Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
351
351
352
352
353
353
354
354
355
355
356
356
357
357
358
358
359
359
360
360
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.015841">
                <pb pagenum="707" xlink:href="016/01/354.jpg"/>
              in libris de Arcanis æternitatis, videmus an
                <lb/>
              forſan recta via, vel ſaltem in hac inceſſe­
                <lb/>
              rit? </s>
              <s id="s.015842">Ergo inquit, ſi anima manet, immor­
                <lb/>
              talis eſt: ſi interit, igitur in nihilum tranſit,
                <lb/>
              eademque ratione creabitur. </s>
              <s id="s.015843">At hoc etiam
                <lb/>
              infirmius eſt reliquis argumentis, nam idem
                <lb/>
              concludemus de forma lateris, & oſſis: at
                <lb/>
              reclamabis, formæ hæ ſimplices non ſunt,
                <lb/>
              ſed ex materia eductæ? </s>
              <s id="s.015844">Vera dicis, ſed ta­
                <lb/>
              men per ſe ſimplex eſt, & neque incremen­
                <lb/>
              tum, aut diminutionem ſuſcipit iuxta Ari­
                <lb/>
              ſtotelem? </s>
              <s id="s.015845">Dices, ſed ex materia, vt prodit,
                <lb/>
              & vt illi annectitur, non ſimplex eſt, ſed ex
                <lb/>
              quatuor elementorum miſtione conſtat. </s>
              <s id="s.015846">At
                <lb/>
              in animalibus hæc ſufficere negat Ariſtote­
                <lb/>
              les, & veritas docet: docet: neceſſe eſt enim
                <lb/>
              eſſe ſpiritum, cuius forma reſpondet ele­
                <lb/>
              mento ſtellarum dices ita ſit? </s>
              <s id="s.015847">tantò magis
                <lb/>
              miſta eſt. </s>
              <s id="s.015848">Tum ergo & hominis anima ſi­
                <lb/>
              militer ex his prodit? </s>
              <s id="s.015849">aut igitur anima
                <lb/>
              ſcarbei immortalis eſt, aut anima homi­
                <lb/>
              nis interit cum illo? </s>
              <s id="s.015850">Ita egregium hoc
                <lb/>
              ſuum argumentum eius quod declarare de­
                <lb/>
              buerat, contrarium planè oſtendit. </s>
              <s id="s.015851">Poſt hęc
                <lb/>
              ſuo more nugatur illius exemplo, qui pel­
                <lb/>
              lem vrſi nondum capti coriario vendere vo­
                <lb/>
              lebat: cum enim ex eius rationibus de ani­
                <lb/>
              mæ immortalitate non conſtet, quærit, quo­
                <lb/>
              nam pacto Deus nouè animas creare poſſit?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015852">Sed deterius hoc ipſo eſt, quot tot, tantaſ­
                <lb/>
              que materias hic miſcet, vt etiam ſi eſſet,
                <lb/>
              qualis eſſe deberet, non poſſet illas maximo
                <lb/>
              libro abſoluere. </s>
              <s id="s.015853">Sed ſi talis eſſet, non tanta
                <lb/>
              miſceret, vt nec decimam partem concoque­
                <lb/>
              re ſufficiat. </s>
              <s id="s.015854">Verùm cùm neque principiis bo­
                <lb/>
              nis inuitatur, nec ipſe his qualiacunque ſint
                <lb/>
              commodè vti norit, & neque claſſica vta­
                <lb/>
              tur inquirendæ veritatis ratione, nec ratio­
                <lb/>
              nis ſtructura connexa ſit ac efficax, & tur­
                <lb/>
              gens, ipſa verò farrago diſſidentibus, &
                <lb/>
              in connexit conſtet, factum eſt, vt nihil
                <lb/>
              tetrius legi poſſit. </s>
              <s id="s.015855">Nam nulla ratione ſibi
                <lb/>
              fidens, exiſtimanſque ſe alterum Apollinem,
                <lb/>
              quæcunque illi in bucam venit, conſcripſit,
                <lb/>
              vt imitatus illud videatur, quod de Pytha­
                <lb/>
              gora diſcipuli dicebat
