Diſcrimen eſt, quænam aues natu­
                <lb/>
              ra mitiores ſint, & quæ vſu, quod etiam in
                <lb/>
              quadrupedibus verum eſt. </s>
              <s id="s.015569">Carniuoræ na­
                <lb/>
              tura ſunt magis feræ, vſu tamen magis
                <lb/>
              manſueſcunt, quia neque natura, neque
                <lb/>
              exemplo terrentur: contrà eſt de aliis: nam
                <lb/>
              natura manſuetæ ſunt, non adeò tamen
                <lb/>
              manſueſcunt, quia timidiores, tum natu­
                <lb/>
              ra, tum exemplo, cùm affines ſuas occidi
                <lb/>
              videant. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015570">244 Quæritur quòd non in talpæ quæ­
                <lb/>
              ſtione verſatus ſim. </s>
              <s id="s.015571">Hoc enim volebat, vt
                <lb/>
              eiuſmodi tricis inuolueret, vtque haberet
                <lb/>
              quomodocunque res cederet, in quo ſuo
                <lb/>
              more nugaretur, arguerétque: tum maximè,
                <lb/>
              quòd lucem quærere cogeremur in tenebris
                <lb/>
              id eſt, ſuis quibuſdam peripateticis ſuppo­
                <lb/>
              ſitis: quibus admiſſis perpetua contentio
                <lb/>
              manet, cùm non veris fundamentis inni­
                <lb/>
              tantur. </s>
              <s id="s.015572">Indicio eſt, tot apud illos nunc ma­
                <lb/>
              gis, quàm antea indefinitæ quæſtiones. </s>
              <s id="s.015573">In­
                <lb/>
              de etiam magis fallitur, cùm exiſtimat nos
                <lb/>
              voluiſſe omnium ſpecierum, & quæ eis
                <lb/>
              contingunt, cauſas reddere. </s>
              <s id="s.015574">Hoc enim pri­
                <lb/>
              mùm eſt difficiliùs, quàm in generibus, ſicut
                <lb/>
              etiam in ſingulis rebus, quàm ſpeciebus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015575">Deinde quoniam infinitæ ſunt propemodum
                <lb/>
              ſpecies, oportet etiam ſcire operationes pro­
                <lb/>
              prias vniuſcuiuſque earum, vt difficultatem
                <lb/>
              in vna hominis compoſitione videri liceat
                <lb/>
              apud Galenum, decem & ſeptem libris in
                <lb/>
              eius declaratione compoſitis. </s>
              <s id="s.015576">Propter hæc
                <lb/>
              hiſtoriam Elephanti pro exemplo omnium
                <lb/>
              ſatis diffusè explicauimus, vt ſi operatio
                <lb/>
              animalis cuiuſque tibi nota fuerit, poſſit
                <lb/>
              eadem ratione illa diligentius conſiderata
                <lb/>
              cauſa inueniri: ſed non ſit operatio nota,
                <lb/>
              neceſſe eſt in cauſa membrorum animalis
                <lb/>
              conſtituenda fruſtra niti. </s>
              <s id="s.015577">Ridicula verò eſt
                <lb/>
              affectatio nominis ſubtilitatis, atque ine­
                <lb/>
              pta omninò enarratio, quam orditur dum
                <lb/>
              ſine profunda diſquiſitione, ſine operatio­
                <lb/>
              num propriarum cognitione conatur quæ­
                <lb/>
              dam, quibus ipſemet ſubtilitatis nomen
                <lb/>
              tribuit, docere: quæ adeò inepta ſunt, vt
                <lb/>
              facilè quiſque intelligat, nec corticem qui­
                <lb/>
              dem orationis noſtræ penetraſſe. </s>
              <s id="s.015578">Atque hu­
                <lb/>
              iuſmodi paucula exempla ſuperiùs tradidi­
                <lb/>
              mus. </s>
              <s id="s.015579">Porrò & illo grauiter fallitur, quòd
                <lb/>
              putat totum libri contextum vniformem
                <lb/>
              eſſe debere, & in quo reluceat ſubtilitas.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015580">In quo primùm decipitur turpiter, cùm ve­
                <lb/>
              rè ſubtile dicit eſſe poſſe, quod non difficil­i
                <lb/>
              mum: at ille admiratur quæ intelligit. </s>
              <s id="s.015581">Præ­
                <lb/>
              terea quod non animaduertit, velut in
                <lb/>
              corporibus carnem, & pinguedinem inter
                <lb/>
              oſſa à natura collocari, ita in his noſtris li­
                <lb/>
              bris quædam velut ſolida membra ſubtili­
                <lb/>
              tate viuida conſtat: quædam quaſi pabu­
                <lb/>
              lum aliorum, & imperfecta demulcere poſ­
                <lb/>
              ſunt lectores, cùm tamen profundius quæ­
                <lb/>
              ſita prioribus etiam ſint ſubtiliora: & dif­
                <lb/>
              ficiliora: quædam quaſi media inter vtra­
                <lb/>
              que. </s>
              <s id="s.015582">At ipſe neque in noſtris operibus, nec
                <lb/>
              Ptolemæi, nec Ariſtotelis, quem maximè
                <lb/>
              profitetur, exercitatus eſt. </s>
              <s id="s.015583">Itaque nihil mi­
