Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001307
">
<
pb
pagenum
="
386
"
xlink:href
="
016/01/035.jpg
"/>
exuperet, terræ parùm ſit, calor autem ma
<
lb
/>
gnus, fit aëreum, quod pingue omne eſt, ac
<
lb
/>
facilè flagrat: cuiuſmodi ſunt omnia olea,
<
lb
/>
pinguedines. </
s
>
<
s
id
="
s.001308
">ſulphur, bitumen: ſi paruus ca
<
lb
/>
lor, aquea, vt olera pleraque. </
s
>
<
s
id
="
s.001309
">Cur igitur piper
<
lb
/>
non accenditur facilè? </
s
>
<
s
id
="
s.001310
">quia cum attenuata
<
lb
/>
parte multum eſt terrei. </
s
>
<
s
id
="
s.001311
">Docuimus autem
<
lb
/>
quòd terreum, quod multum contineat ma
<
lb
/>
teriæ, & motum prohibeat, ignis generationi
<
lb
/>
repugnet. </
s
>
<
s
id
="
s.001312
">At dices, leue piper eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001313
">Reſpon
<
lb
/>
deo, hoc eſt quia inane, ſubſtantia verò ipſa
<
lb
/>
grauis: & ſi contundantur optimè, haud leue
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001314
">Sulphur verò cùm humidum ſit, linguam
<
lb
/>
non exurit: ardet tamen, quia calidum eſt
<
lb
/>
vehementer. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001315
">
<
margin.target
id
="
marg129
"/>
Quomodo
<
lb
/>
ignis affectus
<
lb
/>
abſque igne
<
lb
/>
appareant.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001316
">
<
margin.target
id
="
marg130
"/>
Tria tantum
<
lb
/>
verè in mi
<
lb
/>
ſtis, terra &
<
lb
/>
aqua pro ma
<
lb
/>
teria, & ca
<
lb
/>
lor cœleſtis
<
lb
/>
agens.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001317
">
<
margin.target
id
="
marg131
"/>
2. de Part.
<
lb
/>
animal. </
s
>
<
s
id
="
s.001318
">Ca.
<
lb
/>
1. in initio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001319
">His igitur vt in principiis acceptis, ad quæ
<
lb
/>
ſtionis diſſolutionem accedamus. </
s
>
<
s
id
="
s.001320
">In miſtis
<
lb
/>
ipſis tria tantùm apparent, terra, & aqua, &
<
lb
/>
calor, qui ea miſcet. </
s
>
<
s
id
="
s.001321
">Nam terram, & aquam
<
lb
/>
ſpontè miſceri palàm eſt: aër miſtionem refu
<
lb
/>
git, nec miſcere vnquam poteris illum his,
<
lb
/>
nec ſi quid aliud eo tenuius eſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.001322
">De igne ve
<
lb
/>
rò non eſt dubitandum, cùm neque ſit
<
expan
abbr
="
elemẽ-tum
">elemen
<
lb
/>
tum</
expan
>
, nec quicquam generet. </
s
>
<
s
id
="
s.001323
">Ergo ſi miſta
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg132
"/>
<
lb
/>
his conſtarent, violenter miſcerentur. </
s
>
<
s
id
="
s.001324
">Ignem
<
lb
/>
autem non generare palàm eſt, quia exteriùs
<
lb
/>
euocat: at quod generat, intùs reuocat omnia.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001325
">Siccat etiam ignis, & quæ generantur, hu
<
lb
/>
mido indigent, quod quaſi glutinum partes
<
lb
/>
vnum cohærere faciat. </
s
>
<
s
id
="
s.001326
">Rurſus ignis ſeparat
<
lb
/>
ac diuidit: generatio autem craſi non ſolùm
<
lb
/>
miſtione indiget. </
s
>
<
s
id
="
s.001327
">Qualitates etiam ad ſum
<
lb
/>
mum ignis deducit: at quæ ad generationem
<
lb
/>
conueniunt, quæque miſcentur, qualitates
<
lb
/>
mutuò frangunt. </
s
>
<
s
id
="
s.001328
">Denique proprium munus
<
lb
/>
eſt cœleſtis caloris, generare, non autem ig
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg133
"/>
<
lb
/>
nei: neque enim ignis vita potentia eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001329
">Miſ
<
lb
/>
cet autem ignis corpora, ſed tamen
<
expan
abbr
="
ſubſtãtias
">ſubſtantias</
expan
>
<
lb
/>
