Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001647
">
<
pb
pagenum
="
393
"
xlink:href
="
016/01/042.jpg
"/>
vſque ad C, mouebitur ex C in D: igitur
<
lb
/>
ſi tendatur vſque ad C, procul magis emit
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.042.1.jpg
"
xlink:href
="
016/01/042/1.jpg
"
number
="
23
"/>
<
lb
/>
tetur iuxta proportionem CD ad BD. </
s
>
<
s
id
="
s.001648
">Item
<
lb
/>
chorda tracta vſque ad C, maiore impetu
<
lb
/>
redibit ad D, quàm ex B in D. </
s
>
<
s
id
="
s.001649
">Igitur cele
<
lb
/>
riùs mouebitur ſagitta à chorda, quare etiam
<
lb
/>
poſtquàm emiſſa fuerit. </
s
>
<
s
id
="
s.001650
">Nec oportet adii
<
lb
/>
cere, vt valida ſit virtus, quæ mouet, nam
<
lb
/>
nobis ſufficit vt celeriter moueat: quòd ſi
<
lb
/>
celeriter mouere poteſt, valida eſt cauſa,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg169
"/>
<
lb
/>
quæ mouet. </
s
>
<
s
id
="
s.001651
">Nam & ſi valida eſſet cauſa,
<
lb
/>
moueret tamen lentè, quod poſſet procul
<
lb
/>
emittere. </
s
>
<
s
id
="
s.001652
">Nihil enim lentè, & procul ali
<
lb
/>
quid mouere poteſt: nam quod lentè moue
<
lb
/>
tur, multum temporis conſumit in motu: in
<
lb
/>
quo etiam maximam vim, quum contra na
<
lb
/>
turam nitatur, debilitari neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.001653
">Tertia
<
lb
/>
cauſa eſt raritas medij per quod mouetur:
<
lb
/>
nam in aëre velociter, in aqua lentè, in ter
<
lb
/>
ra vix eſt impellere quicquam. </
s
>
<
s
id
="
s.001654
">Atque ob id,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg170
"/>
<
lb
/>
qui naues hoſtium machinis petunt, ma
<
lb
/>
ximè cauent, ne ictus fiat in parte nauis,
<
lb
/>
quæ ſub aqua iacet, quamvis pernicioſior
<
lb
/>
eſſet: ſed quia ſphæræ ictus occurſu aquæ
<
lb
/>
debilitatur, malunt nauim ſupra aquam fe
<
lb
/>
rire, ſed tamen humiliore quàm poſſunt par
<
lb
/>
te. </
s
>
<
s
id
="
s.001655
">Quarta cauſa celeris & diuturni ictus
<
lb
/>
eſt acuitas teli, quæ minorem quantitatem
<
lb
/>
aëris obuiam habens, minùs impeditur. </
s
>
<
s
id
="
s.001656
">Vn
<
lb
/>
de videtur, quòd prima opinio verior ſit,
<
lb
/>
quàm illa, quæ eſt Ariſtotelis de cauſa mo
<
lb
/>
tus violenti. </
s
>
<
s
id
="
s.001657
">Nam non tam manifeſtè appa
<
lb
/>
ret, cur violenter mota, vt acutiora ſunt, eò
<
lb
/>
celeriùs & longiore ſpatio ferantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001658
">Si qua
<
lb
/>
etiam proxima ſint chordæ, non tamen tan
<
lb
/>
gant eam, quamvis aër moueatur, nihilo ſe
<
lb
/>
cius quàm ille, qui ſagittam antecedit: non
<
lb
/>
tamen mouetur res illa proxima, nedum vt
<
lb
/>
per longum ſpatium feratur. </
s
>
<
s
id
="
s.001659
">Prætereà aër
<
lb
/>
cùm mollis ſit, nec adeò vehementer mo
<
lb
/>
ueri poteſt, nec in vnum cogi, quare nec
<
lb
/>
ſphærulam ferream mouere. </
s
>
<
s
id
="
s.001660
">Neque in aqua
<
lb
/>
minùs mouebitur id, quod vi impellitur,
<
lb
/>
quam in aëre, cùm tamen non ſolum len
<
lb
/>
tius, ſed longè lentiùs in aqua, quàm aëre
<
lb
/>
moueatur. </
