1partem vnius aſſume, quas addes diſtantiæ
a Fortunatis loci tabularum Alphonſi, ſi lo
cus Lunæ inſtrumento inuentus poſterior
fuerit, id eſt, magis ab initio Arietis de
ſtiterit loco inuento per tabulas: aut mi
nues ab eodem, vbilocus tabularum partes
& minuta, eo qui per inſtrumentum inuen
tus eſt, plura obtineat, & quod relinquitur
aut cogitur, eſt longitudo a Fortunatis loci
incogniti, quàm in ſphæra regionum ſimul
cum latitudine quæres, noſcéſque vbi lo
corum ſis, quibúſque ventis in patriam re
gredi liceat: quod cùm ignorent, qui hiſto
riam Indicarum rerum ſcribunt, latitudine
appoſita longitudines locorum omittunt.
Nam quòd declinatione curſus Solis, qui
cunque Indiam vtramque petunt, multùm
adiuuentur, nec non & ſtellarum, omnibus
qui cum Luſitanis ac Hiſpanis verſantur eius
nauigationis gnaris, compertum eſt. Iam ve
rò an vnus ſit mundus, an plures, an infini
ti, an infinitus vnus, & an aliquid extra ip
ſum, & an æternus, vel genitus, dictum
eſt in libris de Æternitatis arcanis: nunc
verò de Luce & Lumine, quæ ab aſtris pro
fluunt, dicemus.
a Fortunatis loci tabularum Alphonſi, ſi lo
cus Lunæ inſtrumento inuentus poſterior
fuerit, id eſt, magis ab initio Arietis de
ſtiterit loco inuento per tabulas: aut mi
nues ab eodem, vbilocus tabularum partes
& minuta, eo qui per inſtrumentum inuen
tus eſt, plura obtineat, & quod relinquitur
aut cogitur, eſt longitudo a Fortunatis loci
incogniti, quàm in ſphæra regionum ſimul
cum latitudine quæres, noſcéſque vbi lo
corum ſis, quibúſque ventis in patriam re
gredi liceat: quod cùm ignorent, qui hiſto
riam Indicarum rerum ſcribunt, latitudine
appoſita longitudines locorum omittunt.
Nam quòd declinatione curſus Solis, qui
cunque Indiam vtramque petunt, multùm
adiuuentur, nec non & ſtellarum, omnibus
qui cum Luſitanis ac Hiſpanis verſantur eius
nauigationis gnaris, compertum eſt. Iam ve
rò an vnus ſit mundus, an plures, an infini
ti, an infinitus vnus, & an aliquid extra ip
ſum, & an æternus, vel genitus, dictum
eſt in libris de Æternitatis arcanis: nunc
verò de Luce & Lumine, quæ ab aſtris pro
fluunt, dicemus.
Regiones in
cognitæ, diſ
perſæque tem
peſtatibus
naues, quo
pacto vbi
ſint, dignoſci
poſſint.
cognitæ, diſ
perſæque tem
peſtatibus
naues, quo
pacto vbi
ſint, dignoſci
poſſint.
42[Figure 42]
HABENT omnia ſydera lumen,
motum, ac magnitudinem
propriam: & vt lumen minùs
à maiore tegitur, ſic vmbra
latet. Luna in die vmbram
non facit, noctu fecit. Si Luna luceat,
aſtrorum reliquorum vmbras non videbis:
vbi illa delituerit, quorundam quandoque
adeò vmbram videbis exquiſitam, vt Ve
neris ego lumen per feneſtram ingrediens,
Lunæ eſſe arbitrarer. Vnaquæque igitur
ſtella proprium habet lumen, cùm propriam
habeat lucem: quo ſit vt ex frequentibus
ſyderibus lumen miſcentibus, lacteus cir
culus ab oculo æſtimetur. Adiuuat hoc cœ
li ſubſtantia denſa, & ſyderum rara, velut
in Cometa, qui caudam, aut crines habet:
nam cùm nunquam mutetur, conſtat ipſum
in cœlo eſſe, non infra. Sed quomodo radij
per inane tranſeuntes refracti videntur,
cùm Solis radij in aëre viſui non ſubiiciantur.