ipſas diuidit, ac ſeparat. </
s
>
<
s
id
="
s.001330
">Propterea panis igne
<
lb
/>
conficitur, caro verò corrumpitur: verùm
<
lb
/>
quia vſus non admittit, vt carnes crudas
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg134
"/>
<
lb
/>
edamus, igne eas coquimus. </
s
>
<
s
id
="
s.001331
">Quòd ſi car
<
lb
/>
nes, & oua cruda comedere conſuetum
<
lb
/>
eſſet, ad vitæ diuturnitatem non parùm con
<
lb
/>
duceret. </
s
>
<
s
id
="
s.001332
">Verùm quia hæc edere haud licet,
<
lb
/>
quæ cruda poſſunt, lac, mel, oleum, bu
<
lb
/>
tyrum, ſuccarum, olera plæraque tenuioris
<
lb
/>
ſubſtantiæ, ſi edantur, vtiliora erunt tàm
<
lb
/>
vitæ, quàm valetudini. </
s
>
<
s
id
="
s.001333
">Nam etſi (vt dixi)
<
lb
/>
ignis corpora miſceat, & ex ſulphure, ar
<
lb
/>
gentóque viuo conficiat cinnabarim, ſub
<
lb
/>
ſtantias tamen alimentorum ſeparat, & tenue
<
lb
/>
à craſſo ſeiungendo deterius reddit. </
s
>
<
s
id
="
s.001334
">Itaque ni
<
lb
/>
faſtidium obſtaret, oua, oſtrea, oblongáque
<
lb
/>
conchylia cruda edere melius eſſet, quàm
<
lb
/>
cocta. </
s
>
<
s
id
="
s.001335
">Atque in vniuerſum ſi vires validæ
<
lb
/>
fuerint, & faſtidium homines non vexet, ig
<
lb
/>
nis propè pro cibis nulla eſſet neceſſitas aut
<
lb
/>
vtilitas. </
s
>
<
s
id
="
s.001336
">Sed maluerunt hoc modo lautè, pa
<
lb
/>
rúmque viuere, quàm diu ferarum, aut ru
<
lb
/>
ſticorum ritu. </
s
>
<
s
id
="
s.001337
">Ob id tamen non parùm his,
<
lb
/>
qui in
<
foreign
lang
="
grc
">ἐρέμῳ</
foreign
>
habitarunt, ad vitæ longitudi
<
lb
/>
nem conduxiſſe arbitror crudorum cibo
<
lb
/>
rum eſum. </
s
>
<
s
id
="
s.001338
">Nam cruda quum coquun
<
lb
/>
tur, meliora ſunt coctis, quæ non ignis
<
lb
/>
vitio carent. </
s
>
<
s
id
="
s.001339
">Sed à pueritia aſſueſcere
<
lb
/>
oportet.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg135
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001340
">
<
margin.target
id
="
marg132
"/>
Ignem non
<
lb
/>
generare de
<
lb
/>
monſtratio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001341
">
<
margin.target
id
="
marg133
"/>
Ignis vires
<
lb
/>
in miſcendo.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001342
">
<
margin.target
id
="
marg134
"/>
Cruda ad
<
lb
/>
vitam, & ſa
<
lb
/>
lubritatem
<
lb
/>
corporis vti
<
lb
/>
liora.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001343
">
<
margin.target
id
="
marg135
"/>
Calor qua
<
lb
/>
druplex, quæ
<
lb
/>
ſtioniſque
<
lb
/>
diſſolutio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001344
">Calor igitur quadruplex: alius vt in prin
<
lb
/>
cipali agente, id eſt, radiis ſiderum: alius
<
lb
/>
& ipſe in actu, ſed ſicco iunctus: tertius,
<
lb
/>
humido: quartus autem veſtigium eſt calo
<
lb
/>
ris, non calor. </
s
>
<
s
id
="
s.001345
">Primùm igitur cœleſtem vo
<
lb
/>
care ſolemus, eſtque aliorum origo & fons:
<
lb
/>
hic vt talis eſt, caleſacit, nondum tamen
<
lb
/>
generat, quia materiæ coniunctus non eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001346
">Hunc Ariſtotelici, qui audacter in his, in
<
lb
/>
quibus coargui non poſſunt, litigant, non
<
lb
/>
eſſe calorem dicerent. </
s
>
<
s
id
="
s.001347
">Nullum enim eſſe
<
lb
/>
calidum ſitus, quòd cœlum omnis ſit ex
<
lb
/>
pers qualitatis. </
s
>
<
s
id
="
s.001348
">Secundus igneus eſt, & vo
<
lb
/>
catur, qui nihil generat, qui iunctus ſic
<
lb
/>
citati inſtrumentum eſt potiùs corruptio
<
lb
/>
nis, & ſeparationis, quàm miſtionis, aut
<
lb
/>
craſis, ſine quibus non fit generatio. </
s
>
<
