1verecundiores deterruiſſe.
Ergo ſi ſine par
uis circulis atque eccentricis motus Lunæ,
quemadmodum Calippo & Eudoxo placuit,
abſoluatur, erit maculæ Lunæ comperta ra
tio, ſcilicet obſcuritas à perſpicuitate or
ta. Qua enim parte lumen ſolis non refle
ctitur, obſcura videtur. At ex perſpicuo
non reflectitur, tranſit enim. Varietas au
tem denſi, & rari manifeſtè in cœlo eſt, vt
etiam in lacteo circulo videmus. Eſt & alia
quæſtio de Luna magis ſenſibus conſpicua,
cur apud nos plena luminibus maiorem
æſtum maris, apud Indos vacua faciat. Vi
detur autem cauſa eſſe æſtus, calor tempe
ratus, & propinquitas Lunæ. In coniun
ctione autem, & plenilunio eodem loco.
Luna eſt, ſcilicet Soli propinquior: in qua
dratis autem radiis cum Sole terræ: tempe
ratior autem in noſtris regionibus plena lu
na luminibus, ob aëris minorem calidita
tem, apud Indos autem vacua ob regionis
eius feruorem, attollit autem: cùm elatior
fuerit: elatior autem (vt dixi) in pleniluniis
ac nouiluniis. Et hîc temperata magis in ple
nilunio, apud Indos autem in nouilunio.
Tunc verò mutat faciem ex Solis propin
quitate, lumen ac vim, non ſolum luminis
cauſa, ſed etiam propinquitatis ad terras.
Nihil autem refert, & ſi non eleuetur, cum
ad ſimilitudinem res referatur. Sed dices, cur
ſi luna mutat faciem ex acceſſu ad ſolem, aſtra
omnia reliqua rotunda ſunt? Hoc ideò con
tingit, quia vel lumen proprium adeò cla
rum eſt, vt Solis lumen, ſed imbecillius: vel
quia vndequaque peruia ſunt. Ergo aſtra plu
rimum (vt dixi) a vobis diſtant compræhenſa
ratione: ſed quia diſtantia ſenſum latet, par
ua ob id exiſtimantur. Turrium verò diſtan
tia cum comprehendatur, & memoria etiam
magnitudinem teneamus, cum etiam angu
lus maior ſit quàm aſtrorum, turres aſtris
maiores iudicamus. Ob id turres, ſi ab imo
videamus, latiores apparebunt, quàm ſi ſo
lam liceat ſupremam partem inſpicere, quòd
dum radicem videmus, videamus etiam di
ſtantiam. Sed quomodo cœli hi iuncti ſunt?
nam ſi vna eſt ſuperficies caua ſuperioris,
& conuexa inferioris, quomodo in diuerſas
partes ſuperiùs, & inferiùs cœlum moueri
poterunt? Si duæ ſunt, indiuiſibile ab indi
uiſibili tangitur. Sed duas eſſe neceſſe, non
tamen quantitatem conſtituunt: hoc autem
ſufficit Ariſtoteli, ne continuum ex non con
tinuis componatur.
uis circulis atque eccentricis motus Lunæ,
quemadmodum Calippo & Eudoxo placuit,
abſoluatur, erit maculæ Lunæ comperta ra
tio, ſcilicet obſcuritas à perſpicuitate or
ta. Qua enim parte lumen ſolis non refle
ctitur, obſcura videtur. At ex perſpicuo
non reflectitur, tranſit enim. Varietas au
tem denſi, & rari manifeſtè in cœlo eſt, vt
etiam in lacteo circulo videmus. Eſt & alia
quæſtio de Luna magis ſenſibus conſpicua,
cur apud nos plena luminibus maiorem
æſtum maris, apud Indos vacua faciat. Vi
detur autem cauſa eſſe æſtus, calor tempe
ratus, & propinquitas Lunæ. In coniun
ctione autem, & plenilunio eodem loco.
Luna eſt, ſcilicet Soli propinquior: in qua
dratis autem radiis cum Sole terræ: tempe
ratior autem in noſtris regionibus plena lu
na luminibus, ob aëris minorem calidita
tem, apud Indos autem vacua ob regionis
eius feruorem, attollit autem: cùm elatior
fuerit: elatior autem (vt dixi) in pleniluniis
ac nouiluniis. Et hîc temperata magis in ple
nilunio, apud Indos autem in nouilunio.
Tunc verò mutat faciem ex Solis propin
quitate, lumen ac vim, non ſolum luminis
cauſa, ſed etiam propinquitatis ad terras.
