Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
351
351
352
352
353
353
354
354
355
355
356
356
357
357
358
358
359
359
360
360
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="712" xlink:href="016/01/359.jpg"/>
            <p type="main">
              <s id="s.016066">350. Non ita, ſed per calumniam, & inſa­
                <lb/>
              niam iurare debuerat. </s>
              <s id="s.016067">Vide quàm bene cohæ­
                <lb/>
              reant verba illa ſomnio meo, & his quæ ſu­
                <lb/>
              periùs dixerat? </s>
              <s id="s.016068">tantum abeſt, vt antea ſua
                <lb/>
              obrutum iri ſperem, ni forſan per obruere il­
                <lb/>
              luſtrare intelligat? </s>
              <s id="s.016069">quod genus expoſitionis
                <lb/>
              apud ipſum exemplo frequenti non caret. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016070">355. Natat in ſua peripaterica Theologia
                <lb/>
              dicens, ſi intelligens, & quod intelligitur eſ­
                <lb/>
              ſet vnum, primæ mentes quantitatem cœlum
                <lb/>
              intelligendo adipiſcerentur? </s>
              <s id="s.016071">Reſpondeo ha­
                <lb/>
              bere quantitatem illam intellectum: nam non
                <lb/>
              aliter intelligendo mouerent, niſi quod &
                <lb/>
              & quo, & per quid mouerent intelligerent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.016072">At ibi nulla eſt compoſitio, neque diuerſitas:
                <lb/>
              eſt igitur intelligentia rei, & quod intelli­
                <lb/>
              gitur, & quod intelligit idem. </s>
              <s id="s.016073">Ideò intelli­
                <lb/>
              gentiæ meritò appellari poſſent, ſi Romani
                <lb/>
              ſub hoc ſignificato recepiſſent. </s>
              <s id="s.016074">At non erat
                <lb/>
              illis cognitum, quædam eſſe quæ cum ſua
                <lb/>
              operatione, & obiecto eandem eſſe poſſent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.016075">Inde homo cattus irridet noſtram Dialecti­
                <lb/>
              cam, non abſimilis puero octo annorum cu­
                <lb/>
              iuſdam affinis mei, qui patrem ſuum ad diſ­
                <lb/>
              putationem de ſuis quiſquiliis tum fratrem
                <lb/>
              natu maiorem valde eruditum inuitabat, eos
                <lb/>
              neſcire quæ non profiterentur exiſtimans.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.016076">Deinde victus dicebat, non putabam vos ſci­
                <lb/>
              re tantum de conſtructione, & ratione ſer­
                <lb/>
              monis Latini. </s>
              <s id="s.016077">Ita hic vir quòd non profitea­
                <lb/>
              mur Dialecticam, putat nos neſcire. </s>
              <s id="s.016078">Vtinam
                <lb/>
              velit adeò inſanire, vt aliquod magnum pi­
                <lb/>
              gnus deponat in ea arte, dico etiam in ſophiſ­
                <lb/>
              matibus, videbit an longè peritiores ſimus
                <lb/>
              in eo genere, quàm in Mathematicis? </s>
              <s id="s.016079">vix que
                <lb/>
              ipſi ceſſuros Chryſippo, ſi reuiuiſcat. </s>
              <s id="s.016080">Verùm
                <lb/>
              quod ille magnifacit ob inopiam bonorum
                <lb/>
              ſtudiorum, nos ob eorundem copiam, & no­
                <lb/>
              bilitatem negligimus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016081">357. Admiratur verba illa: Intellectus quo
                <lb/>
              tenuior, eò diuturnior, primùm tenue &
                <lb/>
              craſſum ad corpora, non ad mentes pertinent
                <lb/>
              deinde æterna incrementi vitæ erunt capa­
                <lb/>
              cia, aliquid æterno maius erit: aliquid etiam