s
id
="
s.001349
">Nec
<
lb
/>
ſolùm ignis, ſed omnis calor ex illius gene
<
lb
/>
re corrumpit, & generationi repugnat. </
s
>
<
s
id
="
s.001350
">Ob
<
lb
/>
id nec cineribus oua excepta pullos edunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001351
">Tertiò nomen eſt naturalis calor, qui &
<
lb
/>
ipſe motu indiget: nam omnis calor dum
<
lb
/>
viget, motu indiget, & depaſcitur ſubie
<
lb
/>
ctam materiam. </
s
>
<
s
id
="
s.001352
">Hic verò duplex, alius qui
<
lb
/>
dem manifeſtum habens motum, reſolu
<
lb
/>
tionémque, qualis in animalibus perfe
<
lb
/>
ctis maximè, atque magis in ſanguineis:
<
lb
/>
aut obſcurum motum, qualis in plantis,
<
lb
/>
multóque magis in ſeminibus earum, atque
<
lb
/>
metallicis: in his enim motum calor habet
<
lb
/>
obſcurum, & tamen humidum diſſoluit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001353
">Indicio eſt, quòd ſeruata ſemina areſcunt,
<
lb
/>
etiamſi inungantur, anni ſpatio vel bien
<
lb
/>
nij, ſeneſcúntque non ſecùs ac homines ru
<
lb
/>
gis contractis, leuioráque infœcunda etiam
<
lb
/>
facta. </
s
>
<
s
id
="
s.001354
">Calor is autem facultas dicitur, velut
<
lb
/>
in pipere, cùm à tota planta deriuatur in ſe
<
lb
/>
men, & à toto monte in metallum, vel à ma
<
lb
/>
gna parte, nimis concoquens, quòd conco
<
lb
/>
qui debet, terream maximè partem: túncque
<
lb
/>
igneum redditur, ſi multus calor extiterit:
<
lb
/>
ſi paucus, lapis: ſi in aqueam ſubſtantiam
<
lb
/>
multus agat, fit pingue: ſin paucus,
<
lb
/>
aqueum. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001355
">Quæres forſitan, an calor actu maneat?
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001356
">Manet quidem, ſed ille quum ſit naturalis
<
lb
/>
in humida ſubſtantia, vtpote piperis, funda
<
lb
/>
tus eſt, quamobrem exurere non poteſt, eó
<
lb
/>
que magis quòd auulſo ſemine ab arbore
<
lb
/>
perexiguus relinquitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001357
">Neque igitur ob
<
lb
/>
naturalem calorem piper calidum eſſe po
<
lb
/>
teſt, cùm ille ſit valdè tenuis: nec propter
<
lb
/>
ſubſtantiam exuſtam, quum illa caloris ve
<
lb
/>
ſtigium, non calorem retineat. </
s
>
<
s
id
="
s.001358
">Sic & ar
<
lb
/>
dens aqua veſtigium caloris retinet, non ca
<
lb
/>
lorem, & cinis refrigeratus. </
s
>
<
s
id
="
s.001359
">Calx verò ali
<
lb
/>
quandiu calorem retinet, illúmque in ſic
<
lb
/>
co: ideo tangenti calida, & maximè intùs:
<
lb
/>
exteriùs enim ab aëre perfrigeratur. </
s
>
<
s
id
="
s.001360
">Ita
<
lb
/>
que pauca aqua ſi conſpergatur, accendi ſo
<
lb
/>
let. </
s
>
<
s
id
="
s.001361
">Sed dices, calor igneus in humido eſſe
<
lb
/>
videtur, vt cum ardet candela. </
s
>
<
s
id
="
s.001362
">Sed non eſt,
<
lb
/>
alitur enim ex humido, ſed in humido
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001363
">Vt neque homo licet pomis veſcatur, pomea
<
lb
/>
non eſt ſubſtantia, ſed carnea: ita ignis te
<
lb
/>
nuibus tàm humidis, quàm ſiccis alitur,
<
lb
/>
ſed in ſolo ſicco, eóque tenuiſſimo funda
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.001364
">Atque ea de cauſa inuentum eſt, quónam
<
lb
/>
pacto non ſecùs quàm in ſartagine piſces co
<
arrow.to.target
n
="
marg136
"/>
<
lb
/>
quantur in charta: Chartam ſeligito,
<
expan
abbr
="
quã
">quam</
expan
>
vo
<
lb
/>
camus papyrum, ſimplicem, erectiſque ſpon
<
lb
/>
dis in modum lucernæ ex omni latere oleum
<
lb
/>
infunde, & antequam exudet ſuper puras </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>