Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
pb
pagenum
="
446
"
xlink:href
="
016/01/095.jpg
"/>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004067
">
<
margin.target
id
="
marg520
"/>
Candidæ
<
lb
/>
quod tardiſ
<
lb
/>
ſimè abſu
<
lb
/>
muntur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004068
">Sal chali, ſeu
<
lb
/>
alumen cati
<
lb
/>
na.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004069
">
<
margin.target
id
="
marg521
"/>
<
expan
abbr
="
Chalcanthũ
">Chalcanthum</
expan
>
<
lb
/>
cur adeò de
<
lb
/>
nigret.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004070
">
<
margin.target
id
="
marg522
"/>
Miſy.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004071
">
<
margin.target
id
="
marg523
"/>
In omni foſ
<
lb
/>
ſilium genere
<
lb
/>
eſt aliquid
<
lb
/>
quod ſplen
<
lb
/>
det.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004072
">
<
margin.target
id
="
marg524
"/>
Cuperoſa.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004073
">
<
margin.target
id
="
marg525
"/>
Oleum vl
<
lb
/>
trioli.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004074
">Proxima
<
emph
type
="
italics
"/>
(
<
emph.end
type
="
italics
"/>
vt dixi) ſuccis mixta reliqua
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg526
"/>
<
lb
/>
metallica, vt Pyrites, Marcheſitam vocat
<
lb
/>
vulgus: is componitur ex lapide & ſucco.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004075
">Tot habet genera fermè, quot metalla inue
<
lb
/>
niuntur: dictus pyrites, quòd colliſus ignem
<
lb
/>
mittat ob duritiem: eſt plerunque argenti
<
lb
/>
coloris, ſplendens: qui ſi accendatur inſper
<
lb
/>
ſa acri aceto, lienem prædurum colliquat, ſi
<
lb
/>
quid aliud. </
s
>
<
s
id
="
s.004076
">Cauſa eſt partium tenuitas ac
<
lb
/>
caliditas, quæ lienem per cutim & perito
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg527
"/>
<
lb
/>
neum ingrediens extenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.004077
">Idem per ſe vix
<
lb
/>
liqueſcit, adiecto plumbo ſoluitur, quòd om
<
lb
/>
nibus aridioribus metallicis contingit: cùm
<
lb
/>
enim humidum paucum fuerit, aut aqueum,
<
lb
/>
ſine plumbo ſi in ignem mittatur, priùs ab
<
lb
/>
ſumitur, quàm liqueſcat: illo adiecto, non
<
lb
/>
abſumitur: quare cùm concretum ſit frigore:
<
lb
/>
igni liquari neceſſe eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004078
">Ob id cùm aurum,
<
lb
/>
argentumve lapide continetur, ſi plumbo
<
lb
/>
adiecto colliquentur, non perierit impenſa:
<
lb
/>
ſemper enim ſi per ſe hæc ignibus commit
<
lb
/>
tantur aliquid perit, quod vix adeò exiguum
<
lb
/>
eſſe poteſt, vt non plumbi iacturam ſuperet.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg528
"/>
<
lb
/>
Porrò pyritidis aliud eſt fterile, aliud quod
<
lb
/>
metallum continet, æs plerunque, quod ſte
<
lb
/>
rile non eſt, argentum, etiam nonnunquam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004079
">Creditum eſt, ob ſterile genus eſſe halitum
<
lb
/>
potiùs, quàm metallicam materiam: ſed con
<
lb
/>
ſtat eſſe ex metalli genere: nam cum plum
<
lb
/>
bo miſtum, efficit notularum pro typis vir
<
lb
/>
gulas. </
s
>
<
s
id
="
s.004080
">Vidi in candidiſſimi marmoris fruſto
<
lb
/>
tantam aureæ pyritidis copiam, vt totum
<
lb
/>
metallo ſcatere videretur, ne ſcires propè an
<
lb
/>
magis aurum lapidi, an lapis auro innatus
<
lb
/>
eſſet. </
s
>
<
s
id
="
s.004081
">Eruitur plerunque confracto lapide,
<
lb
/>
quod pyrites durior ſit marmore, ſilice, ſaxo.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004082
">Eſt & fragilis: quoniam leuis: ſæpè enim hæc
<
lb
/>
ob ſiccitatem ſociantur. </
s
>
<
s
id
="
s.004083
">Candidus purior,
<
lb
/>
ideò grauior. </
s
>
<
s
id
="
s.004084
">Quò fit vt quidam lapidis par
<
lb
/>
tem eſſe putent metalli vapore exuſtam, cui
<
lb
/>
locus eſt argumento: verticibus enim mon
<
lb
/>
tium naſcitur: ſed abundantia oſtendit cru
<
lb
/>
dum eſſe metallum: auream æris informem
<
lb
/>
materiam. </
s
>
<
s
id
="
s.004085