Hæc eadem eſt cauſa, cur etiam vbi refle
xio radiorum in terra eſt, vt in vallibus,
longè maior ſit calor: nam ſi radius pene
trat, vnus tantùm eſt: cùm reflectitur, duo:
cùm iterùm reflectitur, tres radij in eodem
ſunt loco, quare calor magnus hîc procrea
tur: in lactea autem via non his, aut ter,
ſed tum ob propinquitatem ſtellarum, tum
ob denſitatem millies reflectuntur, cùm
etiam plurimæ ſint: igitur in medio cando
rem, vt lactis fieri neceſſe eſt, quod ego
etiam multis cum candelis caſu imitari pul
cherrimè vidi, vt euidenti rationi etiam
experimentum ſubſcribat. Atque eadem ra
tione ignis in cauis ſpeculis accenditur,
quoniam in paruum ſpatium radij plurimi
coëunt, non tamen in candida materia,
quia rationem tollit, qua accendere poſſunt:
poſſunt enim, quia coëunt, ac candidum
diſſipat, & ſeparat. Ob hoc ab igne candi
da tela facilè vritur, imò à ſcintilla, à ſpe
culi concaui ſolaribus radiis non vritur.
Eadem ratio ad vnguem eſt in ſphærula
cryſtalli, & rotunda amphora vitrea aqua
plena. Sed vt in his radij ex aduerſo coëunt,
ita in cauis ſpeculis antè: verùm vrendi, &
non vrendi par ratio in vtriſque. Cùm enim
rem candidam ſubieceris, conus ille mani
feſtè dilatatur, & ideò vrere non poteſt.
Hoc autem quòd dilatetur, oculo etiam de
præhenditur. Sed cur lumen coactum hæc
inferiora maximè Solis calefacit, cùm Sol
calidus non exiſtimetur? Verùm ego cali
dum eſſe Solem ponere non vererer, cùm
nihil calidum aliud eo caloris genere exi
ſtimem: hoc enim ſuperiùs oſtenſum eſt.
Nam putridus calor, & igneus non gene
rat, ſed corrumpit: Solis calor, & ſyde
rum generat. Calor autem rerum, quæ vita
carent nullus actu eſt, nec ſenſu tactus per
cipi poteſt. Solis calor tactui ſubiicitur.
Sed nec animantium calor talis eſt, cùm
pabulo indigeat, ſyderum calor minimè.
Sed ſi velis placita Ariſtotelis tueri, dices
quòd aër & aqua dum lumen illud excipe
re conantur naturali quadam facultate, qua
grauia deſcendunt, leuia aſcendunt, mo
uentur ac diſſipantur. Calor quoque, qui
in eis iam potentia erat, ſuſcitatur, & ad
actum perducitur. Aqua verò ab aëre inca
leſcit, qui eſt ſeipſa calorem non habet:
proptereà ſuperficies ſumma, aut ſolùm
calida eſt, aut maximè. Motum hunc ra
ritas conſequitur, raritatem calor: hoc enim
ſuperiùs, quomodo fiat, oſtenſum eſt. Ca
lor enim, motus, ac tenuitas circulo quo
dam mutuò ſibi cauſæ ſunt: nam ſubtilitas,
caloris cauſa eſt: calor dum depaſcitur, mo
tus: at motus ipſe ſubtilitatis rurſus cauſa
eſt: motus enim collidendo partes attenuat.
Subſtantia tenuis, quia magnam vim exci
pit radij, calida euadit, calidum verò at
trahendo, & diſcutiendo motum cit: quæ
viciſſitudo in animalibus vitam præbet,
& manifeſtiſſima eſt. Suprà enim docuimus,
frigidum nihil aliud eſſe, quàm quòd calo
re caret, nec recipit: rarum igitur admo
dum frigidum eſſe, eſt impoſſibile, videtur
igitur ipſe radius, ſeu lumen caloris ſubſtan
tia, hocque nobis ſufficeret, qui eatenùs ſo
lùm rationes ſectamur rerum, quatenus iu-
motum, ac magnitudinem
propriam: & vt lumen minùs
à maiore tegitur, ſic vmbra
latet. Luna in die vmbram
non facit, noctu fecit. Si Luna luceat,
aſtrorum reliquorum vmbras non videbis:
vbi illa delituerit, quorundam quandoque
adeò vmbram videbis exquiſitam, vt Ve
neris ego lumen per feneſtram ingrediens,
Lunæ eſſe arbitrarer. Vnaquæque igitur
ſtella proprium habet lumen, cùm propriam
habeat lucem: quo ſit vt ex frequentibus
ſyderibus lumen miſcentibus, lacteus cir
culus ab oculo æſtimetur. Adiuuat hoc cœ
li ſubſtantia denſa, & ſyderum rara, velut
in Cometa, qui caudam, aut crines habet:
nam cùm nunquam mutetur, conſtat ipſum
in cœlo eſſe, non infra. Sed quomodo radij
per inane tranſeuntes refracti videntur,
cùm Solis radij in aëre viſui non ſubiiciantur.
