1loſophi ſententias ad propoſitum deducit.
Et
id tamen ( vt dixi ) quanquam à prudentiſ
ſimo, ſcientiſſimo, exercitatiſſimoque viro
factum eſſet maxima tamen cum difficulta
te factum eſt. At noſtris ex principiis faci
liùs omnia ac planè declarari poſſunt. Porrò
quæ in vigeſimanona ſectione denuò repe
tit, intoleranda ſunt, Deum eſſe naturam.
Natura eſt in rebus, vt Philoſophus ait, &
Deus erit in ipſis. Quin quòd euidentius ibi
dem naturam vult eſſe in animatis, atque
animam fieri à Deo: anima igitur Deus eſt.
Quæcunque enim eidem ſunt vnum, vnum
& inter ſe ſunt. Anima igitur Deus, quæ
cum fiat à Deo, Deus à Deo fiet. Porrò quis
mente ſanus ferat tot impietates huius ho
minis? Hoc enim nihil aliud eſt quàm dicere,
quòd animus meus eſt ſubſtantia equi, dum
equum intelligit, aut quòd mens quæpiam
animalia illuſtret. Quæ tamen ille vt impia
accuſat. Sed ſi vlla eſſet ei mens, rogo quo
modo impia eſſe poſſunt? an apud Theolo
gos? an Philoſophos? Non Philoſophos,
cùm nihil ſit impium apud Philoſophos, ni
ſi cùm de Dei honore ac anima agitur. At
anima noſtra nihil eſt nobis maius, nedum
vt ſit Deus. Sed neque apud Theologos, quo
modo enim impius erit apud Theologos,
qui dicat naturalis ratio ac lumen, ita de
anima ſentiret, quia non longius proſpicere
poteſt, Theologus tamen diuino lumine ad
intus, ſi non aliter, certè ſemper meliora,
ac magis pia ſentit. Ita vides calumniatoris
impietatem inexcuſabilem. Nec prudentior
in aliis, inquit, in trigeſimaſecunda ſectio
ne: medici dicunt, priores hecticæ ſpecies
fieri poſſe corde illæſo, vltima oppreſſum
aggreſſione fatiſcere. Miſer vbi inuenit he
cticam vniuerſalem fieri alibi, quàm in cor
de cuiuſcunque ſpeciei ſit? Si de propria vni
cuique membro loquitur, etiam tertia poteſt
fieri, & in ventriculo, & in aliis membris
abſque cordis affectu, ni forſan cor ob co
ctionem vitiatam non conſenſum ſiccetur.
Ita cùm in aliqua ſcientia propria loquitur,
oſtendit ſe, nec prima elementa illius atti
giſſe. Sed non deſinit nugari in communi
bus his locis: vt non ſolùm lectores, ſed ſe
metipſum confundat. Inde ad maledicta nul
la irritatus cauſa tranſit. Sed ſi diſceptando
ſe viciſſe confidit, quid attinet malè dice
re, ſit obtinere deſperat, an putat victo
riam rei literariæ maledictis conſtare?
id tamen ( vt dixi ) quanquam à prudentiſ
ſimo, ſcientiſſimo, exercitatiſſimoque viro
factum eſſet maxima tamen cum difficulta
te factum eſt. At noſtris ex principiis faci
liùs omnia ac planè declarari poſſunt. Porrò
quæ in vigeſimanona ſectione denuò repe
tit, intoleranda ſunt, Deum eſſe naturam.
Natura eſt in rebus, vt Philoſophus ait, &
Deus erit in ipſis. Quin quòd euidentius ibi
dem naturam vult eſſe in animatis, atque
animam fieri à Deo: anima igitur Deus eſt.
Quæcunque enim eidem ſunt vnum, vnum
& inter ſe ſunt. Anima igitur Deus, quæ
cum fiat à Deo, Deus à Deo fiet. Porrò quis
mente ſanus ferat tot impietates huius ho
minis? Hoc enim nihil aliud eſt quàm dicere,
quòd animus meus eſt ſubſtantia equi, dum
equum intelligit, aut quòd mens quæpiam
animalia illuſtret. Quæ tamen ille vt impia
accuſat. Sed ſi vlla eſſet ei mens, rogo quo
modo impia eſſe poſſunt? an apud Theolo
gos? an Philoſophos? Non Philoſophos,
cùm nihil ſit impium apud Philoſophos, ni
ſi cùm de Dei honore ac anima agitur. At
anima noſtra nihil eſt nobis maius, nedum
vt ſit Deus. Sed neque apud Theologos, quo
modo enim impius erit apud Theologos,
qui dicat naturalis ratio ac lumen, ita de
anima ſentiret, quia non longius proſpicere
poteſt, Theologus tamen diuino lumine ad
intus, ſi non aliter, certè ſemper meliora,
ac magis pia ſentit. Ita vides calumniatoris
impietatem inexcuſabilem. Nec prudentior
in aliis, inquit, in trigeſimaſecunda ſectio
ne: medici dicunt, priores hecticæ ſpecies
fieri poſſe corde illæſo, vltima oppreſſum
aggreſſione fatiſcere. Miſer vbi inuenit he
cticam vniuerſalem fieri alibi, quàm in cor
de cuiuſcunque ſpeciei ſit? Si de propria vni
cuique membro loquitur, etiam tertia poteſt
fieri, & in ventriculo, & in aliis membris
abſque cordis affectu, ni forſan cor ob co
ctionem vitiatam non conſenſum ſiccetur.