">Hæc eadem tum locorum natura
<
lb
/>
ex imbrium caſu ſuper lapides, & exhalatio
<
lb
/>
ne. </
s
>
<
s
id
="
s.004086
">Sint igitur hæ omnes ſimul horum cauſa
<
lb
/>
imbres, quorum caſu etiam metalla, lapides,
<
lb
/>
tæ, animalia, & præcipuè piſces generantur,
<
lb
/>
exhalatione ac vi metallorum excocti: nam
<
lb
/>
in ſuperficie monitum talia abundant colo
<
lb
/>
rata, & exuſta, quæ & in metallum temporis
<
lb
/>
curſu tranſeunt, & metallum continent, nam
<
lb
/>
à matrice ſeparata ſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.004087
">Eſt igitur huiuſmo
<
lb
/>
di materia tanquam mola fœtus compara
<
lb
/>
tione, & ſemen alieno loco effuſum. </
s
>
<
s
id
="
s.004088
">Ex eius
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg529
"/>
<
lb
/>
genere eſt Ciſum, medium quaſi inter pyri
<
lb
/>
tidem & galenam. </
s
>
<
s
id
="
s.004089
">Effloreſcit ex pyritide
<
lb
/>
nonnunquam ſory, melanteria, & chalcitis,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg530
"/>
<
lb
/>
at ex his myſi. </
s
>
<
s
id
="
s.004090
">Atramentum eſt melanteria
<
lb
/>
& ex vitrioli genere, vt dictum eſt: ſed quod
<
lb
/>
ex illo eſt cæruleum, mirum in modum nitet.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg531
"/>
<
lb
/>
In atramento ſutorio alumen contineri, haud
<
lb
/>
obſcurum eſt. </
s
>
<
s
id
="
s.004091
">Nam ſi lutum eius aqua dilua
<
lb
/>
tur, concreſcit in eo alumen, & oleum atra
<
lb
/>
menti odorem aluminis ſpirat. </
s
>
<
s
id
="
s.004092
">Ex pyritide &
<
lb
/>
argento cadmiæ
<
expan
abbr
="
quoddã
">quoddam</
expan
>
genus conſtat, quod
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg532
"/>
<
lb
/>
vocatur cobaltum. </
s
>
<
s
id
="
s.004093
">Hæc adeò acris eſt, vt pe
<
lb
/>
des fodientium exurat: cauſa eſt calor haud
<
lb
/>
paruus, ſed mediocris. </
s
>
<
s
id
="
s.004094
">Si tamen eſſet ma
<
lb
/>
gnus, ſpontè eiiceretur, non foderetur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004095
">
<
margin.target
id
="
marg526
"/>
Marcheſita.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004096
">
<
margin.target
id
="
marg527
"/>
Cur metalli
<
lb
/>
ca adiecto
<
lb
/>
plumbo li
<
lb
/>
queſcant, et ſi
<
lb
/>
per ſe arida
<
lb
/>
ſint.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004097
">
<
margin.target
id
="
marg528
"/>
Pyrites
<
expan
abbr
="
ar-gentũ
">ar
<
lb
/>
gentum</
expan
>
quan
<
lb
/>
doque conti
<
lb
/>
net, ſæpius
<
lb
/>
æs.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004098
">
<
margin.target
id
="
marg529
"/>
Ciſum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004099
">
<
margin.target
id
="
marg530
"/>
<
expan
abbr
="
Atramentũ
">Atramentum</
expan
>
<
lb
/>
cæruleum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004100
">
<
margin.target
id
="
marg531
"/>
In atramento
<
lb
/>
ſutorio alu
<
lb
/>
men contine
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004101
">
<
margin.target
id
="
marg532
"/>
Cobaltum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004102
">Sed eſt & tepor in foſſilibus, velut in his,
<
lb
/>
quæ in valle fodiuntur vocata Ioachimica:
<
lb
/>
quamuis enim natura talia frigida ſint, eru
<
lb
/>
ta tamen calida videntur, ob bitumen, aut
<
lb
/>
ſulphur, aut acrem aliquem ſuccum de na
<
lb
/>
tura illorum, aut calcis. </
s
>
<
s
id
="
s.004103
">Porrò pyritidis for
<
lb
/>
ma nunquam, vt teſſeræ, imò quandoque
<
lb
/>
etiam, vt cubi vel aleæ diceres naturam con
<
lb
/>
tendiſſe cum arte. </
s
>
<
s
id
="
s.004104
">Eſt & ex eo fuluus, quem
<
lb
/>
aureum vocant. </
s
>
<
s
id
="
s.004105
">Proximum ei ſtibium, colori,
<
lb
/>
plumbei, ſplendido fulgore, ſquamoſum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004106
">Oleum ex eo elicitur rubrum,
<
expan
abbr
="
acutúmq;
">acutúmque</
expan
>
val
<
lb
/>
dè: ſulphur olet, & vim eius retinet oleum.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004107
">Ipſum antimonium (nam ſic nunc vocant
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg533
"/>
<
lb
