1vſque ad C, mouebitur ex C in D: igitur
ſi tendatur vſque ad C, procul magis emit
23[Figure 23]
tetur iuxta proportionem CD ad BD. Item
chorda tracta vſque ad C, maiore impetu
redibit ad D, quàm ex B in D. Igitur cele
riùs mouebitur ſagitta à chorda, quare etiam
poſtquàm emiſſa fuerit. Nec oportet adii
cere, vt valida ſit virtus, quæ mouet, nam
nobis ſufficit vt celeriter moueat: quòd ſi
celeriter mouere poteſt, valida eſt cauſa,
quæ mouet. Nam & ſi valida eſſet cauſa,
moueret tamen lentè, quod poſſet procul
emittere. Nihil enim lentè, & procul ali
quid mouere poteſt: nam quod lentè moue
tur, multum temporis conſumit in motu: in
quo etiam maximam vim, quum contra na
turam nitatur, debilitari neceſſe eſt. Tertia
cauſa eſt raritas medij per quod mouetur:
nam in aëre velociter, in aqua lentè, in ter
ra vix eſt impellere quicquam. Atque ob id,
qui naues hoſtium machinis petunt, ma
ximè cauent, ne ictus fiat in parte nauis,
quæ ſub aqua iacet, quamvis pernicioſior
eſſet: ſed quia ſphæræ ictus occurſu aquæ
debilitatur, malunt nauim ſupra aquam fe
rire, ſed tamen humiliore quàm poſſunt par
te. Quarta cauſa celeris & diuturni ictus
eſt acuitas teli, quæ minorem quantitatem
aëris obuiam habens, minùs impeditur. Vn
de videtur, quòd prima opinio verior ſit,
quàm illa, quæ eſt Ariſtotelis de cauſa mo
tus violenti. Nam non tam manifeſtè appa
ret, cur violenter mota, vt acutiora ſunt, eò
celeriùs & longiore ſpatio ferantur. Si qua
etiam proxima ſint chordæ, non tamen tan
gant eam, quamvis aër moueatur, nihilo ſe
cius quàm ille, qui ſagittam antecedit: non
tamen mouetur res illa proxima, nedum vt
per longum ſpatium feratur. Prætereà aër
cùm mollis ſit, nec adeò vehementer mo
ueri poteſt, nec in vnum cogi, quare nec
ſphærulam ferream mouere. Neque in aqua
minùs mouebitur id, quod vi impellitur,
quam in aëre, cùm tamen non ſolum len
tius, ſed longè lentiùs in aqua, quàm aëre
moueatur. Et in aëre etiam ipſo grauia non
lentius ferri debent leuibus, ſi vacui ratione
ſubſequantur. Sed rationes hæ non oſten
dunt, quoniam acuta celerius ob id ferun
tur, quòd maiore impetu primus aër moue
tur, à quo partes reliquæ iuxta eandem cau
ſam impelluntur. Fit ob id telum, quod pro
iectum ſemper infigitur. Cuſpis A, alæ qua
tuor magnæ ac tenues ad rectos angulos po
ſitæ haſta BA. Cùm igitur telum fertur,
non poteſt inclinari, quia alarum aliqua, vel
plures aëri occurret ex aduerſo: rectà igitur
cùm feratur BA telum neceſſariò infigetur.
Quòd ſi vis deficiat, adhuc rectè cadet, & fi
getur. Atque eadem fuit in ſagittis cauſa
inuentionis alarum. Reliquæ igitur rationes
præter vltimam contra Platonis opinionem
de antiperiſtaſi demonſtrant, non
autem de aëre antecedente. Vltima
autem euidens habet contra ſe ex
perimentum: nam & in motu à
raritate difficilior eſt aſcenſus gra
uis, quàm leuis, & ideò etiam
tardior. Verùm quòd fidem facit
pro Ariſtotelis opinione, illud eſt
quòd motum naturalem in fine
24[Figure 24]
violentum, in principio, vehementem, in
medio fieri validiorem. Auerroës Simpli
cium ſecutus, & quum deprauatam habe
ret literam textus, proiectorum, anima
lium legit. Simplicius quum textum habe
ret bonum, Ariſtotelem non intelligens, per
proiecta, animalia expoſuit, quòd in latus,
vt proiecta mouerentur, abſurdiſſima com
paratione, & interpretatione. Mouit hoc il
lum, quòd dixiſſet iam, violenta ab initio
vehementiùs moueri, naturalia in fine: ex
horum altero genere proiecta eſſe oportuit.
