Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.002129
">
<
pb
pagenum
="
403
"
xlink:href
="
016/01/052.jpg
"/>
deremus. </
s
>
<
s
id
="
s.002130
">Terra toto ſtabilis eſt, rotunda at
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg228
"/>
<
lb
/>
que in medio mundi: hæc autem à Mathe
<
lb
/>
maticis demonſtrantur. </
s
>
<
s
id
="
s.002131
">Nec enim plus tota
<
lb
/>
terra loco moueri poteſt, quam cœlum quieſ
<
lb
/>
cere: nec montes terræ rotunditatem vllo mo
<
lb
/>
do vitiant. </
s
>
<
s
id
="
s.002132
">Nam nullus mons, etſi multa ſcri
<
lb
/>
ptores fabulentur, totius dimentientis terræ
<
lb
/>
milleſimam partem altitudine ſua obtinet. </
s
>
<
s
id
="
s.002133
">Sic
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
autẽ
">autem</
expan
>
Mathematici terræ totius
<
expan
abbr
="
ambitũ
">ambitum</
expan
>
ac di
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg229
"/>
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
metientẽ
">metientem</
expan
>
<
expan
abbr
="
inuenerũt
">inuenerunt</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.002134
">Vel enim per Lunæ
<
expan
abbr
="
defe-ctushorarũ
">defe
<
lb
/>
ctus horarum</
expan
>
diſtantiam in eodem circulo æqui
<
lb
/>
noctiali æquidiſtanti
<
expan
abbr
="
cognouerũt
">cognouerunt</
expan
>
: qua habita
<
lb
/>
terreno itinere differentiam locorum ſunt aſ
<
lb
/>
ſecuti: eam per horas 24. vnius diei multi
<
lb
/>
plicando, & per horas diſtantiæ defectus lu
<
lb
/>
naris diuidendo, ambitum circuli illius inue
<
lb
/>
nerunt: inde demonſtratione Geometrica am
<
lb
/>
bitum æquinoctij circuli, maximíque ac to
<
lb
/>
tius terræ, quem per ſeptem multiplicando,
<
lb
/>
& per 22. diuidendo, dimetientem terræ ſa
<
lb
/>
tis exquiſita ratione ſunt conſecuti. </
s
>
<
s
id
="
s.002135
">Vel pro
<
lb
/>
cedendo ab auſtro rectà ad boream, altitudi
<
lb
/>
nem poli vna parte auxerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.002136
">Metiti autem
<
lb
/>
viam 2000. paſſ. </
s
>
<
s
id
="
s.002137
">87. ac 500. inuenêre Italica.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.002138
">His enim nunc diſtantias locorum metimur,
<
lb
/>
non paſſibus Ptolomæi. </
s
>
<
s
id
="
s.002139
">Ergo ducti 87000.
<
lb
/>
paſſuum & 500. per partes cœli 360. nam in
<
lb
/>
totidem diuiditur, paſſ. </
s
>
<
s
id
="
s.002140
">1000. habebimus
<
lb
/>
31000. & 500. inſuper. </
s
>
<
s
id
="
s.002141
">Terræ totius ambi
<
lb
/>
tum hunc ſi per ſeptem multiplicamus, &
<
lb
/>
per 22. diuiſerimus, erit terræ dimetientis
<
lb
/>
paſſ. </
s
>
<
s
id
="
s.002142
">MXMXXII. </
s
>
<
s
id
="
s.002143
">Sed in his velle ad amuſ
<
lb
/>
ſim certam quærere ſubductis 22. eſſe 1000.