/>
ſtibium
<
emph
type
="
italics
"/>
)
<
emph.end
type
="
italics
"/>
ob ſubſtantiæ craſſitudinem ad pau
<
lb
/>
ca vtile. </
s
>
<
s
id
="
s.004108
">Et vt ipſum plumbi, ita pyrites æris
<
lb
/>
particeps eſſe videtur: ob quam cauſam
<
lb
/>
etiam pyrites (vt dixi) ſplene extenuat. </
s
>
<
s
id
="
s.004109
">Vide
<
lb
/>
tur enim pyrites eſſe immatura ſubſtantia
<
lb
/>
æris, non exhalatio: nam in Ocris montibus
<
lb
/>
iuxta Tergeſtum tam longè
<
expan
abbr
="
latéq;
">latéque</
expan
>
patet py
<
lb
/>
ritidis fodina, vt ſi exhalatio eſſet pyrites
<
lb
/>
æris, montem totum æreum eſſe oporteret. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.004110
">
<
margin.target
id
="
marg533
"/>
<
expan
abbr
="
Antimoniũ
">Antimonium</
expan
>
.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004111
">Sed ad Cadmiam reuertor: ex ea eſt, quæ
<
lb
/>
allium vſta olet, adeò fœtet, vt quæ Anne
<
lb
/>
bergi effoditur. </
s
>
<
s
id
="
s.004112
">Cadmia ipſa crocei plerun
<
lb
/>
que coloris eſt, & conficiendo ob id auri
<
lb
/>
chalco aptiſſima. </
s
>
<
s
id
="
s.004113
">Inſunt & metallicis me
<
lb
/>
talla, vt ſtibio quandoque argentum, quod
<
lb
/>
tamen ſolo igne ſeparari queat. </
s
>
<
s
id
="
s.004114
">Ipſum verò
<
lb
/>
ſtibium in vaſe excoctum, tranſit in plumbi
<
lb
/>
quoddam genus quod quartum poteſt dici.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004115
">Cauſa eſt, quòd Antimonium ſit plumbi ma
<
lb
/>
teria, vt æris pyrites. </
s
>
<
s
id
="
s.004116
">Sic chryſocolla ſucci
<
lb
/>
genus eſt, aurum continens, à quo nomen
<
lb
/>
ſumpſit. </
s
>
<
s
id
="
s.004117
">Eroſione quadam fiunt aquarum
<
lb
/>
acutarum, chryſocolla auri, & cæruleum, ſi
<
lb
/>
múlque naſcuntur, altero alterum vincente,
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
plerunq;
">plerunque</
expan
>
tamen cæruleo, vt author eſt Theo
<
lb
/>
phraſtus:
<
expan
abbr
="
chalchantũ
">chalchantum</
expan
>
ex æris, aquæ ſtygiæ ex
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
auripigmẽto
">auripigmento</
expan
>
. </
s
>
<
s
id
="
s.004118
">Alia igitur
<
expan
abbr
="
fiũt
">fiunt</
expan
>
ex materia
<
expan
abbr
="
me-tallũ
">me
<
lb
/>
tallum</
expan
>
, alia ex ipſis metallis: ex
<
expan
abbr
="
metallorũ
">metallorum</
expan
>
mate
<
lb
/>
ria diximus
<
expan
abbr
="
pyritidẽ
">pyritidem</
expan
>
, & ſtybium: ex metallis
<
lb
/>
eroſis chalcanthum, chalcitidem, chryſocol
<
lb
/>
lam, & ſtygiam aquam, miſy, ſory, taliáque.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.004119
">Quæ autem erodunt, acuta partim, aut ſalſa,
<
lb
/>
aut acida, nam & in artificis hoc idem li
<
lb
/>
cet intueri: verùm ſufficiet etiam ſola mate
<
lb
/>
ria, quæ erodatur: nam verius chalcan
<
lb
/>
tum, & chalcitis ex æris materia fiunt,
<
lb
/>
quàm ex ære, vt oſtendemus, fit potiùs
<
lb
/>
ærugo. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.004120
">Auripigmentum & ipſum videtur au
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg534
"/>
<
lb
/>
ri particeps eſſe, ſed impenſa ſuperat lu
<
lb
/>
crum. </
s
>
<
s
id
="
s.004121
">Eius tria genera ſunt: Natiuum
<
lb
/>
eſt croceum, eo & ſale fit album, quod vo
<
lb
/>
cant Arſenicum. </
s
>
<
s
id
="
s.004122
">Hoc cùm veteraſcit, lu
<
lb
/>
cidum efficitur, ideóque omnium deterri
<
lb
/>
mum, vocàntque Roſagallum. </
s
>
<
s
id
="
s.004123
">Nihil enim
<
lb
/>
prohibet ſimile fieri natura arte miſtura,
<
lb
/>
idem autem eſſe non poteſt: nec propter id,
<
lb
/>
quòd ſint plura genera, vnum in alterius
<
lb
/>
colorem tranſire prohibetur, quandoqui
<
lb
/>
dem iuxta caloris & humidi multitudi
<
lb
/>
nem, calores in vnaquaque ſpecie natura
<
lb
/>
vel arte mutentur. </
s
>
<
s
id
="
s.004124
">Nam & igne non ſe
<
lb
/>
cùs ac natura auripigmentum mutatur
<
lb
/>
in ſandaracham, colore quidem, non autem
<
lb
/>
ſubſtantia. </
s
>
<
s
id
="
s.004125
">Nihil enim prohibet ab igneo
<
lb
/>
calore genereri etiam ſub terra, non vt </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>