Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
51
51
52
52
53
53
54
54
55
55
56
56
57
57
58
58
59
59
60
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.002418">
                <pb pagenum="409" xlink:href="016/01/058.jpg"/>
              etiam frequens ob exhalationem ſequere­
                <lb/>
              tur: aqua verò adhuc longè eſſet feruidior,
                <lb/>
              aliquandoque viſa foret, erumperetque per
                <lb/>
              interualla his in locis, cum tamen nunquam
                <lb/>
              viſa ſit. </s>
              <s id="s.002419">Indicio eſt flammam ſub terra non
                <lb/>
              poſſe eſſe perpetuam, quòd vbi erumpit,
                <lb/>
              nunquam niſi per interualla id contigit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg268"/>
                <lb/>
              Contingit autem, vt obſeruatum eſt, hoc
                <lb/>
              ob ventos. </s>
              <s id="s.002420">Nam quum venti ſæuiunt iux­
                <lb/>
              ta loca, è quibus flamma erumpere ſolet,
                <lb/>
              tunc poſtridie, aut perendie, expectanda
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002421">Hoc autem fit calore intimo, velut in
                <lb/>
              calce ab externo frigore intus coacto, in­
                <lb/>
              de accenſo ſulphure bitumineve, velut à
                <lb/>
              follibus flamma augetur. </s>
              <s id="s.002422">Hoc autem eſt
                <lb/>
              quòd ſuprà demonſtrare polliciti ſumus,
                <lb/>
              dum de Ætnæ crateribus ſermonem habe­
                <lb/>
              remus. </s>
              <s id="s.002423">Auctus igitur erumpit ea ratione,
                <lb/>
              quæ de cuniculis demonſtrata eſt. </s>
              <s id="s.002424">Hæc
                <lb/>
              omnia ergo ſi conferantur inuicem, prunam
                <lb/>
              ſubeſſe certò concludemus. </s>
              <s id="s.002425">Sed vnde alitur,
                <lb/>
              vnde motus, vnde reſpiratio? </s>
              <s id="s.002426">his enim tri­
                <lb/>
              bus ignem indigere ſuperiùs eſt demonſtra­
                <lb/>
              tum. </s>
              <s id="s.002427">Reſpirationem probet lapis aridus, ac
                <lb/>
              fungoſus, ignem fouens non aliter ad vn­
                <lb/>
              guem quam calidus cinis. </s>
              <s id="s.002428">Motum exhibet
                <lb/>
              materia noua quæ perpetuo accenditur,
                <lb/>
              atque ita ignis ſedem mutans mouetur. </s>
              <s id="s.002429">Sic
                <lb/>
              enim in fuligine apud nos, quamdiu ſupereſt
                <lb/>
              ignis ſerpens, ſeruatur. </s>
              <s id="s.002430">Nec idcircò conci­
                <lb/>
              pit flammam, quòd bitumen illud impu­
                <lb/>
              rum eſt, atque terræ miſtum. </s>
              <s id="s.002431">In omnibus
                <lb/>
              igitur fuligini perſimilis eſt materia il­
                <lb/>
              la quæ ſub terra ardet, vnde fuliginem
                <lb/>
              bituminis ſpeciem eſſe haud dubium
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.002432">Cur igitur in flammam non erum­
                <lb/>
              pat, cauſæ due ſunt: altera, quòd bitu­
                <lb/>
              men impurum ſit: reliqua, quòd non reſ­
                <lb/>
              pirat. </s>
              <s id="s.002433">Itaque fit vt tenuior quandoque pars
                <lb/>
              illius aſcendatur, flammamque emittat,
                <lb/>
              tuncque terræ motus & ſonitus exauditur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002434">Sed materia non ſuppetente, quòd ſaxo
                <lb/>
              miſta ſit, nec benè reſpiret, non erumpit,
                <lb/>
              ſed ſpontè mouetur. </s>
              <s id="s.002435">Sed quonam pacto
                <lb/>
              ignis concluſus non extinguitur, aut ſaltem
                <lb/>
              dum materiam depaſcitur, ſedem non mu­
                <lb/>