Sed non intellexit Philoſophum. Cùm enim
proiecta aëris antecedentis motu moueren
tur, aër autem per ſe ſit mobilis, motus pro
iectorum ex naturali quodammodo, & vio
lento conſtat, naturalis in fine augetur, vio
lentus in principio: quamobrem miſtus ex
his, qui eſt proiectorum, in medio eſt va
lidiſſimus. Conſtans hæc ratio eſt, & pul
cherrimè dubitationis ſolutionem docet. Vi
demus enim machinas, ſcorpiones, tela
etiam manu emiſſa, in quadam diſtantia
vehementiores ictus, quàm nimis propè, &
( vt ita dicam ) ſub ipſis telis, aut ſcorpio
nibus, aut machinis, inferre. Cauſa eſt, quam
nemo alius afferre poteſt, quàm qui ab hoc
principio, quòd Ariſtoteles propoſuit, mo
tum factum putat: nam aër ille ſub ini
tio motus motum non iuuat, niſi parùm,
ſuccedente tempore aëris motus naturalis
vt mouetur validior fit, vt autem mouet, pa
rùm dehiſcit: quare eodem motus celeri
tatem augeri neceſſe eſt, quoad plus mouere
minùs incipit, quàm moueri natura ſit
aptum.
ſi tendatur vſque ad C, procul magis emit
23[Figure 23]tetur iuxta proportionem CD ad BD. Item
chorda tracta vſque ad C, maiore impetu
redibit ad D, quàm ex B in D. Igitur cele
riùs mouebitur ſagitta à chorda, quare etiam
poſtquàm emiſſa fuerit. Nec oportet adii
cere, vt valida ſit virtus, quæ mouet, nam
nobis ſufficit vt celeriter moueat: quòd ſi
celeriter mouere poteſt, valida eſt cauſa,
quæ mouet. Nam & ſi valida eſſet cauſa,
moueret tamen lentè, quod poſſet procul
emittere. Nihil enim lentè, & procul ali
quid mouere poteſt: nam quod lentè moue
tur, multum temporis conſumit in motu: in
quo etiam maximam vim, quum contra na
turam nitatur, debilitari neceſſe eſt. Tertia
cauſa eſt raritas medij per quod mouetur:
nam in aëre velociter, in aqua lentè, in ter
ra vix eſt impellere quicquam. Atque ob id,
qui naues hoſtium machinis petunt, ma
ximè cauent, ne ictus fiat in parte nauis,
quæ ſub aqua iacet, quamvis pernicioſior
eſſet: ſed quia ſphæræ ictus occurſu aquæ
debilitatur, malunt nauim ſupra aquam fe
rire, ſed tamen humiliore quàm poſſunt par
te. Quarta cauſa celeris & diuturni ictus
eſt acuitas teli, quæ minorem quantitatem
aëris obuiam habens, minùs impeditur. Vn
de videtur, quòd prima opinio verior ſit,
quàm illa, quæ eſt Ariſtotelis de cauſa mo
tus violenti. Nam non tam manifeſtè appa
ret, cur violenter mota, vt acutiora ſunt, eò
celeriùs & longiore ſpatio ferantur. Si qua
etiam proxima ſint chordæ, non tamen tan
gant eam, quamvis aër moueatur, nihilo ſe
cius quàm ille, qui ſagittam antecedit: non
tamen mouetur res illa proxima, nedum vt
per longum ſpatium feratur. Prætereà aër
cùm mollis ſit, nec adeò vehementer mo
ueri poteſt, nec in vnum cogi, quare nec
ſphærulam ferream mouere. Neque in aqua
minùs mouebitur id, quod vi impellitur,
quam in aëre, cùm tamen non ſolum len
tius, ſed longè lentiùs in aqua, quàm aëre
moueatur. Et in aëre etiam ipſo grauia non
lentius ferri debent leuibus, ſi vacui ratione
ſubſequantur. Sed rationes hæ non oſten
dunt, quoniam acuta celerius ob id ferun
tur, quòd maiore impetu primus aër moue
tur, à quo partes reliquæ iuxta eandem cau
ſam impelluntur. Fit ob id telum, quod pro
iectum ſemper infigitur. Cuſpis A, alæ qua
tuor magnæ ac tenues ad rectos angulos po
ſitæ haſta BA. Cùm igitur telum fertur,
non poteſt inclinari, quia alarum aliqua, vel
plures aëri occurret ex aduerſo: rectà igitur
cùm feratur BA telum neceſſariò infigetur.