Hæc eadem eſt cauſa, cur etiam vbi refle
xio radiorum in terra eſt, vt in vallibus,
longè maior ſit calor: nam ſi radius pene
trat, vnus tantùm eſt: cùm reflectitur, duo:
cùm iterùm reflectitur, tres radij in eodem
ſunt loco, quare calor magnus hîc procrea
tur: in lactea autem via non his, aut ter,
ſed tum ob propinquitatem ſtellarum, tum
ob denſitatem millies reflectuntur, cùm
etiam plurimæ ſint: igitur in medio cando
rem, vt lactis fieri neceſſe eſt, quod ego
etiam multis cum candelis caſu imitari pul
cherrimè vidi, vt euidenti rationi etiam
experimentum ſubſcribat. Atque eadem ra
tione ignis in cauis ſpeculis accenditur,
quoniam in paruum ſpatium radij plurimi
coëunt, non tamen in candida materia,
quia rationem tollit, qua accendere poſſunt:
poſſunt enim, quia coëunt, ac candidum
diſſipat, & ſeparat. Ob hoc ab igne candi
da tela facilè vritur, imò à ſcintilla, à ſpe
culi concaui ſolaribus radiis non vritur.
Eadem ratio ad vnguem eſt in ſphærula
cryſtalli, & rotunda amphora vitrea aqua
plena. Sed vt in his radij ex aduerſo coëunt,
ita in cauis ſpeculis antè: verùm vrendi, &
non vrendi par ratio in vtriſque. Cùm enim
rem candidam ſubieceris, conus ille mani
feſtè dilatatur, & ideò vrere non poteſt.
Hoc autem quòd dilatetur, oculo etiam de
præhenditur. Sed cur lumen coactum hæc
inferiora maximè Solis calefacit, cùm Sol
calidus non exiſtimetur? Verùm ego cali
dum eſſe Solem ponere non vererer, cùm
nihil calidum aliud eo caloris genere exi
ſtimem: hoc enim ſuperiùs oſtenſum eſt.
Nam putridus calor, & igneus non gene
rat, ſed corrumpit: Solis calor, & ſyde
rum generat. Calor autem rerum, quæ vita
carent nullus actu eſt, nec ſenſu tactus per
cipi poteſt. Solis calor tactui ſubiicitur.
Sed nec animantium calor talis eſt, cùm
pabulo indigeat, ſyderum calor minimè.
Sed ſi velis placita Ariſtotelis tueri, dices
quòd aër & aqua dum lumen illud excipe
re conantur naturali quadam facultate, qua
grauia deſcendunt, leuia aſcendunt, mo
uentur ac diſſipantur. Calor quoque, qui
in eis iam potentia erat, ſuſcitatur, & ad
actum perducitur. Aqua verò ab aëre inca
leſcit, qui eſt ſeipſa calorem non habet:
proptereà ſuperficies ſumma, aut ſolùm
calida eſt, aut maximè. Motum hunc ra
ritas conſequitur, raritatem calor: hoc enim
ſuperiùs, quomodo fiat, oſtenſum eſt. Ca
lor enim, motus, ac tenuitas circulo quo
dam mutuò ſibi cauſæ ſunt: nam ſubtilitas,
caloris cauſa eſt: calor dum depaſcitur, mo
tus: at motus ipſe ſubtilitatis rurſus cauſa
eſt: motus enim collidendo partes attenuat.
Subſtantia tenuis, quia magnam vim exci
pit radij, calida euadit, calidum verò at
trahendo, & diſcutiendo motum cit: quæ
viciſſitudo in animalibus vitam præbet,
& manifeſtiſſima eſt. Suprà enim docuimus,
frigidum nihil aliud eſſe, quàm quòd calo
re caret, nec recipit: rarum igitur admo
dum frigidum eſſe, eſt impoſſibile, videtur
igitur ipſe radius, ſeu lumen caloris ſubſtan
tia, hocque nobis ſufficeret, qui eatenùs ſo
lùm rationes ſectamur rerum, quatenus iu-