Ita cùm in aliqua ſcientia propria loquitur,
oſtendit ſe, nec prima elementa illius atti
giſſe. Sed non deſinit nugari in communi
bus his locis: vt non ſolùm lectores, ſed ſe
metipſum confundat. Inde ad maledicta nul
la irritatus cauſa tranſit. Sed ſi diſceptando
ſe viciſſe confidit, quid attinet malè dice
re, ſit obtinere deſperat, an putat victo
riam rei literariæ maledictis conſtare?
In trigeſimatertia ſectione, quamvis poſ
ſem abundè tueri etiam belluas, & animam
ſenſus effectricem mortem agnoſcere, ex
Plinij exemplo de elephantis, exhibitis in
ludis Gn. Pompeij, tamen vt verius; & di
lucidius quod ſentio exprimam, homo intel
lectu mortem cognoſcit: ſed vi ſenſus pa
uet ac timet Belluæ mortua animalia, præ
ſertim ſui generis agnoſcunt: vt de delphi
nis, qui filios ſuos mortuos deferunt, ne à
piſcíbus deuorentur: quid autem ſit mors
ignorant, quod abundè ſuperiùs explica
tum eſt.
ſem abundè tueri etiam belluas, & animam
ſenſus effectricem mortem agnoſcere, ex
Plinij exemplo de elephantis, exhibitis in
ludis Gn. Pompeij, tamen vt verius; & di
lucidius quod ſentio exprimam, homo intel
lectu mortem cognoſcit: ſed vi ſenſus pa
uet ac timet Belluæ mortua animalia, præ
ſertim ſui generis agnoſcunt: vt de delphi
nis, qui filios ſuos mortuos deferunt, ne à
piſcíbus deuorentur: quid autem ſit mors
ignorant, quod abundè ſuperiùs explica
tum eſt.
In trigeſimaquarta ſectione, ait: Intel
lectus incipit à corpore ſeparari ergo pri
uatio eſt motus? Ergo ad priuationem eſt
motus, ſic paulatim morimur, obcæcamur,
obſurdeſcimus, nonne iſtæ ſunt priuationes?
Quis ferat intemperies huius viri? hac cau
ſa ſequenti ſectioni reſpondere indignum
puto, quæ aliquam merebantur reſponſio
nem, ſi obiectiones ab alio, quàm à ca
lumniatore factæ eſſent. Atque id præſer
tim omittere conuenit, quod etiam nimis
patefecimus, quæ obſtruſa eſſe oportuit: irri
tati ineptiis huius viri, qui malè interpre
tatur, peius argumentatur peſſimè concludit.
Cur tamen omnes præuideant diſceſſum
ſuum, id contingit, quoniam cogitationi
bus vehementioribus aliqui diſtrahuntur,
vt non ſentiant minores motus, vt contingit
in moletrinis.
lectus incipit à corpore ſeparari ergo pri
uatio eſt motus? Ergo ad priuationem eſt
motus, ſic paulatim morimur, obcæcamur,
obſurdeſcimus, nonne iſtæ ſunt priuationes?
Quis ferat intemperies huius viri? hac cau
ſa ſequenti ſectioni reſpondere indignum
puto, quæ aliquam merebantur reſponſio
nem, ſi obiectiones ab alio, quàm à ca
lumniatore factæ eſſent. Atque id præſer
tim omittere conuenit, quod etiam nimis
patefecimus, quæ obſtruſa eſſe oportuit: irri
tati ineptiis huius viri, qui malè interpre
tatur, peius argumentatur peſſimè concludit.
Cur tamen omnes præuideant diſceſſum
ſuum, id contingit, quoniam cogitationi
bus vehementioribus aliqui diſtrahuntur,
vt non ſentiant minores motus, vt contingit
in moletrinis.
303. Non patiar hunc virum debacchari
aduerſus ſtudia bonarum artium, aduerſus
cultum Dei. Repræhendit nos, qui dixeri
mus contemplationem producere iuuentu
tem. Id primùm probo experimento, quo nil
ſecurius: Philoſophi plerique octogeſimum
annum exceſſerunt. Democritus etiam cen
teſimum, Socrates peremptus eſt anno ſep
tuageſimo, quum nihil adhuc ſenile ei eſſet
præter prudentiam: Cato & Varro octua
geſimum etiam exceſſerunt. Ariſtoteles
multis miſeriis, ac animi moleſtiis, tamen
ſexageſimum exceſſit. Hippocrates 80. Ci
ro cùm ſexageſimum exceſſiſſet: vique pe
remptus ſit, tamen cùm moreretur adhuc
iuuenilia omnia retinebat, formam, habi
tum, robur animi, promptitudinem, patien
tiam ad labores. Idem de his qui in eremo
vitam beatam ducebant, quamvis ille cor
poris, ac vitæ incommodis premerentur:
plurimi tamen centeſimum annum exceſſe
runt, octuageſimum ſuperaſſe vulgare erat.