                <lb/>
              æterno breuioris vitæ æternum? </s>
              <s id="s.016082">Si in talibus
                <lb/>
              dubitaſſet, excuſatione dignus erat. </s>
              <s id="s.016083">Itaque
                <lb/>
              ſubtilitatem illam puritatem eſſe intelligat, &
                <lb/>
              ſimplicitati propinquitatem quàm maiorem,
                <lb/>
              & minorem eſſe ſi negat? </s>
              <s id="s.016084">negat & illarum or­
                <lb/>
              dinem ad Dei comparationem. </s>
              <s id="s.016085">Ego certè ge­
                <lb/>
              nus illud ſimplicitatis, puritatis, & ſubtilitatis
                <lb/>
              homini cognitum eſſe nego, quadam tamen
                <lb/>
              ſimilitudine declaraui. </s>
              <s id="s.016086">Eſſe tamen conſtat
                <lb/>
              & declarari poteſt: quòd omnia quanto per­
                <lb/>
              fectiora, tanto magis à corporea natura, à
                <lb/>
              compoſitione, à materia, & craſſitie quadam,
                <lb/>
              quæ ſecundum paronymiam dicitur, non ho­
                <lb/>
              monymiam recedunt. </s>
              <s id="s.016087">Ea ſynceritas propin­
                <lb/>
              quitas primo enti diuturnitatem malorem, id
                <lb/>
              eſt, in æternitate conſiſtentiam firmiorem
                <lb/>
              generat: velut ſi pes in arena veſtigium æter­
                <lb/>
              num imprimeret, manifeſtum eſt etiam veſti­
                <lb/>
              gij ſuperficiem adeſſe, eſſet tamen pes veſti­
                <lb/>
              gio æternitatis magis particeps, & veſtigium
                <lb/>
              ſuperficie, quod vnum ex alio penderet. </s>
              <s id="s.016088">Ita­
                <lb/>
              que & æterna varietatem in infinitate ſuſci­
                <lb/>
              piunt, velut & mortalia in tempore. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016089">358. Simili ſtupore admiratur verba illa in­
                <lb/>
              telligens, quia ſubſtantia eſt, ideò quieſcit: di­
                <lb/>
              cit, cœlum nonne eſt ſubſtantia? </s>
              <s id="s.016090">pulchre cœ­
                <lb/>
              lum non verè ſubſtantia eſt, quia ſi ab intel­
                <lb/>
              lectu ſeparatur, non eſt: ſi cum illo eatenus
                <lb/>
              eſt, quatenus illi coniunctum eſt, atque ideò
                <lb/>
              potentia quaſi eſt, & ob id in continuo motu
                <lb/>
              æternitatem. </s>
              <s id="s.016091">Subſtantia ergo iuxta parony­
                <lb/>
              miam dicetur de intellectu principali, & cœlo
                <lb/>
              & de cœlo, & de iſtis inferioribus adhuc ma­
                <lb/>
              gis. </s>
              <s id="s.016092">Sed de primo principio, & mentibus di­
                <lb/>
              uinis pluſquàm ſecundum paronymiam, imò
                <lb/>
              nullo horum modorum. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016093">359. Sectione 14. ſimili afficitur errore,
                <lb/>
              quanquam ibi indignus venia: nam admoni­
                <lb/>
              tus, volens tamen peccat. </s>
              <s id="s.016094">Primùm non ſe­
                <lb/>
              quitur, hæc ſunt eiuſdem generis, ergo minùs
                <lb/>
              perfectione differunt, quàm quæ genere dif­
                <lb/>
              ferunt. </s>
              <s id="s.016095">Plus enim differt homo à brucho,
                <lb/>
              quàm bruchus ab albedine perfectione, ſicut
                <lb/>
              linea magna plus longitudine à parua differt,
                <lb/>
                <expan abbr="quã">quam</expan>
              parua à puncto. </s>
              <s id="s.016096">Deinde ſi animus noſter,
                <lb/>
              & ipſe intellectus rerum, non magis ſequitur