              tat? </s>
              <s id="s.002436">Cur non extinguatur cauſæ duæ ſunt,
                <lb/>
              bitumen & frigus aquæ, à quo cogitur calor
                <lb/>
              intus, nec ſecus quam in calce ignem accen­
                <lb/>
              dit. </s>
              <s id="s.002437">Illud idem frigus ignem in loco eodem
                <lb/>
              retinet, qua ſemper ſub aqua. </s>
              <s id="s.002438">Sed longo
                <lb/>
              ſpatio aqua feruet, anguſto erumpit. </s>
              <s id="s.002439">Verum
                <lb/>
              quòd paruus ignis tanto feruori ſufficiat,
                <lb/>
              quatuor ſunt cauſæ. </s>
              <s id="s.002440">Prima, quæ non reſpi­
                <lb/>
              rat, vt in æſtuariis. </s>
              <s id="s.002441">Secunda lapidis natura
                <lb/>
              quæ tophus eſt per ſe calidus, multum con­
                <lb/>
              cipiens caloris, ac ſtabilem reddenſque af­
                <lb/>
              fatim. </s>
              <s id="s.002442">Tertia cinis, quæ relictus eſt calidus,
                <lb/>
              ac plurimus & ſuapte natura ſiccior: vnde
                <lb/>
              etiam infuſa aqua hic noſter quæ longè
                <lb/>
              imbecillior eſt, illam excalefacit. </s>
              <s id="s.002443">Accedit
                <lb/>
              vltimò quòd aqua illa diuiſa eſt per riuu­
                <lb/>
              los, facileque ob id calorem concipiens ac
                <lb/>
              retinens, quæ ſi in vnum coacta eſſet, vix
                <lb/>
              totius montis incendio incaleſceret, & ca­
                <lb/>
              lefacta celerrimè etiam rediret ad propriam
                <lb/>
              naturam: ob id nullum mare, nullus la­
                <lb/>
              cus, nullum flumen feruere poteſt ob aqua­
                <lb/>
              rum abundantiam. </s>
              <s id="s.002444">Fontes, atque vt eò
                <lb/>
              minores, ſic acrius ſole ebulliunt. </s>
              <s id="s.002445">Sed cur
                <lb/>
              non maior pars accenditur bituminis? </s>
              <s id="s.002446">quo­
                <lb/>
              niam ſolum id accendi poteſt, quod ab
                <lb/>
              aqueo humido ſpoliatur. </s>
              <s id="s.002447">Cùm verò totum
                <lb/>
              ſcateat hoc humido bitumen, atque hoc ip­
                <lb/>
              ſo à ſulphure differat, priuſque accendatur,
                <lb/>
              ſiccari neceſſe eſt, diuque ob id proximo
                <lb/>
              igni etiam reluctari: ita fit vt valde ſen­
                <lb/>
              ſim ignis adiunctam ſibi materiam depaſca­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.002448">Cum igitur nec creſcere multum, nec
                <lb/>
              penitus extingui ignis ob dictas cauſas
                <lb/>
              queat, multa verò ſit materia illi parata,
                <lb/>
              paucuſque ad feruorem ſeruandum calor ſuſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg269"/>
                <lb/>
              ficiat, neceſſe eſt ipſum feruorem multis
                <lb/>
              ſeculis manere. </s>
              <s id="s.002449">Manifeſtum eſt igitur,
                <lb/>
              quod omnes aqua, quæ feruent, natura le­
                <lb/>
              ues ſunt, & medica præditæ facultate. </s>
              <s id="s.002450">Sed
                <lb/>
              non talis eſt, quæ vſui apta eſt ad ſeruan­
                <lb/>
              dam valetudinem. </s>
              <s id="s.002451">Optima enim aqua co­
                <lb/>
              lore, odore, ſaporeque caret, pellucidaque
                <lb/>
              exiſtit, atque epota non moratur in ventre:
                <lb/>
              talis Eulæi fluminis qui per Suſianam è
                <lb/>
              Zagro monte profluit, nam eam Perſarum
                <lb/>
              Reges ſecum in expeditionibus deferebant:
                <lb/>
              tantum fuit illis diligentiæ ad vitam tuen­
                <lb/>
              dam. </s>