s
>
<
s
id
="
s.001661
">Et in aëre etiam ipſo grauia non
<
lb
/>
lentius ferri debent leuibus, ſi vacui ratione
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg171
"/>
<
lb
/>
ſubſequantur. </
s
>
<
s
id
="
s.001662
">Sed rationes hæ non oſten
<
lb
/>
dunt, quoniam acuta celerius ob id ferun
<
lb
/>
tur, quòd maiore impetu primus aër moue
<
lb
/>
tur, à quo partes reliquæ iuxta eandem cau
<
lb
/>
ſam impelluntur. </
s
>
<
s
id
="
s.001663
">Fit ob id telum, quod pro
<
lb
/>
iectum ſemper infigitur. </
s
>
<
s
id
="
s.001664
">Cuſpis A, alæ qua
<
lb
/>
tuor magnæ ac tenues ad rectos angulos po
<
lb
/>
ſitæ haſta BA. </
s
>
<
s
id
="
s.001665
">Cùm igitur telum fertur,
<
lb
/>
non poteſt inclinari, quia alarum aliqua, vel
<
lb
/>
plures aëri occurret ex aduerſo: rectà igitur
<
lb
/>
cùm feratur BA telum neceſſariò infigetur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001666
">Quòd ſi vis deficiat, adhuc rectè cadet, & fi
<
lb
/>
getur. </
s
>
<
s
id
="
s.001667
">Atque eadem fuit in ſagittis cauſa
<
lb
/>
inuentionis alarum. </
s
>
<
s
id
="
s.001668
">Reliquæ igitur rationes
<
lb
/>
præter vltimam contra Platonis opinionem
<
lb
/>
de antiperiſtaſi demonſtrant, non
<
lb
/>
autem de aëre antecedente. </
s
>
<
s
id
="
s.001669
">Vltima
<
lb
/>
autem euidens habet contra ſe ex
<
lb
/>
perimentum: nam & in motu à
<
lb
/>
raritate difficilior eſt aſcenſus gra
<
lb
/>
uis, quàm leuis, & ideò etiam
<
lb
/>
tardior. </
s
>
<
s
id
="
s.001670
">Verùm quòd fidem facit
<
lb
/>
pro Ariſtotelis opinione, illud eſt
<
lb
/>
quòd motum naturalem in fine
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.042.2.jpg
"
xlink:href
="
016/01/042/2.jpg
"
number
="
24
"/>
<
lb
/>
violentum, in principio, vehementem, in
<
lb
/>
medio fieri validiorem. </
s
>
<
s
id
="
s.001671
">Auerroës Simpli
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg172
"/>
<
lb
/>
cium ſecutus, & quum deprauatam habe
<
lb
/>
ret literam textus, proiectorum, anima
<
lb
/>
lium legit. </
s
>
<
s
id
="
s.001672
">Simplicius quum textum habe
<
lb
/>
ret bonum, Ariſtotelem non intelligens, per
<
lb
/>
proiecta, animalia expoſuit, quòd in latus,
<
lb
/>
vt proiecta mouerentur, abſurdiſſima com
<
lb
/>
paratione, & interpretatione. </
s
>
<
s
id
="
s.001673
">Mouit hoc il
<
lb
/>
lum, quòd dixiſſet iam, violenta ab initio
<
lb
/>
vehementiùs moueri, naturalia in fine: ex
<
lb
/>
horum altero genere proiecta eſſe oportuit.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.001674
">Sed non intellexit Philoſophum. </
s
>
<
s
id
="
s.001675
">Cùm enim
<
lb
/>
proiecta aëris antecedentis motu moueren
<
lb
/>
tur, aër autem per ſe ſit mobilis, motus pro
<
lb
/>
iectorum ex naturali quodammodo, & vio
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg173
"/>
<
lb
/>
lento conſtat, naturalis in fine augetur, vio
<
lb
/>
lentus in principio: quamobrem miſtus ex
<
lb
/>
his, qui eſt proiectorum, in medio eſt va
<
lb
/>
lidiſſimus. </
s
>
<
s
id
="
s.001676
">Conſtans hæc ratio eſt, & pul
<
lb
/>