                <lb/>
              ipſum eſſe accidens, quòd ſit rerum intelle­
                <lb/>
              ctus, quàm rerum intellectum eſſe ſubſtan­
                <lb/>
              tiam, quòd ſit idem quod animus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016097">362. Hic eſt error communis multis, qui
                <lb/>
              Archimedis inuenta non viderint: putat enim
                <lb/>
              maximas res vno argumento poſſe declarari:
                <lb/>
              at non ita eſt, ſed ſerie tota vnius maximi li­
                <lb/>
              bri quandoque indigemus. </s>
              <s id="s.016098">Plures ſunt men­
                <lb/>
              tes non vna tantùm, vt quidem magis, quam
                <lb/>
              Epicurus athei: non tamen poteſt oſtendi
                <lb/>
              vno, nec quatuor argumentis, ſed conſtruere
                <lb/>
              oportet integram declarationem ex multis
                <lb/>
              vniuerſi ordinem oſtendendo, velut Archime­
                <lb/>
              des ex conorum multiplici ratione, & com­
                <lb/>
              poſitione ſphæræ ex infinitis conis, propor­
                <lb/>
              tionem ſphæræ ad maximum conum, inde to­
                <lb/>
              tius extimæ ſuperficiei ad maximum circu­
                <lb/>
              lum. </s>
              <s id="s.016099">Hæc verò potiſſima cauſa eſt ignoran­
                <lb/>
              tiæ rerum, & fruſtratorum ſtudiorum, adeò
                <lb/>
              vt maxima pars hominum, quæ metam ſe
                <lb/>
              ſuperaſſe putat, vt noſtra ſæpia in dialecti­
                <lb/>
              ca ne prima quidem rudimenta attigiſſe vi­
                <lb/>
              detur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016100">364. Scimus ſcabiem non eſſe titillatio­
                <lb/>
              nem, nec multò minùs eſt dolor, vt ipſe ait: vn­
                <lb/>
              de patet non breuitatis cauſa figura vti vt
                <lb/>
              nos, ſed errare: dolor enim in ſcabie eſt ſym­
                <lb/>
              ptoma: ſed titillatio venerea eſt, qualis pru­
                <lb/>
              ritus, qui eſt in ſcabie: atque vtrobique quæ­
                <lb/>
              ritur expulſio infeſti humoris abſque dolore.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.016101">quod in ſcabie non ſit dolor, vt plurimùm,
                <lb/>
              etiamſi ſuperfluum illud retineatur: at in fe­
                <lb/>
              cibus, & vrina, cum violenter retinentur, do­
                <lb/>
              lor accidit: tripliciter igitur in tam paucis
                <lb/>
              verbis peccat, dum alios perperàm repre­
                <lb/>
              hendit. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016102">
                <emph type="center"/>
                <emph type="italics"/>
              PERORATIO.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.016103">Hauſimus tandem hunc inſuauem labo­
                <lb/>
              rem, vt pleraque alia difficilia, publicæ
                <lb/>
              vtilitatis cauſa, poſtquam res ipſa exemplo
                <lb/>
              non caruit, nec ſolùm hominum, ſed etiam
                <lb/>
              naturæ. </s>
              <s id="s.016104">Quicquid enim inſigne tulit, ac pla­
                <lb/>
              nè admirabile, tanquam ſuummet opus irri­
                <lb/>
              deret, peſte aliqua fœdauit. </s>
              <s id="s.016105">Elephantem cra­
                <lb/>
              brones, delphinem aſili vexant. </s>
              <s id="s.016106">Non defuit
                <lb/>
              Homero Sagaris, Heſiodo Cercopes, Socrati
                <lb/>
              Antiochus Lemnius maſtiges: quamuis hi
                <lb/>
              diuini propè viri eſſent. </s>
              <s id="s.016107">At noſter hic calum-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>