<
lb
/>
paſſ. </
s
>
<
s
id
="
s.002144
">decies mille. </
s
>
<
s
id
="
s.002145
">At qui nauigant multis er
<
lb
/>
roribus acti, ſinuoſumque non rectum agen
<
lb
/>
tes iter etiam ſpontè, tum incerto ventorum
<
lb
/>
impetu decepti, multò maiorem ambitum
<
lb
/>
terræ ſcripſerunt. </
s
>
<
s
id
="
s.002146
">Sed hæc ratio vt veriſſima
<
lb
/>
eſt, ita etiam maximè certo conſentit experi
<
lb
/>
mento: iuuitque multum. </
s
>
<
s
id
="
s.002147
">Hiſpanos, qui cum
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg230
"/>
<
lb
/>
tam diuturnum iter ac longum terræ magni
<
lb
/>
tudini repugnare intelligerent, diligenti ra
<
lb
/>
tione metiri errorem, illud fermè ad tertiam
<
lb
/>
partem tum ſpatij, tum temporis contra
<
lb
/>
xêre.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg231
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002148
">
<
margin.target
id
="
marg228
"/>
Terræ toti
<
lb
/>
quæ propria.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002149
">
<
margin.target
id
="
marg229
"/>
Terræ totius
<
lb
/>
ambitus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002150
">
<
margin.target
id
="
marg230
"/>
Scire verita
<
lb
/>
tem quan
<
lb
/>
tum proſit.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002151
">
<
margin.target
id
="
marg231
"/>
Terrarum
<
lb
/>
genera.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.002152
">Atque hæc ſunt ſubtilitatis beneficia. </
s
>
<
s
id
="
s.002153
">Ipſa
<
lb
/>
verò terra non vnius generis eſſe videtur
<
lb
/>
quamobrem Ariſtoteles rectè in duo diuiſit:
<
lb
/>
primò
<
foreign
lang
="
grc
">ὀρυκτά κὶ μεταλλ εντὰ</
foreign
>
, id eſt, foſſilem
<
lb
/>
ac tranſmutabilem. </
s
>
<
s
id
="
s.002154
">Foſſilis eadem manet, &
<
lb
/>
verè terra eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.002155
">Tranſmutabilis ſpecie ſolum
<
lb
/>
& viſu: nam ea in metalla, vel ſuccos, aut
<
lb
/>
alia eiuſcemodi tranſit: de hac ſuo loco dice
<
lb
/>
mus. </
s
>
<
s
id
="
s.002156
">Veræ autem terræ ſpecies duæ: altera
<
lb
/>
quidem ſyncera: pullo colori hæc eſt, aut ei
<
lb
/>
proximo: altera quam non eſt ſyncera, nec
<
lb
/>
tamen quicquam continet meta licum, alte
<
arrow.to.target
n
="
marg232
"/>
<
lb
/>
rius eſt coloris. </
s
>
<
s
id
="
s.002157
">Omnis enim terra quæ alie
<
lb
/>
no colore prædita eſt, exhalatione permutata
<
lb
/>
fuit, iuxta Ariſtotelis ſententiam. </
s
>
<
s
id
="
s.002158
">At Theo
<
lb
/>
phraſtus putat caloris varietatem eſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.002159
">Sed
<
lb
/>
vtrumque verum eſt: nam modò ſub ea me
<
lb
/>
tallica inueniuntur, & hæc exhalatione tin
<
lb
/>
gitur: modò nihil, & hæc à ſolo calore: Ve
<
lb
/>
rum quæ ab exhalatione tingitur, quaſi ſplen
<
lb
/>
det: quæ ſolo calore, non ſplendet, & calo
<
lb
/>
rem habet obſcurum, aut ferreum, aut ni
<
lb
/>
grum. </
s
>
<
s
id
="
s.002160
">Terræ etenim colores totidem ſunt,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg233
"/>
<
lb
/>
quot colorum genera:
<
foreign
lang
="
grc
">ὠχρὰ</
foreign
>
quæ candida eſt:
<
lb
/>
alia lutea, vt argillæ quoddam genus à Lati
<
lb
/>
nis Sil vocatum: viridis vt chryſocolla, ru
<
lb
/>
bea vt ſandaracha, cærulea vt
<
foreign
lang
="
grc
">κύανος</
foreign
>
: nigra vt
<
lb
/>
pnigitis, quæ metalli nihil continet: & quan
<
lb
/>
quam alia exemplo metallicorum declaratæ
<
lb
/>
ſint, non tamen de his intelligimus, quando
<
lb
/>
quidem ſynceræ à metallis inueniantur, quæ
<
lb
/>
hos colores exquiſitiſſimè referunt. </
s
>
<
s
id
="
s.002161
">Sunt &
<
lb
/>
terræ croceæ ( vt dixi ) & pullæ, & quæ tin
<
lb
/>
guntur, vt Erethria æri confricata, fit viola
<
lb
/>
cea. </
s
>
<
s
id
="
s.002162
">Strato Lampſacenus albam terram cine
<
lb
/>
ris argumento exiſtimabat. </
s
>
<
s
id
="
s.002163
">Sunt qui Ariſto
<
lb
/>
teli tribuant, quòd terram nullius eſſe coloris
<
lb
/>
exiſtimauerit. </
s
>
<
s
id
="
s.002164
">Nos hîc doctrinam tradimus
<
lb
/>
quæ ſenſuum confirmatur teſtimonio, has nu
<
lb
/>
gas nihil curantes: atque ideo pullam dixi
<
lb
/>
mus, quòd ſyncera plerunque talis ſit: & quæ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg234