Quòd ſi vis deficiat, adhuc rectè cadet, & fi
getur. Atque eadem fuit in ſagittis cauſa
inuentionis alarum. Reliquæ igitur rationes
præter vltimam contra Platonis opinionem
de antiperiſtaſi demonſtrant, non
autem de aëre antecedente. Vltima
autem euidens habet contra ſe ex
perimentum: nam & in motu à
raritate difficilior eſt aſcenſus gra
uis, quàm leuis, & ideò etiam
tardior. Verùm quòd fidem facit
pro Ariſtotelis opinione, illud eſt
quòd motum naturalem in fine
24[Figure 24]violentum, in principio, vehementem, in
medio fieri validiorem. Auerroës Simpli
cium ſecutus, & quum deprauatam habe
ret literam textus, proiectorum, anima
lium legit. Simplicius quum textum habe
ret bonum, Ariſtotelem non intelligens, per
proiecta, animalia expoſuit, quòd in latus,
vt proiecta mouerentur, abſurdiſſima com
paratione, & interpretatione. Mouit hoc il
lum, quòd dixiſſet iam, violenta ab initio
vehementiùs moueri, naturalia in fine: ex
horum altero genere proiecta eſſe oportuit.
Sed non intellexit Philoſophum. Cùm enim
proiecta aëris antecedentis motu moueren
tur, aër autem per ſe ſit mobilis, motus pro
iectorum ex naturali quodammodo, & vio
lento conſtat, naturalis in fine augetur, vio
lentus in principio: quamobrem miſtus ex
his, qui eſt proiectorum, in medio eſt va
lidiſſimus. Conſtans hæc ratio eſt, & pul
cherrimè dubitationis ſolutionem docet. Vi
demus enim machinas, ſcorpiones, tela
etiam manu emiſſa, in quadam diſtantia
vehementiores ictus, quàm nimis propè, &
( vt ita dicam ) ſub ipſis telis, aut ſcorpio
nibus, aut machinis, inferre. Cauſa eſt, quam
nemo alius afferre poteſt, quàm qui ab hoc
principio, quòd Ariſtoteles propoſuit, mo
tum factum putat: nam aër ille ſub ini
tio motus motum non iuuat, niſi parùm,
ſuccedente tempore aëris motus naturalis
vt mouetur validior fit, vt autem mouet, pa
rùm dehiſcit: quare eodem motus celeri
tatem augeri neceſſe eſt, quoad plus mouere
minùs incipit, quàm moueri natura ſit
aptum.
Quatuor
cauſæ celeri
tatis, & diu
turnitatis
motus vio
lenti.
cauſæ celeri
tatis, & diu
turnitatis
motus vio
lenti.
Nihil lentè
& procul
emitti po
teſt.
& procul
emitti po
teſt.
Gubernato
res nauium
cauent ne
bellica tor
menta ſub
aquam mer
gant ſphæ
rulas, quas
in hoſtium
claſſem im
mittunt.
res nauium
cauent ne
bellica tor
menta ſub
aquam mer
gant ſphæ
rulas, quas
in hoſtium
claſſem im
mittunt.
Teli confi
ciendi ratio,
quod ſemper
infigitur.
ciendi ratio,
quod ſemper
infigitur.
Ratio de
monſtratiua
pro Ariſtote
le. 2. cœli.t.
c. 35. & in
diuiſione
Simplicij. t.
cap. 20.
monſtratiua
pro Ariſtote
le. 2. cœli.t.
c. 35. & in
diuiſione
Simplicij. t.
cap. 20.
Cur ictus
ſcorpionum,
& machina
rum, & te
lorum in
certa diſtan
tia, quam ni
mis propè, ſit
validior.
ſcorpionum,
& machina
rum, & te
lorum in
certa diſtan
tia, quam ni
mis propè, ſit
validior.
Ergo cognita motus violenti ratione,
quomodo ferantur, quæ non ſponte ſua fe
runtur, oſtendamus, hoc initio ſumpto, quòd
quæ mouentur grauia ictu aliquo, nec ſe
cundum naturam, tria habent, ex quibus
25[Figure 25]
conficitur motus: propriam grauitatem,
qua deorſum feruntur, medij naturalem
vim, vt mouetur, & vim acquiſitam, qua
partem aliam aëris mouet, iam igitur fit
AB æquidiſtans finitori linea, quam ſecet
ex angulo recto CD, vt CA, ſit æqualis
BC, & diuidatur AC per æqualia in E: quod
verò moueri debet in F, & manifeſtum eſt
quomodo ferantur, quæ non ſponte ſua fe
runtur, oſtendamus, hoc initio ſumpto, quòd
quæ mouentur grauia ictu aliquo, nec ſe
cundum naturam, tria habent, ex quibus
25[Figure 25]conficitur motus: propriam grauitatem,
qua deorſum feruntur, medij naturalem
vim, vt mouetur, & vim acquiſitam, qua
partem aliam aëris mouet, iam igitur fit
AB æquidiſtans finitori linea, quam ſecet
ex angulo recto CD, vt CA, ſit æqualis
BC, & diuidatur AC per æqualia in E: quod
verò moueri debet in F, & manifeſtum eſt