                <foreign lang="grc">ἀυτὸς ἔφα</foreign>
              , vt amentiæ
                <lb/>
              ſuæ non aliàs pulchrius ſpecimen dederit,
                <lb/>
              quàm hic cùm ſibi placet. </s>
              <s id="s.015856">Verùm neque il­
                <lb/>
              lud credatis calorem in æſtate fieri fato, na­
                <lb/>
              tura enim conſtat. </s>
              <s id="s.015857">Et quanquam hic locus
                <lb/>
              non ſit huius tractationis, nec æquum ſuo
                <lb/>
              more omnia omnibus in locis repetere at­
                <lb/>
              que confundere, charitatis tamen cauſa
                <lb/>
              vnum verbum dicam, idem diuerſis modis
                <lb/>
              factum dicitur? </s>
              <s id="s.015858">veluti ceraſus oriente è po­
                <lb/>
              mi planta per inſitionem villici, fato, natu­
                <lb/>
              ra, conſilio, & fortuna oriri dicitur: fa­
                <lb/>
              to, vt ad complexum omnium cauſarum res
                <lb/>
              comparatur: natura, vt ad ſurculum, qui in­
                <lb/>
              ſertus eſt ramo pomi: conſilio, vt compa­
                <lb/>
              ratur ad villicum, qui inſitionis autor fuit:
                <lb/>
              fortuna comparatione domini, qui neſciebat
                <lb/>
                <expan abbr="villicũ">villicum</expan>
              inſeruiſſe. </s>
              <s id="s.015859">Vnde fortuna
                <expan abbr="">non</expan>
              eſt cauſa,
                <lb/>
              ſed modus ſciendi aut
                <expan abbr="cognoſcẽdi">cognoſcendi</expan>
              . </s>
              <s id="s.015860">Quantum
                <lb/>
              verò delinquat ipſe ac perapitici ſui, &
                <expan abbr="quã">quam</expan>
                <lb/>
              varij ſint errandi modi vno exemplo alio
                <lb/>
              accommodatè ſatis, vt reor, declarabo. </s>
              <s id="s.015861">Ad­
                <lb/>
              uenit vnus ex agro vir ſimplex ac verax,
                <lb/>
              ſed minimè ſtultus amicus meus, qui refert,
                <lb/>
              ſe audiſſe bouem loquentem, dicentemque.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.015862">Heu patriæ huic. </s>
              <s id="s.015863">Statim Epicurus dicet,
                <lb/>
              hunc virum eſſe ſtultum, aut ebrium, aut
                <lb/>
              mendacem? </s>
              <s id="s.015864">iam hic habes genus hominum
                <lb/>
              quoddam ſibi ſapiens: at alius Platonicus
                <lb/>
              dæmonas confinget. </s>
              <s id="s.015865">Rurſus theologus ad
                <lb/>
              Deum, & culpam noſtram referet. </s>
              <s id="s.015866">At ve­
                <lb/>
              rus peripateticus ac prudens conabitur id
                <lb/>
              ex naturæ principiis, minùs quàm poterit,
                <lb/>
              abſurdè deducere. </s>
              <s id="s.015867">Aſtrologus in aſtrorum
                <lb/>
              vim tranferet abſurdo commento, vt aſtra
                <lb/>
              bouem loquentem efficere poſſint. </s>
              <s id="s.015868">At ſi quis
                <lb/>
              ad me hoc deferat, poſtquàm cognouere
                <lb/>
              hominis integritatem, dicam bos quidem
                <lb/>
              naturaliter loqui non potuit, quoniam au­
                <lb/>
              ditionis illius primùm capax non eſt, nec in
                <lb/>
              memoriæ orationis, nec inſtrumenta ad lo­
                <lb/>
              cutionem apta habet, nec ſenſim eruditus
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.015869">Ergo non loquutus omninò eſt natura­
                <lb/>
              liter, ſed fortè nec Dei voluntate: quid
                <lb/>
              enim indiget Deus hoc ſermone, nonne ho­
                <lb/>
              mines poteſt admonere abſque peruerſione
                <lb/>
              naturalium legum? </s>
              <s id="s.015870">Deus etiam æquè affici­