                <lb/>
              rum, ſi adeò deſipit, vt etiam membra in
                <lb/>
              animalibus obiter facta affirmet, & iam
                <lb/>
              nihil deſit ad Epicurum, vniuerſam ſuſtu­
                <lb/>
              lit in rebus Dei, & naturæ prouidentiam.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015584">Ex his homo bellus ad inquiſitionem vſus
                <lb/>
              caudæ vulpis deuenit, vt ſuis frigidis iocis
                <lb/>
              non iam me accuſet, ſed naturam ipſam ir­
                <lb/>
              rideat. </s>
              <s id="s.015585">Dixi verò oportere eum ſcire ope­
                <lb/>
              rationes animali proprias, qui vſum mem­
                <lb/>
              brorum ſcire velit. </s>
              <s id="s.015586">Quæ ratio etiam mili­
                <lb/>
              tat in lacerta. </s>
              <s id="s.015587">Hoc ergo ſolùm nunc dici­
                <lb/>
              mus, quoniam talpæ nulla erat ex cauda
                <lb/>
              futura vtilitas, & impedimentum attuliſſet,
                <lb/>
              ideò longam caudam natura non dedit. </s>
              <s id="s.015588">Sed
                <lb/>
              nec hoc intelligit: impedimentum eſt no­
                <lb/>
              tum, at non præbere vtilitatem ideò ſci­
                <lb/>
              mus, quia caret: at ipſe putat, ita ratioci­
                <lb/>
              nari debere, quia nulli eſt vſui, ideò caret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015589">Quî ego hoc vel ipſe ſcire poteramus, niſi
                <lb/>
              omnino totam vitam talpæ exploratam ha­
                <lb/>
              beremus? </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.015590">245 Accuſat nos de Gammari, & Can­
                <lb/>
              cri ſignificato: nónne videt in ſecunda edi­
                <lb/>
              tione emendatum primæ impreſſionis er­
                <lb/>
              rorem? </s>
              <s id="s.015591">at non vidi: quid ad me? </s>
              <s id="s.015592">ſui erat
                <lb/>
              muneris? </s>
              <s id="s.015593">cur tam diu expectauit poſt ſecun­
                <lb/>
              dam editionem noſtram ſuam emittere ca­
                <lb/>
              lumniam, ſi ſecunda editio nulli vſui fuit,
                <lb/>
              aut futura erat? </s>
              <s id="s.015594">Deinde negat experimen­
                <lb/>
              tum quòd in Gammaris: vbi veterem te­
                <lb/>
              ſtam exuerunt, fermè omnibus lapides il­
                <lb/>
              li inueniantur maximi. </s>
              <s id="s.015595">Vnde pater, cùm
                <lb/>
              diſputet contra experimentum, omninò
                <lb/>
              ſophiſticas eſſe ſuas rationes: vt veriſimile
                <lb/>
              ſit omnes etiam alias tales eſſe. </s>
              <s id="s.015596">Inde pro­
                <lb/>
              greditur, diſputans de nomine vrſæ Ariſto­
                <lb/>
              telis, in quo certamine, ſcilicet de nomi­
                <lb/>
              nibus, & ipſum Rondelletium, alióſque mul­
                <lb/>
              tos video periclitari, ducto exemplo eorum
                <lb/>
              qui
                <expan abbr="Diſcoridẽ">Diſcoridem</expan>
              interpretantur, ſed perpeàm:
                <lb/>
              nam non licet, vbi certamen hoc, vel no­
                <lb/>
              titia nulli vſui futura eſt. </s>
              <s id="s.015597">Quòd ſi aliquas
                <lb/>
              proprietates Ariſtoteles adiiciat, illas quæ­
                <lb/>
              rat in eis, & ex his de nomine diiudicet,
                <lb/>
              nec pariatis diſceptationes infinitas nullum
                <lb/>
              ob commodum: at in Medicina neceſſaria
                <lb/>
              ſunt, quoniam vſus requirit. </s>
              <s id="s.015598">Et aliter hoc
                <lb/>
              ſcire non poſſumus, quid ſit quod quæ­
                <lb/>
              ritur? </s>
              <s id="s.015599">Similes hi ſunt qui quærunt in Ma­
                <lb/>
              thematicis quid voluerit Euclides? </s>
              <s id="s.015600">nam
                <lb/>
              non vt Philoſophia res authoritate indi­
                <lb/>
              get: ſed ſeu dixerit, ſeu non dixerit Eu­
                <lb/>
              clides, tantum habemus quantum ex decla­
                <lb/>
              ratione concludere licet. </s>
              <s id="s.015601">Hinc factum eſt,
                <lb/>
              vt hic vir ob rem nullius ( vt dixi ) momen­
                <lb/>
              ti prodens mores ſuos, ſuum quem appel­
                <lb/>
              larat amiciſſimum Rondelletium, accuſet,
                <lb/>
              non hæc ab illo meritum. </s>
              <s id="s.015602">Vt ſit, qualis
                <lb/>
              eſſet docuit, nam vel in pluribus errauit
                <lb/>
              Rondelletius, vel paucis? </s>
              <s id="s.015603">Si pluribus, dam­
                <lb/>
              natur iudicio illius, & qui nihil aliud egit tota </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>