"/>
<
lb
/>
talis eſt, plerunque etiam ſit optima. </
s
>
<
s
id
="
s.002165
">Optima
<
lb
/>
igitur terra non ſemper vnius eſt coloris,
<
lb
/>
quanquam ( vt dixi) pulla ſit plerunque: ve
<
lb
/>
rùm & quædam nigra optima eſt, argilloſa
<
lb
/>
quaſi & quæ nulla labe corrupta. </
s
>
<
s
id
="
s.002166
">Labes ſunt,
<
lb
/>
arida, ſcabra, exeſa, caneſcens, pumicoſa, fi
<
lb
/>
ſtuloſa. </
s
>
<
s
id
="
s.002167
">Sterilis eſt & in qua herbæ nudis ſpi
<
lb
/>
nis longis & acutis, aut geniſtæ, aut erica
<
lb
/>
naſcuntur: hæc autem ſi quid aliud improbi
<
lb
/>
tatis ſoli certum eſt indicium. </
s
>
<
s
id
="
s.002168
">Nec ſolùm hæc
<
lb
/>
ſed cùm frequens eſt genus vnum herbæ quod
<
lb
/>
in pratis non vides, ſed tantum locis incultis
<
lb
/>
& aridis. </
s
>
<
s
id
="
s.002169
">Quæ igitur tenuiſſima eſt, argillo
<
lb
/>
ſa, mollis, aquas optimè ſuſcipiens, ac colo
<
lb
/>
res reddens, quæ vitiis caret, quæ cum ſic
<
lb
/>
catur, imbréque inſpergitur, odorem emittit
<
lb
/>
ſuauiſſimum, ea optima arboribus ac frugi
<
lb
/>
bus erit. </
s
>
<
s
id
="
s.002170
">Sed cur hæc terra bene olet poſt lon
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg235
"/>
<
lb
/>
gas ſiccitates imbre madefacta tenui? </
s
>
<
s
id
="
s.002171
">Id pror
<
lb
/>
ſus accidit, quoniam per ſiccitates humor
<
lb
/>
modicus qui in terra continetur, à moderato
<
lb
/>
calore ac naturali concoquitur, inde imbre
<
lb
/>
ſuperueniente miſcetur aquæ atque exhalat,
<
lb
/>
atque ideo fragrat optimè, quòd etiam opti
<
lb
/>
mè concoctum eſt: igitur odoris ſuauitas
<
lb
/>
temperati caloris, atque ideo feracitatis ma
<
lb
/>
ximæ indicium eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.002172
">Licet & ab opere ipſo fa
<
lb
/>
cilè coniectari: nam cùm in ea herbæ atque
<
lb
/>
arbores luxuriant, maximè quæ pingue ſolum
<
lb
/>
expoſcunt, certum ſoli bonitatis argumentum
<
lb
/>
habes. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002173
">
<
margin.target
id
="
marg232
"/>
Cauſæ varie
<
lb
/>
tatis calo
<
lb
/>
rum terræ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002174
">
<
margin.target
id
="
marg233
"/>
Terræ colo
<
lb
/>
res.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002175
">
<
margin.target
id
="
marg234
"/>
Terra opti
<
lb
/>
ma.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.002176
">
<
margin.target
id
="
marg235
"/>
Cur terræ
<
lb
/>
optima im
<
lb
/>
bre conſperſa
<
lb
/>
bene olet.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.002177
">At terræ ex ſubſtantia triplex eſt genus,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg236
"/>
<
lb
/>
craſſum, & vocatur arena: tenue, & eſt ar
<
lb
/>
gillaceum: & mediocre, quòd commune eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.002178
">En iam vides etiam in ipſis terris ſubtilitatis
<
lb
/>
præſtantiam: nam vt arena ſterilis eſt, ita
<
lb
/>
etiam omni fermè operi figulino inepta: at
<
lb
/>
argilla & fœcunda plantis, & figulis aptiſſi
<
lb
/>
ma eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.002179
">Argilloſa etenim quæcunque trifo
<
lb
/>
lium fert optima, quæ gramen, proxima pro
<
lb
/>
paſcuis. </
s
>
<
s
id
="
s.002180
">Quæ rutam caprariam, frugefera eſt:
<
lb
/>
quæ vitem bene alit, optima eſt omnibus ar
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg237
"/>
<
lb
/>
boribus tametſi olea vitem refugiat. </
s
>
<
s
id
="
s.002181
">Cùm
<
lb
/>
igitur terra alia frugibus alia paſcuis, alia ar
<
lb
/>
boribus maximè apta ſit, vnumquodque ge
<
lb
/>
nus à proprio ſigno cognoſces. </
s
>
<
s
id
="
s.002182
">Verum in lo
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg238
"/>
<
lb
/>
cis vbi medica prouenit, nullum eſt pro paſ
<
lb
/>
cuis certius ſignum illius herbæ copia. </
s
>
<
s
id
="
s.002183
">Ex ar
<
lb
/>
gillaceo etiam genere fuit terra illa candida,
<
lb
/>
quam Taſconium olim vocabant, ex qua in
<
lb
/>
montium iugis ſpeculas faciebant in Hiſpa
<
lb
/>
nia, & nunc ( vt Georgius Agricola medicus,
<
lb
/>
vir inſignis refert) apud Coruerium Saxoniæ
<
lb
/>
oppidum turris: nam ea ſecurios eſt ignibus, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>