Eraſmus noſtra ætate quamvis præter mo
dum laboribus incubuerit, variiſque vitæ
incommodis, ac animi moleſtiis preſſus, ſep
tuageſimum attigit: Marſilius Ficinus octo
geſimum. Id verò etiam ratione conſtat:
nam ſi animi triſtitia vitam decurtat, & vt
ille dicebat, Spiritus triſtis deſiccat oſſa: par
eſt poſtquam contrariorum contrariæ ſunt
facultates, ſecuram lætitiam producere vi
tam, & valetudinem bonam adiuuare: at
contemplatio exhilarat animum, ideò etiam
vitæ auxiliatur. Ariſtoteles quoque affirmat
in contemplatione vitam eſſe ſimilem diis,
talem igitur par eſſe etiam vtilem valetudi
ni. Verùm multum intereſt inter contem
plationem, quæ eſt meditatio eorum quæ
ſciuntur, tum inuentionem rerum noua
rum, quæ admodum delectant, & vitam
producunt: & moleſtiam animi, quæ acqui
ritur diſcendo, interpretando, cùm difficul
tate: vt mihi nunc calumniatoris intempe
ries, & abſurdas gerras, quas cum intellexe
ris nihilo euades ſapientior, & diſceptatio
nes contentioſas, tum ſcribendi laborem:
hæc namque fateor de vita, & bona vale
tudine ſubducere. Ob id ſtudioſiſſimi, vel
prima iuuenta interiêre, vt Ioannes Miran
dula, & Longolius: aut cum eò peruene
rint, vt quaſi abſque labore contemplatio
ne frui poſſint, valde parum ſeneſcunt. Id
etiam in nobis quilibet videre poteſt. Dum
in vtero eſſem, matri medicamentum abor
tiuum propinatum eſt. Inde fuga, dum iam
aduerſus ſtudia bonarum artium, aduerſus
cultum Dei. Repræhendit nos, qui dixeri
mus contemplationem producere iuuentu
tem. Id primùm probo experimento, quo nil
ſecurius: Philoſophi plerique octogeſimum
annum exceſſerunt. Democritus etiam cen
teſimum, Socrates peremptus eſt anno ſep
tuageſimo, quum nihil adhuc ſenile ei eſſet
præter prudentiam: Cato & Varro octua
geſimum etiam exceſſerunt. Ariſtoteles
multis miſeriis, ac animi moleſtiis, tamen
ſexageſimum exceſſit. Hippocrates 80. Ci
ro cùm ſexageſimum exceſſiſſet: vique pe
remptus ſit, tamen cùm moreretur adhuc
iuuenilia omnia retinebat, formam, habi
tum, robur animi, promptitudinem, patien
tiam ad labores. Idem de his qui in eremo
vitam beatam ducebant, quamvis ille cor
poris, ac vitæ incommodis premerentur:
plurimi tamen centeſimum annum exceſſe
runt, octuageſimum ſuperaſſe vulgare erat.
Eraſmus noſtra ætate quamvis præter mo
dum laboribus incubuerit, variiſque vitæ
incommodis, ac animi moleſtiis preſſus, ſep
tuageſimum attigit: Marſilius Ficinus octo
geſimum. Id verò etiam ratione conſtat:
nam ſi animi triſtitia vitam decurtat, & vt
ille dicebat, Spiritus triſtis deſiccat oſſa: par
eſt poſtquam contrariorum contrariæ ſunt
facultates, ſecuram lætitiam producere vi
tam, & valetudinem bonam adiuuare: at
contemplatio exhilarat animum, ideò etiam
vitæ auxiliatur. Ariſtoteles quoque affirmat
in contemplatione vitam eſſe ſimilem diis,
talem igitur par eſſe etiam vtilem valetudi
ni. Verùm multum intereſt inter contem
plationem, quæ eſt meditatio eorum quæ
ſciuntur, tum inuentionem rerum noua
rum, quæ admodum delectant, & vitam
producunt: & moleſtiam animi, quæ acqui
ritur diſcendo, interpretando, cùm difficul
tate: vt mihi nunc calumniatoris intempe
ries, & abſurdas gerras, quas cum intellexe
ris nihilo euades ſapientior, & diſceptatio
nes contentioſas, tum ſcribendi laborem:
hæc namque fateor de vita, & bona vale
tudine ſubducere. Ob id ſtudioſiſſimi, vel
prima iuuenta interiêre, vt Ioannes Miran
dula, & Longolius: aut cum eò peruene
rint, vt quaſi abſque labore contemplatio
ne frui poſſint, valde parum ſeneſcunt. Id
etiam in nobis quilibet videre poteſt. Dum
in vtero eſſem, matri medicamentum abor
tiuum propinatum eſt. Inde fuga, dum iam