Nihil autem refert, & ſi non eleuetur, cum
ad ſimilitudinem res referatur. Sed dices, cur
ſi luna mutat faciem ex acceſſu ad ſolem, aſtra
omnia reliqua rotunda ſunt? Hoc ideò con
tingit, quia vel lumen proprium adeò cla
rum eſt, vt Solis lumen, ſed imbecillius: vel
quia vndequaque peruia ſunt. Ergo aſtra plu
rimum (vt dixi) a vobis diſtant compræhenſa
ratione: ſed quia diſtantia ſenſum latet, par
ua ob id exiſtimantur. Turrium verò diſtan
tia cum comprehendatur, & memoria etiam
magnitudinem teneamus, cum etiam angu
lus maior ſit quàm aſtrorum, turres aſtris
maiores iudicamus. Ob id turres, ſi ab imo
videamus, latiores apparebunt, quàm ſi ſo
lam liceat ſupremam partem inſpicere, quòd
dum radicem videmus, videamus etiam di
ſtantiam. Sed quomodo cœli hi iuncti ſunt?
nam ſi vna eſt ſuperficies caua ſuperioris,
& conuexa inferioris, quomodo in diuerſas
partes ſuperiùs, & inferiùs cœlum moueri
poterunt? Si duæ ſunt, indiuiſibile ab indi
uiſibili tangitur. Sed duas eſſe neceſſe, non
tamen quantitatem conſtituunt: hoc autem
ſufficit Ariſtoteli, ne continuum ex non con
tinuis componatur.
Solis & Lu
næ, & terræ
magnitudi
nis compara
tio.
næ, & terræ
magnitudi
nis compara
tio.
Demonſtra
tio, ſtendens
quòd æqui
noctij tempo
re dies eſt,
maior no
cte, & ita
ſub æquino
ctiali.
tio, ſtendens
quòd æqui
noctij tempo
re dies eſt,
maior no
cte, & ita
ſub æquino
ctiali.
41[Figure 41]
Id quoque inquiſitione dignum eſt, an
poſitis iuxta eorum, quæ apparent exqui
ſitam veritatis rationem orbibus æquatio
nis, contingat eos, vt in Mercurio refe
runt geminari? Et ſi contingit, quomodo
ſeorsùm moueri poſſint? Sit igitur orbis
æquationis exterior A, interior B, inferio
rum intimus C, extimus D, extra centrum
E, centrum mundi F, & orbis extra cen
trum G, in quorum medio H, centrum
concauæ exterioris, & conuexæ intimi. Ma
nifeſtum eſt igitur, quòd ſi duo ſuperiores
orbes eſſent ſimul iuncti, & duo inferiores
ſimiliter, quòd poſſent moueri ſuper cen
tro F: & ita orbem extra centrum, eleua
rent. Et ſi mouerentur ſuper centro G,
frangerent cœlum Veneris, & Lunæ, in
ter quos cœlum Mercurij poſitum eſt. Om
nis enim ſuperficies orbis mota ſuper cen
tro ſuo, non violat orbem, quem tangit:
quia in eodem ſitu remanet. Sed ſuperfi
cies, quæ mouetur ſuper alieno centro ſi
tum mutat, & orbem, quem tangit, rum
pit. His cognitis, ſi A, & C, mouentur
ex dictis, ſuper centro F, neceſſariò mouen
tur: quare vel ſecum rapiant orbes B D,
quare diuiſi erunt fruſtrà, vel BCD, orbes
erunt tanquam vnus orbis, cuius centrum eſt
H, quare tota hæc machina eleuabitur, ac
ſubſidebit iuxta partium ſitum, vt in Sole:
orbes autem B, & D, nigri ſeorſum, præ
tereà moti ſuper centro H, moti abſidem E,
orbis deferunt: nam ſi ſeorsùm non mo
uerentur, fruſtrà eſſent ab E, diſiuncti. Si
verò mouerentur ſuper G, frangerent or
bes A, & C, igitur ſuper centro G, mouetur
orbis E.