                <lb/>
              tur noſtris negociis
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              res puerilibus ludis:
                <lb/>
              quis ergo rex eſt, qui velit leges ſuas muta­
                <lb/>
              re ob noſtros ludos? </s>
              <s id="s.015871">Sed neque dæmonum
                <lb/>
              auxilio, nam iuxta Philoſophos non ſatis
                <lb/>
              primò liquet, an dæmones ſint: deinde ſi
                <lb/>
              admittantur, quomodo poſſunt cùm ſint in­
                <lb/>
              corporei corpus mouere? </s>
              <s id="s.015872">Et ſi iam moueant,
                <lb/>
              non eſt inſtrumentum ſermoni aptum. </s>
              <s id="s.015873">Quod
                <lb/>
              ſi iuxta Theologos neque id, nam non con­
                <lb/>
              ſtat vnquam in ſcripturis quantacunque
                <lb/>
              narrentur miracula, vnquam iumentum lo­
                <lb/>
              cutum eſſe, niſi de aſina Balaam. </s>
              <s id="s.015874">Sed hoc ab
                <lb/>
              angelo factum eſt. </s>
              <s id="s.015875">Quid tandem non locu­
                <lb/>
              tus eſt bos? </s>
              <s id="s.015876">ille tamen audiuit, ergo ſenſus
                <lb/>
              eſt affectus, vt in ſomno, in ecſtaſi, in timo­
                <lb/>
              re ingenti. </s>
              <s id="s.015877">Illud ergo vel humorum vitio,
                <lb/>
              vel cauſa aliqua naturali inferiore, vel cœ­
                <lb/>
              leſti propria, vel generali. </s>
              <s id="s.015878">Humorum vitio
                <lb/>
              non cùm conſtet ſibi, cùm res ſit ordinata,
                <lb/>
              ſcilicet ſenſus ac verba: caſus autem non
                <lb/>
              poteſt longum ordinem ſeruare, cauſam ſi­
                <lb/>
              militer inferiorem excogitare, quæ tanto
                <lb/>
              miraculo reſpondeat difficile eſt, relinquitur
                <lb/>
              tandem vt ſit cauſa propria vel generalis ex
                <lb/>
              cœlo: ſi propria, illi minatur periculum,
                <lb/>
              ſed rarò id contingit: ſi generale etiam pe­
                <lb/>
              riculum, idque frequenter euenit. </s>
              <s id="s.015879">Vides
                <lb/>
              quàm abſoluta ſit doctrina, quæ ex princi­
                <lb/>
              piis noſtris proficiſcitur. </s>
              <s id="s.015880">Peripateticorum
                <lb/>
              autem principia adeò remota ſunt à ſenſi­
                <lb/>
              libus, vt niſi per prudentiſſimos viros tra­
                <lb/>
              ctentur, aut ſilere cogant hominem vere­
                <lb/>
              cundum, aut impudentem irriſioni etiam
                <lb/>
              plebis exponant. </s>
              <s id="s.015881">At contrà ſi in prudentiſ­
                <lb/>
              ſimum virum incidant, magnis cum labori­
                <lb/>
              bus quæſitis ſatisfaciunt. </s>
              <s id="s.015882">Memini enim cùm
                <lb/>
              Puteoli conflagratio accidiſſet anno 1540.
                <lb/>
              quidam diſcipulus Auguſtini Niphi Sueſſa­
                <lb/>
              ni Philoſophus, cuius nomen nunc è memo­
                <lb/>
              ria excidit, adeò egregiè de illius cauſis diſ­
                <lb/>
              ſeruit, ſed non abſque difficillimis diſputa­
                <lb/>
              tionibus, & interpretationibus, quamvis
                <lb/>
              propoſito accommodatis, literam tamen ex­
                <lb/>
              torquentibus, vt diceres fuiſſe neceſſariam
                <lb/>
              illam conflagrationem, potuiſſeque ex Ari­
                <lb/>
              ſtotelis libris tanquam propheticis, ante­
                <lb/>
              quam facta eſſet, prædici: adeò ſcitè, inge­
                <lb/>
              nioſeque acutè omnia verba, omneſque Phi-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>