              <s id="s.002452">Nam in eius conſeruatione proxima
                <lb/>
              eſt aëri aqua, vt in Commentariis ſuper
                <lb/>
              tractatu de Temperamentis Auicennæ de­
                <lb/>
              monſtrauimus. </s>
              <s id="s.002453">Neque mirum videri debet
                <lb/>
              quòd Artaxerxes Longimanus tamdiu vi­
                <lb/>
              xerit, cum Perſarum reges tantam curam in
                <lb/>
              aëre & aqua deligendis impenderent. </s>
              <s id="s.002454">Sed lo­
                <lb/>
              co Eulæi apud Ælianum Choaſpem inue­
                <lb/>
              nio. </s>
              <s id="s.002455">Inueni & flumen eſſe iucundiſſimi ſa­
                <lb/>
              poris inter Gangem & Indum, ex quo quæ
                <lb/>
              non poſſunt regionis accolæ bibere, percur­
                <lb/>
              ſores tranſlatis aquis bibunt. </s>
              <s id="s.002456">Sed Coaſpes
                <lb/>
              in Mediæ regione eſſe creditur, Stabone ta­
                <lb/>
              men aliter ſentiente: ſed ſi in India eſſet,
                <lb/>
              Perſepolim vix transferri potuit. </s>
              <s id="s.002457">Coaſpis
                <lb/>
              igitur aqua optima ſit: Eulæi verò iucunda,
                <lb/>
              & ipſa, atque in vſu Perſarum regibus In­
                <lb/>
              diam optimas & iucundiſſimas aquas habe­
                <lb/>
              re certum eſt. </s>
              <s id="s.002458">His proxima bonitate Niloti­
                <lb/>
              ca, reliquorum maiorum fluminum vix vlla
                <lb/>
              probatur. </s>
              <s id="s.002459">Sed de his ſpecialiter alibi tracta­
                <lb/>
              uimus. </s>
              <s id="s.002460">Sunt aliæ frigiditate celebres, olim ex
                <lb/>
              Corinthio agro è montis vertice fluens, ni­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg270"/>
                <lb/>
              ue frigidior. </s>
              <s id="s.002461">Refert Georg. </s>
              <s id="s.002462">Agricola intra
                <lb/>
              primum à Culma lapidem, Inſanam, voca­
                <lb/>
              tam, quæ cum feruere videatur, eſſe frigi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg271"/>
                <lb/>
              diſſimam. </s>
              <s id="s.002463">In Bohemia rurſus iuxta flumen
                <lb/>
                <expan abbr="Egrã">Egram</expan>
              , Furioſa, appellata, quæ & ipſa ampul­
                <lb/>
              lis feruens non frigore, ſed tonitru potiùs
                <lb/>
              edito inſignis: ſic auribus cadendo obſtrepit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.002464">Simili modo poſtquam Conſtantienſem la­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg272"/>
                <lb/>
              cum iuxta Scaphuſiam exiuit è rupib. </s>
              <s id="s.002465">Rhe­
                <lb/>
              nus adeò altis præcipitatur, vt procul multis
                <lb/>
              paſſuum millibus audiatur, propè verò to­
                <lb/>
              nitrui ſimilis fragor videatur. </s>
              <s id="s.002466">Nam ſtrepi­
                <lb/>
              tus aquarum cauſa eſt caſus ab alto, aut exi­
                <lb/>
              tus cum impetu ex anguſtis locis: ſicut frigo­
                <lb/>
              ris niues, marmora, metalla, cœlum rigens,
                <lb/>
              motuſque rapidus, tum caſus ab alto, & quod
                <lb/>
              maximum eſt, permiſtio halinitri: nam hoc
                <lb/>
              inferius demonſtrabitur. </s>
              <s id="s.002467">Sed frigiditas hæc
                <lb/>
              in quibuſdam fontibus perpetua non eſt: ve­
                <lb/>
              lut in Hiſpaniæ agro quodam oppidi Peſ­
                <lb/>
              queræ de Duero, iuxta magnum flumen Du­
                <lb/>
              rium, à Fortunatis diſtat 11. partibus, ab æ­
                <lb/>
              quinoctij circulo 42. fons qui ab initio veris </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>