poſitis iuxta eorum, quæ apparent exqui
ſitam veritatis rationem orbibus æquatio
nis, contingat eos, vt in Mercurio refe
runt geminari? Et ſi contingit, quomodo
ſeorsùm moueri poſſint? Sit igitur orbis
æquationis exterior A, interior B, inferio
rum intimus C, extimus D, extra centrum
E, centrum mundi F, & orbis extra cen
trum G, in quorum medio H, centrum
concauæ exterioris, & conuexæ intimi. Ma
nifeſtum eſt igitur, quòd ſi duo ſuperiores
orbes eſſent ſimul iuncti, & duo inferiores
ſimiliter, quòd poſſent moueri ſuper cen
tro F: & ita orbem extra centrum, eleua
rent. Et ſi mouerentur ſuper centro G,
frangerent cœlum Veneris, & Lunæ, in
ter quos cœlum Mercurij poſitum eſt. Om
nis enim ſuperficies orbis mota ſuper cen
tro ſuo, non violat orbem, quem tangit:
quia in eodem ſitu remanet. Sed ſuperfi
cies, quæ mouetur ſuper alieno centro ſi
tum mutat, & orbem, quem tangit, rum
pit. His cognitis, ſi A, & C, mouentur
ex dictis, ſuper centro F, neceſſariò mouen
tur: quare vel ſecum rapiant orbes B D,
quare diuiſi erunt fruſtrà, vel BCD, orbes
erunt tanquam vnus orbis, cuius centrum eſt
H, quare tota hæc machina eleuabitur, ac
ſubſidebit iuxta partium ſitum, vt in Sole:
orbes autem B, & D, nigri ſeorſum, præ
tereà moti ſuper centro H, moti abſidem E,
orbis deferunt: nam ſi ſeorsùm non mo
uerentur, fruſtrà eſſent ab E, diſiuncti. Si
verò mouerentur ſuper G, frangerent or
bes A, & C, igitur ſuper centro G, mouetur
orbis E.
Iam verò illud maximè mirum, aſtris
quæ tam procul abſunt, maria & terras,
quæ coram oculis iacent innoteſcere, omit
to quòd antiqui illis ducibus ſulcarent ma
ria. Illud magis admiratione dignum, quòd
tempeſtate acti in incognitas maris aut ter
ræ partes, aſtrorum auxilio vbi ſint agnoſ
cere queant. Poſtulauit hoc à nobis Ioan.
Baptiſta de Ponte Vigo. Ratio ſic conſtat:
Sereno iam facto cœlo Solis de die, aut al
terius planetæ de nocte, collige altitudinem
cum planiſphærio, aut armillis dum aſtrum
meridiat, & ab hac detrahe declinationem
loci Solis, ſi Sol fuerit ab initio Arietis ad
initium Libræ: adde declinationem loci
Solis, ſi fuerit ab initio Libræ ad Arietis
initium, & quod fit detrahe ex 90. & ha
bebis latitudinem loci, quam & qui Indiam
nuper colunt, norunt inuenire. Sed pro
longitudine cum altitudine Solis, aut alte
rius ſtellæ cognitæ habita latitudine per
planiſphærium, horam diei inuenies. Inde
per armillas cum loci latitudine locum Lu
næ qualis videtur, quæres: cui addes, aut
detrahes, quantum eſt differentiæ ex aſpe
ctus diuerſitate, & habebis verum locum
Lunæ ea hora, iuxta quam ex tabulis Al
phonſi habebis locum Lunæ & motum,
ſecundùm ſingulos dies præſentes. Diffe
rentiam ergo locorum Lunæ inſtrumento,
& tabulis inuentorum conſidera, & cum
ea diuide motum diei, exibunt horæ, &
minuta, differentiæ pro ſingulis igitur ho
ris partes 15. pro ſingulis minutis quartam
quæ tam procul abſunt, maria & terras,
quæ coram oculis iacent innoteſcere, omit
to quòd antiqui illis ducibus ſulcarent ma
ria. Illud magis admiratione dignum, quòd
tempeſtate acti in incognitas maris aut ter
ræ partes, aſtrorum auxilio vbi ſint agnoſ
cere queant. Poſtulauit hoc à nobis Ioan.
Baptiſta de Ponte Vigo. Ratio ſic conſtat:
Sereno iam facto cœlo Solis de die, aut al
terius planetæ de nocte, collige altitudinem
cum planiſphærio, aut armillis dum aſtrum
meridiat, & ab hac detrahe declinationem
loci Solis, ſi Sol fuerit ab initio Arietis ad
initium Libræ: adde declinationem loci
Solis, ſi fuerit ab initio Libræ ad Arietis
initium, & quod fit detrahe ex 90. & ha
bebis latitudinem loci, quam & qui Indiam
nuper colunt, norunt inuenire. Sed pro
longitudine cum altitudine Solis, aut alte
rius ſtellæ cognitæ habita latitudine per
planiſphærium, horam diei inuenies. Inde
per armillas cum loci latitudine locum Lu
næ qualis videtur, quæres: cui addes, aut
detrahes, quantum eſt differentiæ ex aſpe
ctus diuerſitate, & habebis verum locum
Lunæ ea hora, iuxta quam ex tabulis Al
phonſi habebis locum Lunæ & motum,
ſecundùm ſingulos dies præſentes. Diffe
rentiam ergo locorum Lunæ inſtrumento,
& tabulis inuentorum conſidera, & cum
ea diuide motum diei, exibunt horæ, &
minuta, differentiæ pro ſingulis igitur ho
ris partes 15. pro ſingulis minutis quartam