cherrimè dubitationis ſolutionem docet. </
s
>
<
s
id
="
s.001677
">Vi
<
lb
/>
demus enim machinas, ſcorpiones, tela
<
lb
/>
etiam manu emiſſa, in quadam diſtantia
<
lb
/>
vehementiores ictus, quàm nimis propè, &
<
lb
/>
( vt ita dicam ) ſub ipſis telis, aut ſcorpio
<
lb
/>
nibus, aut machinis, inferre. </
s
>
<
s
id
="
s.001678
">Cauſa eſt, quam
<
lb
/>
nemo alius afferre poteſt, quàm qui ab hoc
<
lb
/>
principio, quòd Ariſtoteles propoſuit, mo
<
lb
/>
tum factum putat: nam aër ille ſub ini
<
lb
/>
tio motus motum non iuuat, niſi parùm,
<
lb
/>
ſuccedente tempore aëris motus naturalis
<
lb
/>
vt mouetur validior fit, vt autem mouet, pa
<
lb
/>
rùm dehiſcit: quare eodem motus celeri
<
lb
/>
tatem augeri neceſſe eſt, quoad plus mouere
<
lb
/>
minùs incipit, quàm moueri natura ſit
<
lb
/>
aptum. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001679
">
<
margin.target
id
="
marg168
"/>
Quatuor
<
lb
/>
cauſæ celeri
<
lb
/>
tatis, & diu
<
lb
/>
turnitatis
<
lb
/>
motus vio
<
lb
/>
lenti.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001680
">
<
margin.target
id
="
marg169
"/>
Nihil lentè
<
lb
/>
& procul
<
lb
/>
emitti po
<
lb
/>
teſt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001681
">
<
margin.target
id
="
marg170
"/>
Gubernato
<
lb
/>
res nauium
<
lb
/>
cauent ne
<
lb
/>
bellica tor
<
lb
/>
menta ſub
<
lb
/>
aquam mer
<
lb
/>
gant ſphæ
<
lb
/>
rulas, quas
<
lb
/>
in hoſtium
<
lb
/>
claſſem im
<
lb
/>
mittunt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001682
">
<
margin.target
id
="
marg171
"/>
Teli confi
<
lb
/>
ciendi ratio,
<
lb
/>
quod ſemper
<
lb
/>
infigitur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001683
">
<
margin.target
id
="
marg172
"/>
Ratio de
<
lb
/>
monſtratiua
<
lb
/>
pro Ariſtote
<
lb
/>
le. 2. cœli.t.
<
lb
/>
c. 35. & in
<
lb
/>
diuiſione
<
lb
/>
Simplicij. t.
<
lb
/>
cap. 20.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.001684
">
<
margin.target
id
="
marg173
"/>
Cur ictus
<
lb
/>
ſcorpionum,
<
lb
/>
& machina
<
lb
/>
rum, & te
<
lb
/>
lorum in
<
lb
/>
certa diſtan
<
lb
/>
tia, quam ni
<
lb
/>
mis propè, ſit
<
lb
/>
validior.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.001685
">Ergo cognita motus violenti ratione,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg174
"/>
<
lb
/>
quomodo ferantur, quæ non ſponte ſua fe
<
lb
/>
runtur, oſtendamus, hoc initio ſumpto, quòd
<
lb
/>
quæ mouentur grauia ictu aliquo, nec ſe
<
lb
/>
cundum naturam, tria habent, ex quibus
<
lb
/>
<
figure
id
="
id.016.01.042.3.jpg
"
xlink:href
="
016/01/042/3.jpg
"
number
="
25
"/>
<
lb
/>
conficitur motus: propriam grauitatem,
<
lb
/>
qua deorſum feruntur, medij naturalem
<
lb
/>
vim, vt mouetur, & vim acquiſitam, qua
<
lb
/>
partem aliam aëris mouet, iam igitur fit
<
lb
/>
AB æquidiſtans finitori linea, quam ſecet
<
lb
/>
ex angulo recto CD, vt CA, ſit æqualis
<
lb
/>
BC, & diuidatur AC per æqualia in E: quod
<
lb
/>
verò moueri debet in F, & manifeſtum eſt </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>